De Camino

Donderdag 30 juni 2022
 

Cover van 'De Camino'

Een onverwachte zelfmoord
De 44-jarige chocolatier Lotte Bonnet woont al jaren gelukkig in Zuid-Limburg met haar man Emil, een voormalige vluchteling uit Bosnië. 

Maar, dan pleegt Emil onverwacht zelfmoord tijdens het lopen van de Camino, en blijft Lotte ontredderd achter. 

Emil had als vluchteling uit Bosnië en Herzegovina een moeilijke jeugd, maar toch zou hij - volgens Lotte - nooit zelfmoord plegen. Emil was een geweldige vader voor hun zonen, was dol op zijn vrouw Lotte, en gefocust op zijn werk.

Als Lotte elf maanden later met hun beide zonen naar Bosnië reist om in zijn geboortestreek Emil zijn as uit te strooien, ontdekt Lotte dat Emil heeft gelogen over zijn identiteit. 

Ze schakelt een advocaat uit Sarajevo in om onderzoek te doen naar zijn verleden, en die komt tot een schokkende ontdekking. 

Een jaar later van Le Puy-en-Velay naar Conques

Ondertussen gaat Lotte zelf - exact één jaar na het overlijden van haar man - de Camino lopen, precies volgens de route en de etappe-planning van Emil. Ze wil daarmee achterhalen wat hem tot zijn zelfmoord dreef. Onderweg ontdekt Lotte tot haar verbijstering dat Emil helemaal niet is wie hij altijd beweerde te zijn. 

Een gruwelijk geheim uit het verleden dient zich aan. En bovendien is er iemand die Lotte volgt op haar voettocht van Le Puy-en-Velay naar Conques. Deze gevaarlijke man wil voorkomen dat Lotte onderweg de waarheid ontdekt.

Perspectieven en centrale vraag

Met haar spannende roman 'De Camino' slaagde Anya Niewierra er buitengewoon goed in om een literaire thriller te schrijven met een meervoudig perspectief. 

Voor Durkje en voor mij die het pelgrimspad tussen Le Puy-en-Velay en Conques (en wat daar op volgt) al hebben gelopen, leidt de beschrijving van deze voettocht van Lotte Bonnet tot herkenning van wat je als pelgrim onderweg zoal beleeft.

Maar dit verhaal gaat zeker niet alleen over het pelgrimeren op de Franse 'Via Podiensis', want rond dat pelgrimsverhaal speelt het perspectief van een wel heel andere orde; namelijk de destructieve gevolgen van de gruwelen van de Bosnische burgeroorlog in Bosnië-Herzegovina, in de uiteengevallen Federatieve Volksrepubliek Joegoslavië. 

Dit boek heeft dan wel historische gebeurtenissen en plaatsen als decor, maar het verhaal van deze roman is fictie. Misschien juist daarom kan dit verhaal ook een waarschuwing zijn voor mensen die leven en leefden in politieke brandhaarden, en voor anderen die daar niet in leven of leefden, maar die (later) wel met deze mensen (zowel daders als slachtoffers) te maken krijgen.

Anya Niewierra geeft aan dat de centrale vraag bij deze thriller is: "Heeft de plek waar je bent, invloed op je denken en handelen?" Voor zowel het ene als voor het andere perspectief van dit boek geldt het gezegde: 'De vraag stellen, is hem beantwoorden'.

Belevenissen

Dit spannende boek begint met een proloog, in de vorm van een ooggetuigenverslag, waarvan pas veel later blijkt wie die ooggetuige is.

Het eerste hoofdstuk speelt zich dan elf maanden later af, als Lotte met haar beide zonen in Bosnië-Herzegovina is.

Vervolgens begint het verhaal als beschrijving van hetgeen gebeurt in de twaalf dagen waarin Lotte de Camino van Emil na-wandelt, op de Via Podiensis, van Le Puy-en-Velay tot aan Conques.

De thriller sluit vijf bijna vijf maanden na de thuiskomst van Lotte af, op Oudejaarsavond, in haar huis in het Limburgse Vijlen. 

• Ik dacht hem zo goed te kennen, maar dat was dus niet zo.  Ik wist nog niet dat ik een vreemde zou loslaten. Wie laat ik nu eigenlijk los?
• Ik moest accepteren dat hij op een parallelle weg was beland, die was afgebogen naar de dood.

Dag 1

• Ik doe wel vaker domme dingen in een opwelling.
• De komende weken ben ik geen vrouw, maar een pelgrim.
• Als je liegt over je identiteit, lieg je dan niet over alles?
• Ik ging begrijpen dat het de verhalen áchter de beelden zijn die je blik veranderen.
• Ik kan moeilijk de Camino gaan lopen zonder te weten wàt ik ga lopen.
• Alleen maar lopen, eten en slapen, en zo mijn verleden loslaten.
• We verkopen illusies van genot.
• Neem haar tot vrouw die je ook tot vriend had gekozen.
• Een mens draagt zijn verleden altijd met zich mee, ook al is dat verleden voorbij. En hoe donkerder dat verleden, hoe zwaarder de last.

Dag 2

• Mijn heden duwt mijn verleden steeds verder weg.
• Hoe kan iemand een leven lang liegen over zijn ware identiteit?
• Hoe kunnen mensen leven in een huwelijk zonder te praten over hun verleden?
• Ik loop de Camino ook voor mezelf.
• Alcohol wekt de duivel in mannen.
• Je etnische afkomst is in Bosnië een reden voor haat of vriendschap.
• Bijna alle pelgrims krijgen erotische gedachten, omdat ze loskomen van het bekende.

Dag 3

• Mijn rouw om Emil duurt vooral zo lang, omdat ik zijn daad nog steeds niet kan begrijpen.
• Misschien start je de Camino wel met denken aan anderen, maar de Camino dwingt je uiteindelijk naar binnen, naar dat dolende wezen in jezelf.
• Wat wij door eigen schuld lijden, moeten wij met gelatenheid dragen.
• Veel pelgrims lopen de Camino als boetedoening.
• Vooral vitale ouderen runnen de refugio's.
• Wat stelt een huwelijk eigenlijk voor als je niet kunt delen wat je werkelijk bezighoudt?
• Excessen drukken het normale vaak in het vage.

Dag 4

• Ik leefde in een andere werkelijkheid, dan hij.
• Lopen op de Camino hielp haar meer dan praten met haar psychiater.
• Ik verbaas me over de flair waarmee pelgrims hun intimiteiten delen met de vreemden die voor even hun pad kruisen.
• Het constante gepieker is vervangen door een vreemde afwezigheid van denken. Ik heb alleen maar aandacht voor mijn lichaam op het pad.
• Op de Camino doet je etnische achtergrond er niet toe, en kennen we alleen elkaars voornaam en de reden waarom we de Camino lopen.
• Waar ligt de bron voor zoveel haat?
• De plek waar je bent, heeft invloed op je denken en je doen. Als je woont in de streek waar je vandaan komt, dan hoor je ergens bij, of je dat nou wilt of niet.
• Voor het eerst was daar een gevoel van angst, en de zorg dat onze vriendschap bezwaard zou worden door de rancune van eerdere generaties.
• Pas op de Camino dacht ik na over het woord 'boetedoening', en over het afleggen van verantwoording voor je daden in het verleden.
• De volkeren die door Tito met harde hand tot één Joegoslavië waren gevormd, hebben nooit verantwoording afgelegd voor de gruwelijkheden die ze in eerdere generaties met elkaar hebben uitgehaald.
• Zolang wij niet openlijk afstand nemen van ons gewelddadig verleden, en we niet openlijk èn oprecht boete doen voor onze wreedheden, en we niet zèlf onze daders berechten en straffen, zetten we geen stappen naar een vreedzame toekomst.

Dag 5

• De Camino heeft een aparte uitwerking op me. Hoe verder ik kom, hoe beter ik verbonden raak met mezelf.
• De dood is altijd in de buurt, en heeft zoveel gedaantes. Hij kan plotseling toeslaan, of zich traag door een lichaam vreten.
• Het leven thuis lijkt zo ver weg.
• Hoe meer kilometers ik maak, hoe groter de afstand tot het leven dat ik achter me liet.
• Wat populisten goed doen, is helden of symbolen uit het verleden afstoffen en die via een vaste cultus vereren.
• Een zielsverwantschap met een medepelgrim kan onverwacht ontstaan, en die mondt vaak uit in een vriendschap voor het leven.
• Na mijn vlucht uit Bosnië leefde ik zo op het oog een goed leven, maar de verschrikkingen van de oorlog bleven in me gisten, wachtend op het moment dat iemand de dop zou opendraaien, waarna de woede uit me zou knallen.
• Een genocide wortelt in een verleden van onderdrukking en miskenning.

Dag 6

• Ik kan minder goed tegen drukte sinds ik de Camino loop.
• Wanneer mijn lichaam pijntjes voelt, komt het piekeren in mijn hoofd tot rust, leerde ik op de Camino.
• Je reukzin verbetert tijdens het lopen van de Camino, en er ontstaat een afkeer van alles wat synthetisch is.
• Er zijn van die mensen die je leven verrijken, die iets doen of zeggen wat je bijblijft.
• Mensen luisteren liever naar fantastische leugens (van de opportunisten), dan naar sobere feiten (van de deskundigen).
• Geadviseerd werd om altijd kritisch te zijn op de retoriek van de leiders, om altijd te zoeken naar meerdere perspectieven, en om nooit met de kudde mee te rennen.

Dag 7

• Iedere pelgrim moet op zijn eigen pad blijven.

Dag 8

• Ik moet door met mijn leven. Mijn toekomst zal zich ontvouwen zoals ze voor mij bedoeld is.
• Bij mist kun je beter in een groep lopen.

Dag 9 

• Pas in de schaduw van zijn ziekte, herkende ik de contouren van onze liefde, en zag ik hoeveel licht hij op mijn leven scheen.
• Eenvoud, een vast ritme en het ontbreken van twijfel over je richting zijn misschien wel de basis voor het ware geluk.
• Feitelijk vervliegt een deel van mijn leven met piekeren over dingen die voorbij zijn, of die toch nooit gebeuren.

Dag 10

• Het huwelijk en de kinderen wisten me te kooien, en leerden me dat je ook als gevangene van verantwoordelijkheden gelukkig kunt zijn.
• Mijn leven zal hoe dan ook anders zijn dat mijn leven vóór de Camino.
• Het leven is wat ons overkomt, terwijl we andere plannen maken.
• Thuis moet ik de klok volgen, zijn er afspraken en deadlines. Thuis moet ik de regie voeren. Hier op de Camino niet.
• Wat weet je úberhaupt van een ander? En was is belangrijk om te weten?
• Ik begin te accepteren dat verandering eigenlijk een constante is, en hoort bij het leven, net zoals de veranderende inzichten een constante zijn op de Camino.
• Volgens mij worden oorlogsmisdadigers geboren uit een diepgewortelde frustratie over hun eigen middelmatigheid.

Dag 11

• Mensen zijn gewoontedieren.
• Belangrijke momenten hebben vaste rituelen, want die geven houvast en ordening, in je hoofd, en in je hart.
• Dit is dus de plek waar mijn Camino me heen leidde, en waar mijn tocht eindigt.
• De tijd transformeerde de man die ik vorig jaar uitzwaaide tot een andere dan de man die ik nu herdenk.
• Een mens vormt zich uit vele levenslagen. En op welke laag beoordeel je dan die mens?
• Wat ik hier op de Camino leerde, is dat een plek invloed heeft op je emoties.
• Mensen hebben invloed op je sentimenten.
• Hij heeft geen woord gelogen, maar hij zweeg op de momenten dat hij had moeten spreken. Zijn zwijgen staat gelijk aan misleiding.
• Ik leefde in een Camino-roes.
• Geven in de liefde, staat ook gelijk aan verliezen, namelijk het verliezen van je autonomie, want met een grote liefde komt ook de grote afhankelijkheid. Je eigen geluk wordt het geluk van je geliefde.
• Mijn dagen gaan zich aaneenrijgen tot een leven dat ik volprop met handelingen.
• Raar eigenlijk hoe je als mens zekerheden kunt koesteren na één kort moment van ervaren. Zoiets gebeurt alleen wanneer al je zintuigen openstaan op het moment van je ontdekking; en dat was zo tijdens het lopen van de Camino.
• Als pelgrim wandel je zonder ballast van het dagelijkse leven, waardoor je denken en voelen zich herenigen en samen scherper en dieper gaan waarnemen, waardoor je zekerheden herkent die je daarvóór niet kón herkennen.
• Weet dat je als mens maar in één dimensie kunt leven. In het verleden, in de toekomst, of in het nu. Immers, daar waar jouw gedachten zijn, daar ben jij ook.

Dag 12

• Tussen iets met je hoofd doorhebben, en iets met je hart verwerken, liggen tijd en de mogelijkheid tot reflectie.
• Ergens onderweg waren ze verleerd om een 'monologue intérieur' te voeren over de dingen die ze deden. De groep regeerde over het individu. Je werd die groep, en de groep was geweld.
• Domme mensen namen de identiteit aan van dat wat om hen heen gebeurde. Zij dachten en handelden niet voor zichzelf.
• Waar ligt mijn verantwoordelijkheid?
• Dit geheim is zó groot, dat kun je niet delen met anderen.
• Het liefst hang ik mijn rugzak weer om, en ga ik weer lopen. Zo lang ik kan, en zo ver ik kom.
• Zelfmoord plegen was zijn manier van boete te doen.
• Ik ben pas ècht dankbaar dat ik mocht opgroeien in een dorp waar vrede vanzelfsprekend is.
• Toen ik loskwam van mijn dagelijkse sleur, en me overgaf aan het ritme van het wandelen, ontdekte ik onbekende aspecten van mezelf, en ging ik anders waarnemen. Ik was maar een paar dagen op de Camino, maar toch ben ik veranderd.
• We babbelden over van alles en nog wat, maar niet over onze ware zielenroerselen.
• Ik ben nu sterker, en ik weet dat er weer vreugde kan komen na verdriet, en ik weet ook dat er weer orde kan komen na chaos. En wat je één keer kunt, kun je ook een tweede keer.

Epiloog

Er is altijd maar één goed moment 

om een waarheid te vertellen, 

en wanneer dat moment (en die waarheid) je ontglipt, 

en je dus zwijgt, 

transformeert de tijd jouw zwijgen 

onverbiddelijk tot een leugen, 

en corrigeren is dan niet meer mogelijk.