De verandering van het klimaat en de gevolgen daarvan

Donderdag 11 mei 2023
 

Gerrit Hiemstra als spreker in Tresoar te Leeuwarden

Weer en klimaat

De Friese Gerrit Hiemstra (1961) is meteoroloog, en sinds 1998 weerpresentator bij het NOS Journaal.
Hij volgde de studie Meteorologie aan de Wageningen University & Research.
Daarna begon hij in 1986 als meteoroloog bij Meteo Consult.
In 2015 is Hiemstra samen met een compagnon het adviesbureau Weather Impact begonnen.
In 2022 kreeg hij de Machiavelliprijs 2021, omdat hij de klimaatverandering en de gevolgen daarvan duidelijk maakt voor een groot publiek.
Vanmiddag verzorgt Gerrit Hiemstra over dat thema van de klimaatverandering en de gevolgen ervan een lunchlezing in Tresoar te Leeuwarden.

De klimaatuitdaging voor Fryslân
De in Friesland wonende Gerrit Hiemstra houdt zijn lezing in het Fries. We zijn immers in Fryslân. Bovendien is hij ook commissaris van Omrop Fryslân, en dat geef toch ook wel een enigszins verplichtende aanleiding om hier in ons midden in Tresoar vandaag Fries te spreken.
Hiemstra inventariseert eerst eens even of er mensen in de zaal zitten die hun leven (hun doen en laten) al hebben aangepast aan de huidige problematiek rondom ons klimaat, met daarbij dan de ietwat prikkelende vervolgvraag aan die ervaringsdeskundigen of men dat alleen voor het klimaat heeft gedaan, of misschien toch ook wel voor je eigen ….?
Hij verwijst vervolgens naar zijn adviesbureau, waarmee men ook in ontwikkelingslanden adviseert op weer- en klimaatgerelateerde zaken.
Zijn lunchlezing gaat vandaag vooral over onze wereldwijde klimaatuitdaging; en dan hier en nu specifiek voor Fryslân, om het maar zo concreet mogelijk voor ons te maken.

• Vooral vanaf 1960 is de temperatuur wereldwijd aanmerkelijk gestegen, vooral voor wat betreft de oppervlakten boven land, en dan ook nog heel sterk boven de Noordpool.
• Voor de toekomst is een grens aan de wereldwijde temperatuurstijging afgesproken van ten hoogste 1,5 graad, maar zoals het er nu op lijkt, gaan we die grens te snel - tussen 2023-2035 - al bereiken, dus veel te snel; zo wordt momenteel ingeschat. Als we op de afzienbare termijn al meer dan de twee graden stijging krijgen, dan gaan we daardoor wereldwijd hele grote problemen krijgen.
• De oorzaak van de huidige klimaatproblemen ligt in ons eigen gedrag, en dat illustreert Hiemstra aan de hand van de hevige intensiteit van vliegverkeer en scheepvaartverkeer wereldwijd. Zie op de foto alle rode lijnen van het vliegverkeer en alle blauwe lijnen van het transport over water. Ons wereldwijde autogebruik versterkt dat nog eens. 

• De verbranding van fossiele brandstoffen is één van de grootste oorzaken van ons klimaatprobleem, en dat is wat wij als mensen zelf creëren. 
• CO2 breekt heel langzaam af in de atmosfeer, dus eenmaal vervuild, zijn de gevolgen langdurig.
• Overstromingen zoals ook in de afgelopen jaren in Nederland (denk maar aan Valkenburg in de zomer van 2021) zijn het gevolg van wat wij zelf creëren, immers een heel logisch gevolg van onze vervuiling van de atmosfeer.
• De zon is de enige energiebron van onze aarde. In ons zonnestelsel vangen wij van al die zonne-energie iets op. De zon verwarmt ons aardoppervlak. Dat zorgt vervolgens voor opgaande warmtestraling naar de atmosfeer, en de atmosfeer warmt daardoor op. Zo wordt de atmosfeer dus steeds warmer.
• De extreme koude periodes in onze winters zijn al heel lang geleden voor het laatst geweest, en als het zo maar doorgaat, kan het betekenen dat er nooit weer een Elfstedenschaatstocht zal kunnen komen. Dat is natuurlijk wel een gevoelig punt voor de Friezen.

Klimaatverandering

• Ons klimaat verandert sterk en ook snel. Wij mensen zijn daarvan de oorzaak.
• De stijgende lijn van onze klimaatverandering blijft maar doorgaan, dus koude periodes verminderen, de ijskappen smelten, gletsjers smelten, de periodes van heftige neerslag en grote droogte nemen toe en duren langer. Kortom, we krijgen vaker extreem weer, en óók extremer weer.
• Een nieuwe ijstijd ligt nu al niet meer in het verschiet, door ons eigen handelen op onze steeds verder opwarmende aarde.
• De enige oplossing is het wereldwijd stoppen met het gebruik van alle fossiele brandstoffen.
• We spreken minder dan vroeger over het zogenoemde broeikaseffect, maar benoemen het in onze huidige tijd en urgente situatie veel meer als klimaatverandering.
• In het buitenland wordt door de pers inmiddels al gesproken over klimaatcrisis in plaats van klimaatverandering, en wellicht zal die trend ook in Nederland op termijn worden overgenomen, om de urgentie van de problematiek te onderstrepen.

Toekomst

• Stikstof speelt in dit verhaal van de globale klimaatverandering maar een beperkte rol. Daartoe moet je meer naar de CO2-problematiek kijken.
• Minder intensieve landbouw/veehouderij heeft wel een gunstig effect op de CO2-emissie. Daar is wel een link met klimaatverandering, weliswaar niet heel direct.
• Er is al wel een behoorlijke daling van allerhande broeikasgassen zichtbaar; naast alle dipjes van de Eerste en Tweede Wereldoorlog, de Oliecrisis van 1973, van de economische crisis van begin tachtiger jaren, en ook een klein beetje door de Coronacrisis.
• We moeten naar een broeikas-emissiereductie van 50-60% in 2030 en in 2050 moeten we zitten op de nulnorm. Dat is de norm die we als Nederlanders aan ons zelf hebben opgelegd. Daar moeten we wel zelf iets voor doen en laten.
• Inschatting is dat de benzinestations zullen worden gesloopt in de komende jaren, en dat daar laadpalen voor in de plaats komen.
• We moeten op zoek naar allerlei initiatieven, bijvoorbeeld naar meer windparken en meer zonneweides, ook met waterstofelectrolysefabrieken, en wellicht ook een kerncentrale, bijvoorbeeld aan het Burgumer Mar(?).
• We hebben niet meer de luxe dat we een keuze kunnen maken tussen schone energiebronnen, we zullen ze namelijk allemaal echt moeten inzetten, en zo ook wellicht kernenergie.
• Optimisten zeggen dat technische oplossingen alles wel zullen oplossen, maar we zullen toch echt zo snel mogelijk naar een andere maatschappij toe moeten, waarin CO2-reductie leidend zal zijn.
• Ook biobased bouwen gaat ons helpen, waarbij materialen zoals hout, kalkhennep, lisdodde en stro als bouwmaterialen gebruikt zullen worden.
• Iedereen zal mee moeten (kunnen) doen, óók de mensen die het minder goed kunnen betalen.
• Er zijn momenteel al wel initiatieven om broeikasgas uit de lucht te halen om het elders op te slaan, maar dat vraagt nog heel veel energie. Toch wordt daar wel vervolgonderzoek naar gedaan, als een mogelijk deel van de oplossing.
• Het is effectiever om elektriciteit op te slaan, dan om het aan te wenden bij de productie van waterstof, ongeacht het feit dat je waterstof nu al gemakkelijker kunt opslaan. Waterstof zul je vooral in de industrie toegepast zien worden, en veel minder bij mensen thuis.

Fryslân

• Er is momenteel al wel een klimaat-toekomstvisie voor Fryslân, maar die loopt maar tot 2027/2028.
• Hoe halen wij hier in Fryslân de klimaatdoelen? En hoe ziet Fryslân er dan uit? Met veel meer zonnepanelen?, (alleen maar) electrische auto’s?, veel meer grote en kleine windmolens?, en wellicht openbaar vervoer met electrische trams?
• In Fryslân zien we nu al een toename van gebruik van hernieuwbare energie, die duurzaam wordt opgewekt. Maar de kloof tussen die duurzame en de traditionele energieopwekking is nog heel erg groot. Wij zitten hier in Fryslân nu nog maar op 19% duurzame energie en daar tegenover 71% fossiele energie.
• Nu blijkt na de inval van Rusland in Oekraïne dat we tot op heden al met 20% minder gas toe kunnen, veroorzaakt door de inmiddels gebleken energiearmoede.
• Misschien moeten er in Fryslân wel veel meer windmolens en zonnepanelen komen.
• Wij zouden als inwoners van Fryslân tenminste 25% energie moeten besparen, en er zouden ongeveer 310 grote windmolens en 14,5 miljoen zonnepanelen bij moeten in Fryslân, om de huidige energiedoelen te behalen.
• De vraag aan ons allen is dan ook: willen we voortrekkers zijn, of achter(uit)trekkers zijn?
• Wat willen we eigenlijk: willen we ontkennen?, vertragen?, meedoen?, mogelijk maken?, en voorop lopen?.
• Niets doen heeft ook gevolgen, want dan gaat de (be)dreigende klimaatverandering in rap tempo door.
• Het Blue Energy-project op de Afsluitdijk zou moeten worden opgeschaald om van belang te zijn, maar zover is het nu nog niet. Er zijn over het algemeen nog geen gemakkelijke oplossingen; zo ook hier.

Wat kunnen we zelf doen?

We kunnen en moeten wel degelijk zelf iets bijdragen aan de klimaatproblematiek, bijvoorbeeld op het gebied van:

• 1. Vervoer (werk aan verdergaande electrificatie, ga meer op de fiets en in het openbaar vervoer, gebruik geen fossiele brandstoffen, ga electrisch autorijden, en ga niet vliegen);
• 2. Woning en woninginrichting, inclusief kleding en vrije tijd (koop minder spullen, ga je spullen hergebruiken en gebruik het langer; ga biobased bouwen);
• 3. Energiegebruik (ga van het gas af);
• 4. Voeding (ga veganistisch eten, eet minder zuivel en eet minder/geen vlees).

Al die vier onderdelen zorgen voor ongeveer een kwart van de tegenwoordige vervuiling, en als we daar aan werken, zorgt dat dus ook per categorie voor dat deel van het oplossen van de klimaatproblemen.
We moeten accepteren dat we anders moeten gaan leven; we hebben géén andere keuzemogelijkheden.

Mei elkoar!
Gerrit Hiemstra geeft nog een Fries praktijkvoorbeeld. Momenteel draait er een energieproject in Balk: alle huizen van het gas af, en het aanliggende water(meer)oppervlak gebruiken voor je energievoorziening. Als je zo samen je schouders er onder zet, kom je samen een heel eind.

• Zorg ervoor dat klimaatverandering leidend wordt voor je doen en laten;
• Stop met het gebruiken van fossiele brandstoffen;
• Zet in op meer windturbines en zonne-energie;
• Stimuleer lokale initiatieven.

Laat de jongere generatie (mee)beslissen. Zij zullen geconfronteerd worden met de veranderingen in klimaat & weer, en zij moeten samen met de ouderen oplossingen zoeken en vinden voor al die huidige energieproblemen.

Gerrit Hiemstra: “Dus minsken: “Oan’e slach!””