Hoe wonen we in Friesland?

Donderdagavond 15 februari 2024

 

In gesprek met Ykje & Durk Kramer over woon- en leefervaringen

Inspiratiesessie over wonen in Fryslân

'Leen een Fries' is een project van 'Fers'. Fers is een partner van de Friese bibliotheken. 

Vanavond organiseert de organisatie ‘Leen een Fries’ in samenwerking met Tresoar in Leeuwarden een thema-avond over wonen. We zitten in het Tresoar-café De Gouden Leeuw, waar achtereenvolgens in drie sessies interviews worden gehouden, en door de sprekers ook in gesprek wordt gegaan met de ongeveer dertig deelnemers in het literair café van Tresoar.

Tijdens dit evenement vertellen vier Friese inwoners over hun kijk op wonen. 

• Hoe komt het bijvoorbeeld dat Heeg verandert in een 'spookstad', en wat is hier tegen te doen? 
• Welke alternatieve manieren van wonen zijn er?
• Hoe kun je duurzamer leven in je eigen huis? 

Ter inspiratie heeft de organisatie de volgende vier sprekers uitgenodigd, van wie op internet bij 'Leen een Fries' van allen een podcast beschikbaar is:

A. Pommeline Preij 

Pommeline woont in het bruisende watersportdorp Heeg. 

In 2020 ging ze op zoek naar een woning in haar eigen regio. Dat was ook het moment waarop de huizenmarkt onder druk kwam te staan.

Pommeline vindt het lastig om een starterswoning te vinden. Tegelijkertijd ziet ze dat er steeds meer recreatiewoningen in Heeg worden gebouwd.

In de zomer is het altijd druk in het dorp, maar in de winter is het rustig. Volgens Pommeline was dit altijd al zo, maar wordt de verhouding tussen toeristen en lokale bewoners steeds schever in het dorp. Je kunt het zo langzamerhand wel een 'spookstad' noemen.

• Wat is er met de huizenmarkt in Heeg (en in andere Friese dorpen) aan de hand? 
• Hoe zet Pommeline zich hiervoor in? 
• Kunnen we hier zelf iets aan doen?

In gesprek met Pommeline

In 2020 startte haar zoektocht naar een woning in Heeg, in corona-tijd. 

• Voor een beschikbaar gekomen starterswoning waren zo’n 30 belangstellenden, waaronder ook mensen van buiten het dorp. 
• Ze beschrijft het watersportdorp Heeg als een spookstad, omdat er zoveel huizen in de zomer leeg komen te staan. Daar zijn ook opvallend veel woningen bij in het centrum van het dorp, dus het lijkt echt al steeds iets meer te gaan spoken qua leegstand. 
• Ze kreeg de gewenste woning niet, en ging toen samen met haar vriend op zoek naar een huis, met een grotere kans op succes, omdat je dan samen meer te besteden hebt. Toen hadden ze wel geluk, omdat de verkopende partij diens huis graag wilde verkopen aan iemand in de buurt. Dat huis hebben ze toen gekocht.
• Er worden steeds meer woningen in Heeg verkocht aan mensen van buiten het dorp, die het voor een veel hogere prijs kunnen kopen en dus hoger bieden, die zo'n huis dan voor hun recreatiedoeleinden (met veel leegstand als gevolg) kopen. Daardoor krijgen de mensen uit de buurt niet de kans om een huis in eigen dorp te kopen.   
• Samen met enkele deelgenoten ging Pommeline in gesprek met vertegenwoordigers van de gemeente, hetgeen wel een en ander heeft opgeleverd, maar ze ervoer ook dat het zomaar een hele tijd stil wordt in het contact met de gemeente, waardoor jij het steeds bent die het contact met de gemeente moet blijven onderhouden. 
• De gemeente houdt meestal niet van kritische media-aandacht, dus zelf de media inzetten, helpt doorgaans wel om bij de gemeente aandacht voor je probleem te krijgen. 
• Toen er een nieuwe wethouder kwam, begon het verhaal weer opnieuw, en nu blijkt inmiddels dat er in Heeg wel ruimte gaat komen voor nieuwbouw. 
• De vraag is nog wel hoe deze nieuwe wethouder de vaart erin houdt, en het is ook maar afwachten wat de betreffende projectontwikkelaar gaat doen in het nieuwbouwplan.
• Ze is een petitie gestart om aandacht te vragen voor de woon-kwestie, en dan blijkt dat er meer aandacht voor de zaak komt, zodra het aantal meewerkende dorpsbewoners groeit. 
• Er blijkt ook wel belangstelling te zijn voor woningruil in het dorp. Ouderen willen bijvoorbeeld wel kleiner gaan wonen in het dorp, maar het is maar de vraag waar ze dan naar toe kunnen. Desalniettemin zag ze in Heeg inmiddels al wel twee succesvolle voorbeelden van woningruilprojecten.
• In Heeg zijn zo langzamerhand ook wel enkele huurwoningen verkocht aan de bewoners in het dorp.
• In dorpen zou je eveneens kunnen gaan focussen op het onderling uitruilen van starters- en seniorenwoningen. 
• De gemeente zou ervoor kunnen kiezen om doorstroming zoveel mogelijk te reguleren van dorpsbewoners onderling. Dat zou al positieve invloed op de doorstroming hebben.
• Er worden heel veel recreatiewoningen om de oude kern van Heeg heen gebouwd, waardoor het aandeel van de oude dorpskern in verhouding tot het hele dorp kleiner wordt.

B. Ykje & Durk Kramer

Ykje en Durk hebben op veel verschillende manieren en plekken - ook in het buitenland - gewoond. 

Samen met hun drie kinderen onderzochten ze hoe ze op een zelfvoorzienende manier konden leven. Dit gaat van het verbouwen van eigen voedsel, tot het geven van thuisonderwijs. 

Na zeven jaar in Portugal te hebben gewoond, zijn ze terug in Fryslân. 

Nu woont het gezin deels in een boerderij, en deels in een yurt, samen met een ander gezin.

Zij blijven experimenteren met de omgeving waarin ze wonen. Nieuwe landen en plekken komen als vanzelf op hun pad. Hiermee hopen ze ook andere gezinnen te kunnen inspireren.

• Waarom is het belangrijk voor Ykje & Durk om op een zelfvoorzienende manier te leven? 
• Hoe is het om met een heel gezin op verschillende plekken te wonen? 
• Wat zijn de voordelen en nadelen hiervan?

In gesprek met Ykje & Durk

Ze hebben veel geëxperimenteerd met wonen, en willen het vanavond vooral graag hebben over wat een woonplek met jou doet.

• Hun podcast gaat over het wonen in veel verschillende soorten huizen. Ze zijn begonnen met het wonen in een woonwagen (op het terrein bij grootouders) en daarna in een kerk te Schettens. Van die kerk werd een woning met atelier voor kunst & vormgeving gemaakt, waar ze tien jaar hebben gewoond.
• Daarna gingen ze in een boerderij wonen, waar ze een grote moestuin hebben aangelegd. 
• Toen er kinderen kwamen, ontstond er een zoektocht naar anders wonen en ander onderwijs (dat werd Iederwijs). Daarbij werd gekeken naar wat hun zonen nodig hadden om zich te gaan ontwikkelen. Zo kwamen ze in een yurt te wonen, in Portugal, waar ze zeven jaar hebben gewoond.
• Inmiddels wonen ze weer deels in een boerderij en deels in een yurt, en onderzoeken ze nu wat een woonomgeving met je doet. 
• Ze wilden steeds meer de verbinding met de natuur gaan voelen, en dat wilden ze vooral ook aan hun kinderen meegeven. Ook zaken als hoe voeding tot stand komt, bijvoorbeeld hoe het groeit, wilden ze aan hun eigen kinderen meegeven, en ook de vaardigheden, om kinderen te laten zien dat je ook zelf voedsel kunt produceren en het daarna ook goed kunt bewaren (conserveren) voor later. Ze leerden dat je zelf kunt repareren wat kapot gaat. Vooral leren zelfredzaam te zijn, vonden ze belangrijk.
• In Portugal gebruikten ze onder andere leem om hutten te bouwen. 
• Wonen in de natuur bracht hen ontspanning, en toen pas ontdekten ze hoe gespannen ze eigenlijk waren.
• Zelfvoorzienend leven brengt je heel veel geluk, vertelt een deelnemer in de zaal. Je voelt dan ook heel veel vrijheid, en je kunt al dat moois ook met andere mensen delen, en ervan genieten. 
• Het geeft ook heel veel vreugde om te ontdekken dat je zelf iets kunt gaan doen, bijvoorbeeld zelf appelsap maken. 
• Ze wonen nu al weer vier jaar in Fryslân, in Workum, en daar zien ze dat één van de zonen (15 jaar oud) al goed integreert en actief is in de gemeenschap. De oudste (20 jaar oud) is op dit moment op reis met een campertje. De derde (tien jaar oud) is in Portugal geboren, en die is steeds nog wel op zoek naar zaken als vrienden maken, in de natuur leven, en voor jezelf zorgen. 
• In Portugal was het belangrijk om bij goed bronwater te wonen, en dan ervaar je dat bronwater overal anders smaakt.

C. Susan Janssen-Jouwsma 

Susan werkt samen met haar echtgenoot in een eigen onderneming, die mensen helpt om hun huis te verduurzamen. 

Zelf hebben ze hun 120 jaar oude huis volledig verduurzaamd.

Duurzaamheid is dus een rode draad in het leven van Susan. 

Volgens haar zijn er simpele dingen die je kunt doen om beter voor het milieu te zorgen. Daarvoor hoef je niet gelijk een heel huis te verbouwen.

• Welke tips heeft Susan om duurzamer te leven? 
• Wat als we elkaar zouden helpen hiermee? 
• Hoe kunnen we ons bewuster worden van onze leefomgeving?

In gesprek met Susan

In haar podcast gaat het om het verduurzamen van hun huis. 

Ze woont in een klein huis net buiten de stadsgracht van Leeuwarden. 

• Ze las het boek 'Kinderen van moeder Aarde' (van Thea Beckman), en wilde wel graag leven zoals in dat boek wordt beschreven, maar ja, dat kan hier in Nederland eigenlijk niet. Wel bekijkt ze hier in Fryslân/Leeuwarden hoeveel ze van dat boek alhier kan realiseren. 
• Ze begint te vertellen over de inhoud van het boek, waarin na een kernramp nieuwe beschavingen ontstaan, bijvoorbeeld op grond van technologie, of gebaseerd op vrouwen die in symbiose leven met de natuur. Dat laatste sprak haar aan, en daar probeert ze iets van te realiseren in hun Leeuwarder stadswoning met een klein tuintje. 
• Ze zijn gaan focussen op hun eigen woning: de kachel uit, niets onnodig kopen, niet alles nieuw hoeven te hebben, en lichten uit waar je niet in huis bent.
• Ze begonnen het huis vooral aan te pakken bij de keuken. Ze sloopten alles uit het huis wat ze niet nodig hadden, uitgaande van wat ze wilden en wat ze wel nodig dachten te hebben. 
• Ze willen zo weinig mogelijk energie gebruiken, en dan merk je dat je het grootste stuk van je bezuiniging kunt halen uit het verminderen van je energieverbruik.
• Alle spullen werden opgeslagen, en ze woonden tijdelijk elders, en toen zijn ze gewoon begonnen, precies wetend wat ze wilden, onder andere van het gas af (maar hoe ga je zo’n oud huis van 120 jaar dan verwarmen?). 
• Ga er maar van uit dat de meeste mensen wel weten wat ze willen, maar dat ze niet weten hoe ze dat moeten realiseren. Dan helpt het om bedrijven (bijvoorbeeld een bouwbedrijf) en mensen te zoeken en te vinden die je daarbij kunnen adviseren en helpen. 
• Ze zijn in 2020 gaan verbouwen, en dat was na een half jaar klaar.
• Ze wil eigenlijk nog graag ook een groen dak, maar de dakconstructie van hun oude huis blijkt daartoe niet geschikt te zijn.
• Dit verduurzamen kan dus allemaal wel als je een eigen huis hebt, maar als je in een huurwoning woont, wordt dat wel een stuk moeilijker, want dan ben je vooral afhankelijk van je sociale woningbouw-organisatie.
• Wat we allemaal zouden kunnen doen, is iets minder gaan doen, zoals: deur dicht, licht uit, verwarming laag, trui aan, eet je bord leeg. Dat is allemaal niet zo veel en zo groot, maar alles helpt, en alles wat je al doet, is goed. 
• We zouden wellicht meer met elkaar kunnen doen, want nu doen we alles nog zelf. Dat is wel een beetje 'ikkig'. We zouden bijvoorbeeld veel meer sámen energie kunnen opwekken en de opbrengst dan onderling optimaal verdelen.