Oer Bergen en troch marren van Karakteristyk Tytsjerksteradiel - Etappe A

Vrijdag 19 januari 2024

 

Het Terluinslaantje op weg naar Noardburgum

Stichting Karakteristyk Tytsjerksterdiel

In de jaren zeventig van de twintigste eeuw kwam binnen de Friese gemeente Tytsjerksteradiel het bewustzijn op gang dat men zich actiever moest opstellen om het streekeigene in de gemeente te bewaren. In 1976 dreigden een aantal karakteristieke woningen in het buurtschap Sumarreheide te worden gesloopt. Diverse mensen waren van mening dat men deze panden moest behouden. Dit was de aanleiding om in 1978 de 'Stichting Karakteristyk Tytsjerksteradiel' op te richten.

Deze stichting streeft ernaar karakteristieke en streekeigene panden voor de toekomst te behouden. Zij wil afbraak voorkomen, panden in hun oorspronkelijke staat laten en een wegwijs zijn bij het opknappen en restaureren van die panden.

Ook de karakteristieke landschappen en landschapselementen hebben de warme belangstelling van deze stichting. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het behoud van poelen, pingo’s, oude zandpaden en boomwallen.

Lijst van karakteristieke objecten 

In 1990 heeft de Stichting een inventarisatie gemaakt van het bezit aan karakteristieke panden in de gemeente Tytsjerksteradiel. Het resultaat van de inventarisatie was een lijst met ongeveer 475 panden, die voor bescherming in aanmerking zouden kunnen komen. De gebouwen op de lijst zijn geen monumenten in de zin van de Monumentenwet, maar zij worden wel karakteristiek geacht of streekeigen. Genoemde lijst werd het gemeentebestuur aangeboden en in 1990 door de gemeenteraad  vastgesteld. Een jaar later werd de lijst geactualiseerd en stonden er al meer dan 500 karakteristieke panden op de lijst. Sindsdien is er door sloop, ingrijpende verbouw en brand helaas nog wel het één en ander verloren gegaan. Een periodieke actualisatie van deze pandenlijst wordt wenselijk geacht.

Op de website van deze stichting kun je informatie vinden over het karakteristieke en streekeigene binnen de gemeente Tytsjerksteradiel dat men graag wil behouden en beschermen. Het gaat daarbij om historische panden, zoals woudhuisjes, pastoriewoningen, boerderijen en kerken, maar ook om kerkhoven, oude grafzerken, karakteristieke dorpsbeelden en historische landschapselementen.

Fietsroutes bewandelen door de Gebouwde omgeving

De stichting organiseert diverse activiteiten, zoals lezingen, excursies en fietsroutes langs karakteristieke bouwwerken en landschapselementen.
Enkele jaren geleden kwamen we in het bezit van een verzamelmapje, waarin vier van die fietsroutes zijn bijeengebracht. De titel van dit verzamelmapje luidt: 'Een welkome kennis in uw karakteristieke huis'. De routebeschrijvingen in dit verzamelmapje maken duidelijk dat de focus van de vier routes ligt op de zogenoemde 'Gebouwde omgeving' van Tytsjerksteradiel.

Nu zijn Durkje en ik niet zozeer fietsers, maar wel wandelaars. Bij het doornemen van die vier fietsroutes zagen we dat deze vier routes qua afstanden ook heel goed zijn te bewandelen, immers de vier routes zijn tussen de 19 en 27 kilometer lang, dus stuk voor stuk goed te lopen in één wandeldag. Daar komt bij dat het in principe zo is dat waar je kunt fietsen, je ook kunt wandelen. 

Dus hebben we deze vier routes ook in ons toekomstige wandelprogramma opgenomen, om ze te zijner tijd alle vier te gaan bewandelen. En vandaag wandelen we de eerste etappe (A) van de derde van die vier routes.

 

Fietsroute 3 wandelen: Oer Bergen en troch marren

De derde fietsroute die we bewandelen, kreeg als thema mee: 'Oer Bergen en troch marren'. 

Vermoedelijk kreeg deze route die titel, omdat we gedurende deze fietsroute door het merengebied van onder andere het Burgumermar en De Leijen lopen, in een vochtig veengebied, waarin de oorspronkelijke bewoners hun woonplek zochten en vonden op de hoger gelegen zandruggen, die door dit veengebied lopen. 

We wandelen vandaag achtereenvolgens door de volgende Friese dorpen en buurtschappen: Burgum, Noardermar, Noardburgum, Zevenhuizen en Kûkherne. 

Deze vandaag bewandelde etappe A van fietsroute 3 heeft een lengte van circa 22 kilometer.

Durkje en ik vertrekken vanmorgen om 8:30 uur vanuit Feinsum, om dan met de auto naar het gemeentehuis van Burgum te rijden, waar we deze etappe beginnen achter het gemeentehuis..

Bij vertrek uit Feinsum is de ochtendtemperatuur 1 graad boven nul,  De temperatuur stijgt gedurende onze dagwandeling overigens naar 4 graden Celsius, en met de helderblauwe lucht wordt het een prachtig zonnige winterdag.

Van Burgum naar Noardermar

Om 9:10 uur vertrekken we bij het gemeentehuis, om dan door de Burgumerdaam, de Lageweg en de Schoolstraat naar Glinstra State te lopen.

Onderweg zijn bewoners en winkeliers hier en daar druk bezig om de sneeuw en de dikke hagel van het wegdek te halen, om voorbijgangers een zo veilig mogelijke doorgang te bieden.

Verderop komen we op de Schoolstraat langs de scholengemeenschap Singelland.

Op de Nieuwstad wandelen we langs de besneeuwde Krústsjerke, die schilderachtig staat in het vroege zonlicht.

Waar de Nieuwstad over gaat in het Noordermeer, lopen we het buurtschap Noardermar binnen. 

Vannacht is enkele centimeters droge sneeuw en hagel gevallen, dus we moeten voorzichtig lopen, vooral op die plekken waar de sneeuwlaag van de afgelopen dagen plat en hard is gereden, waardoor het wegdek hier en daar spekglad is. Ook waar het water op klinkerwegen hier en daar is opgevroren, moeten we voorzichtig voorwaarts over een dun ijslaagje.

Over de Miensker lopen we tussen de weilanden door naar de Energiecentrale van Engie aan het Burgumermar.

Terug naar Burgum

Als we aan het eind van de Koumarwei de Zomerweg op gaan, lopen we langs de nieuwbouw van het woonzorgcomplex van Toutenburg.

Vervolgens nemen we de Noordermeer in zuidelijke richting, totdat we weer op dezelfde kruising van de Noordermeer en de Miensker komen, waar we zojuist de Miensker op gingen. Maar nu draaien we de Menno van Coehoornweg op.

Aan de zuidkant van het Ritskebosk zien we een grote partij hoog opgestapeld hakhout liggen, want verderop is het bosperceel tamelijk uitgedund.

Een klein eindje verder komen we langs het Observeum van Burgum. 

Dat is het museum over de geschiedenis van de geologie en sterrenkunde.

Aan de gevel hangt een groot spandoek, waaruit blijkt dat momenteel in de maand januari een bezoek kan worden gebracht aan de expositie over Eise Eisinga en zijn Franeker Planetarium.

Bij de ingang van het museum staat een klein monument langs de weg, dat is gebouwd van enkele kloostermoppen, in het Fries 'Alde Friezen' genoemd. In twee van die kloostermoppen zijn de woorden 'Berch' en 'Kleaster' gegraveerd, die verwijzen naar het Bergklooster dat eeuwen geleden in Burgum stond.

Bij het oversteken van de Kloosterlaan, komen we weer terug in de bebouwde kom van Burgum.

 

Naar Noardburgum

Met een klein ommetje door een woonwijk lopen we naar de Oude Commissieweg, die we over het parallelle fietspad volgen, tot aan de kruising met de Zomerweg, waar links het buurtschap Hústerheide ligt en recht vóór ons het buurtschap Quatrebras begint.

Vanaf hier gaan we de Zomerweg op, om een eindje in oostelijke richting verder te gaan over het Terluinslaantje, dat eerst nog verhard, en verderop onverhard is, bedekt met een laag onaangetaste sneeuw, waar vandaag nog niemand over heen heeft gelopen.

Aan het eind van deze laan aangekomen, gaan we de Rijksstraatweg op in oostelijke richting, waar we al spoedig het dorp Noardburgum binnen lopen, ter hoogte van het Waterpompstation van Vitens.

In Noardburgum steken we de Rijksstraatweg over, en dan vinden we na onderweg lang zoeken een bankje uit de koude wind en in de aangename zon, bij de Protestantse kerk van Noardburgum. Het is nu al twaalf uur, dus we combineren onze welverdiende ochtendkoffiepauze met onze lunchpauze, nadat we bijna drie uren aaneengesloten hebben gelopen.

Zevenhuizen en Kûkherne

Als we even later in noordelijke richting door Noardburgum lopen, komen we langs een man die hoog staand in een hoogwerker de kronen uit de bomen in de straat snoeit. 

Even later ontmoeten we een leerkracht van de plaatselijke basisschool, die op weg is naar de sportzaal verderop, om daar de zaal gereed te maken voor de gymles van de basisschoolgroepen, die over enkele minuten met de andere basisschoolleerkracht, een stagiaire en enkele ouders de gladde wandeltocht door Noardburgum maken van de school naar de gymnastiekzaal.

Op de Zevenhuisterweg door het buurtschap Zevenhuizen gaan we door een viaduct onder de Centrale As (N356) door, om iets verderop op de Kûkhernewei het buurtschap Kûkherne binnen te lopen.

Al vrij snel daarna gaan we iets oostelijker de Westersingel op. Dit smalle fiets- en wandelpad heeft een smalle brug, waarmee we deze keer over de Centrale As terug gaan.

Met rechts het dorp Noardburgum en links van ons het Schwarzenbergbos lopen we over de Westersingel naar het eind van deze weg, waar we vóór de Rijksstraatweg Noardburgum weer binnen lopen.

Alternatieve route door de sneeuw

Onze routebeschrijving geeft aan dat we nu langs de Rijksstraatweg tot aan het kruispunt van Quatrebras zouden moeten lopen, maar als we dat zouden doen, moeten we vanaf Noardburgum via Quatrebras naar Burgum voortdurend over het fietspad langs de beide drukke wegen lopen.

We gaan het anders, fraaier doen, om dat te voorkomen, dus we lopen wel een eindje in de richting van Quatrebras om dan een eindje buiten Noardburgum het smalle asfaltweggetje van de Stateheide op te gaan. Tot terug op de Zomerweg volgen we die winterse Stateheide. 

Op de Zomerweg aangekomen, zouden we nog steeds naar het fietspad langs de Oude Commissieweg kunnen en moeten lopen, maar dan ontdekken we een smal en mooi besneeuwd veldpad dat in zuidelijke richting naar Burgum loopt, onder andere door een klein bosperceel dat noordelijk van de Tussendijken ligt.

Vanuit dat bosperceel steken we de Tussendijken over, en dan lopen we in een rechte lijn door het dorpscentrum van Burgum terug naar onze auto achter het gemeentehuis.

Daar arriveren we om 14:10 uur, hetgeen exact vijf uren na ons vertrek vanaf deze locatie is. 

Op veel plekken is de sneeuw vandaag gesmolten, omdat de temperatuur en de zon haar smeltende werk hebben verricht. Over sneeuwvrije wegen rijden we dan ook terug naar huis.