Plooien in vlak land

Woensdag 25 november 2020
 

Cover van 'Plooien in vlak land'

Land art Park Meerstad
'Noorderbreedte' (Nb) is een tijdschrift over landschap, identiteit en duurzaamheid. Het is een journalistieke publicatie over noorderlingen en hun leefomgeving. 
Dit jaar (2020) verscheen een extra Noorderbreedte-uitgave over Park Meerstad. Park Meerstad is een bijna tien hectare groot 'land art park', dat in 2020 is opgeleverd. Het park ligt in de nieuwe plaats Meerstad, ten oosten van de stad Groningen.
Deze special over Park Meerstad kreeg als titel: 'Plooien in vlak laagland', waarmee direct al in enkele woorden dit land art park wordt gekarakteriseerd. Te midden van het betrekkelijk open landschap van laag gelegen 'klei op veen'-land verrijst al enkele jaren de geheel nieuwe woonplaats, waarvan sommigen nog denken dat het een uit de kluiten gewassen woonwijk van de stad Groningen is. Meerstad wordt gebouwd rondom een groot kunstmatig meer, en langs de oostelijke oever van dat meer is een glooiend park aangelegd, vandaar "Plooien in vlak laagland".

Kunstenaars vertellen over het park
Het was best wel een uitdaging voor de uitgenodigde en uitgedaagde kunstenaars om een ontwerp te maken voor een doelmatige nieuwbouw-woonplaats. Niet objecten zouden de kunst moeten vormen, maar het hele park moest zelf een kunstwerk worden.
In dit special magazine komen onder andere de kunstenaar Jeroen Doorenweerd (1962) en landschapsarchitect Mathijs Dijkstra (1972) aan het woord, die de ontwerpers zijn van Park Meerstad. Dominic van den Boogerd schrijft daarover:

• Dieren hebben Park Meerstad bij de stad Groningen al weten te vinden.
• Het park is onderdeel van een forse stadsuitbreiding in landelijk gebied.
• Rond een kunstmatig meer komen 4.800 woningen.
• Ik houd ervan werk te maken dat een relatie heeft met het gebied en daar een extra betekenis aan toevoegt.
• Opvallend zijn de reusachtige ribbels in het terrein, een soort kunstmatige heuvelruggen. Verder een zandstrandje, een speeleiland en een betonnen fietspad dat het gebied doorsnijdt.
• Voor de aanleg van het meer is grond uitgegraven. Er was dus een grote berg grond.
• Doorenweerd heeft gezocht naar een manier om een reliëf te maken dat er niet ontworpen uitziet.
• De natuur neemt het langzaam over.
• We voelen de wind door onze haren wapperen. In lagere gedeelten, beschut door glooiende flanken, heerst luwte.
• Mij gaat het om de sensuele beleving van het landschap, om 'good vibrations'.
• Er ontstaat een ecosysteem, dat zichzelf formeert en van aangezicht verandert als weer andere soorten tot bloei komen.
• De ambitie is dat het ook functioneert als stadspark.
• Wat kunnen wij bieden aan andere systemen, opdat die hier kunnen gedijen?
• We hebben tools uit de kunst gebruikt om een gebied te maken dat geen kunstwerk meer nodig heeft.
• Als landschapsarchitect ben je in zeker zin altijd dienstbaar.
• Niet vanuit een programma zoeken naar een passende vorm, maar vanuit de vorm bedenken hoe je het programma zo goed mogelijk kunt realiseren.
• Het werk van Jeroen Doorenweerd ligt ergens tussen sculptuur, design en landschapsarchitectuur in.
• Voor mij wordt het pas interessant wanneer je werk deel uitmaakt van andermans ervaring. Vandaag de dag gaat sculptuur over interactie en gebruikswaarde.
• De dynamiek van de glooiende heuvels en de strakke vormgeving van de paden versterken elkaar.

Voorbij een brave nieuwe wereld
Dr. ir. Paul Roncken (landschapsarchitect, gepromoveerd op het ontwerpen van meervoudige betekenisgeving) plaatst in zijn essay Meerstad in de Nederlandse bouwtraditie. Hij onderzoekt hoe park en wijk passen in de razendsnelle veranderingen in de manier waarop teams over de hele wereld ontwerpen:

• Nederland produceert vanuit schaarste aan land micro-maatschappijen in de vorm van woonwijken.
• Om de grens van soberheid en doelmatigheid te doorbreken, is een spel nodig met de autonomie van de kunstenaar, een kunstbudget en een door kunst bevrijdde beeldtaal.
• Het aanstaande tijdvak van 2020-2050 zal voor stedenbouw een integrale benadering kennen. Richtinggevend is energie lokaal opwekken en opslaan, hittestress bestrijden en een gezonde leefstijl stimuleren met meer beweging en meer lokaal geproduceerd voedsel.
• Het zal een harde dobber blijven om voorbij soberheid en doelmatigheid iets te ontwikkelen wat past in de onzekere budgetten van onze eigen economie.
• Er is gestudeerd op een multifunctionele stadsuitbreiding inclusief landbouw (bijvoorbeeld lisdodde telen om huizen te isoleren), en op vermenging van technologie en openbare ruimte.
• Regionaal bouwmateriaalgebruik, slimme technologie en het oprekken van het begrip 'park' naar voedselnetwerken met korte ketens vormen het laaghangend fruit voor een intensieve verwevenheid van ontwerp, kunst, ambacht en technologie.

Dwalen en rapporteren
Noorderbreedte-verslaggever Bert Nijmeijer dwaalt met verschillende mensen door het net aangelegde park. Hij rapporteert over de blik van deze 'kijkers' in Park Meerstad.

• Niels Kruyt (park-aanleg-begeleider): We hebben de scherpe kantjes van het ontwerp afgehaald en het ontwerp vertaald naar uitvoerbaarheid.
• Mirjam de Boer (landschapshistoricus en stadsgids): Dit is klei op veen, een gelaagd landschap. De hoogteverschillen horen natuurlijk niet bij dit gebied. Het is hier een heel gepland landschap.
• Carin Koning (inwoner): We kunnen er langsvaren. Erdoorheen fietsen of wandelen biedt een ander perspectief.
• Sandra Smallenburg (kunstjournalist): Kunstenaars zorgen voor een minder saaie en eenvormige leefomgeving.
• Marco Glastra (inwoner en directeur van Het Groninger Landschap): Schep gewoon de randvoorwaarden, waarna de natuur het overneemt. Met spontane natuur hebben opdrachtgevers moeite.
• Sue-an van der Zijpp (conservator van het Groninger Museum): Park Meerstad biedt op het eerste gezicht een Teletubby-landschap (lieflijk, onschuldig). Van bovenaf heb je een interessante compositie, die tegelijk functioneel is. Kunst maakt dat je beter gaat kijken, meer onderzoekend.
• Jeroen de Willigen (stadsbouwmeester): Meerstad heeft behoefte aan niet alleen een woonwijk te zijn, maar ook een bestemming. Stedelijk groen is een krachtig wapen tegen klimaatverandering. Groen is goed voor de stad en voor de mensen.

A walk in the park
Na een gedicht van Myron Hamming volgt dan tenslotte nog een column van Merel Melief:

• Omdat het moet, geloof ik dat het kan.
• De vraag is: waarom doen we het niet?
• We zijn vergeten dat we zelf onderdeel zijn van de ecologie.
• Het boek relateer ik meteen aan datgene wat zich in mijn wereld afspeelt.
• We moeten wel het idee loslaten dat we alles onder controle kunnen krijgen.