Wiep Koehoorn: Leon & Juliette

Zondag 14 juni 2020

Cover van het Boekenweekgeschenk van 2020

Een liefdesgeschiedenis
Het thema van de jaarlijkse Boekenweek in maart 2020 was: 'rebellen en dwarsdenkers'.
Bij aankoop van tenminste 15 euro aan Nederlandstalige boeken kreeg je het Boekenweekgeschenk kado.
De titel van dit Boekenweekgeschenk 2020 is: 'Leon & Juliette', geschreven door de in Leeuwarden opgegroeide Annejet(ske) van der Zijl (1962), die ook de schrijfster is van het verfilmde boek 'Sonny Boy'(2004).
Het boek 'Leon & Juliette' kreeg als ondertitel mee: 'Een liefdesgeschiedenis'.
Op de cover van het boek staat de afbeelding van het schilderij 'Portret of a Young woman', geschilderd door Jean-Etiénne Liotard. Dit is niet het schilderij van Juliette, maar ze had er zomaar zo ongeveer uit kunnen zien.
Het is het verhaal van een waargebeurde negentiende-eeuwse liefdesgeschiedenis met een koopakte als ontroerende liefdesverklaring, die alles trotseerde, zelfs tot de vergetelheid aan toe.
De Friese vertaling van dit boek is overigens van de hand van Baukje Zijlstra.
Ik las de oorspronkelijke, Nederlandstalige versie van dit boek, overigens in een bijzondere tijd. Midden in de Corona-pandemie laaien momenteel overal in de wereld felle protesten op tegen racisme en discriminatie, waarbij ook het slavernijverleden van menig land en stand-beeld fel wordt bekritiseerd. Wie heel snel iets meer wil weten over hoe schrijnend de slavernij was, leze dit boek. Waren er vroeger maar eerder en veel meer 'rebellen en dwarsdenkers' geweest zoals Leon.

Vrij van slavernij
Het verhaal gaat over de Nederlandse Leon en de jonge Amerikaanse slavin Juliette. Zij krijgen in het jaar 1820 in het Amerikaanse Charleston een relatie en trouwen. Dat is ongehoord voor die tijd in de zuidelijke staat South Carolina van Noord-Amerika.
De jonge Nederlander Leon was in 1818 zijn verarmde vaderland ontvlucht om fortuin te maken in de Nieuwe Wereld. Zij was een slavinnendochter, een nog heel jong zwart meisje, in een samenleving waar iemand zoals zij niet meer waard was dan een onmondig stuk vee dat naar believen door de slaveneigenaar (vrij)gekocht en gebruikt kon worden.
South Carolina was in 1818 de grootste slavenhoudende staat ter wereld, en haar stad Charleston was de enige stad in Noord-Amerika waar de economie zo goed als helemaal dreef op slavenarbeid. Slaven vormden de handen en voeten, en veelal ook de hersens en het hart van de samenleving.
Dát Leon haar kocht, was dus in die tijd niet zo vreemd. Dat deden blanke mannen wel vaker met slavinnen, als die hen wel aanstonden? Toen Leon na zijn emigratie naar Charleston in het huis van de koopman-plantagehouder James Magnan leed aan een ernstige ziekte, was het deze Juliette die Leon met grote toewijding verzorgde. Tegen elke verwachting overleefde Leon zijn ziekte.
Hij werd later consul van Nederland.

Charleston, stad van liefde en noodlot
Kennelijk was Leon onder de indruk van de zorgzaamheid en de schoonheid van Juliette. Hij kocht haar om Juliette en haar eventuele nakomelingen de vrijheid te geven om in de toekomst zélf hun eigen keuzes te kunnen maken.
Wat er daarna gebeurde - toen Leon (22) met Juliette (14) trouwde (overigens niet wettig) - was in de ogen van de wereld om hen heen echter zo schandalig en zelfs illegaal, dat het alles in gevaar bracht - zelfs hun leven en ook dat van hun kinderen. Toen hadden ze nog maar één keuze: eerst buiten het oog van het netwerk van de succesvolle Leon als 'een donker geheim' samenwonen in een buitenwijk van Charleston, en uiteindelijk het gezin - eerst kind voor kind in het diepste geheim smokkelend - emigreren naar Leons moederland Nederland. Leon bevond zich namelijk in een onmogelijke positie. Ze gaan wonen in Monster, waar Leon enkele jaren ook burgemeester is. Juliette Louise McCormick de Magnan betaalde voor de afwezigheid van angst (in Charleston) echter een hoge prijs in Zuid-Hollland, namelijk: heimwee en hartzeer. Maar dit verlegen slavenmeisje uit Charleston ontpopte zich in Nederland als een dame van adellijke allure, bewonderd om haar schoonheid en geliefd om haar zachte karakter en gastvrijheid.
In 1834 vond in Monster - na een 23 jaar durende liefdesgeschiedenis - het wettige huwelijk plaats tussen Leon & Juliette, in het bijzijn van hun eerste negen kinderen (tussen 21 jaar en drie maanden).
In een grafheuvel bij het Zuid-Hollandse Monster liggen Leon & Juliette nu nog steeds zij aan zij, omringd door de doodskisten van hun kinderen, familie en getrouwen - als een blijvend monument van een liefde die de wereld trotseerde en zich niet ondergronds liet houden.

Een lief verhaal in wrede tijden

De eer van een man woog in hun wereld (Charleston, 1929) zwaarder dan het leven zelf.
De vroegere welvaart van Nederland was voor een groot deel gebaseerd op de handel in West-Afrikaanse slaven.
De slavenhandel (van zo'n 12 miljoen Afrikanen in de 17e/18e eeuw) was zeer profijtelijk, maar ook gevaarlijk en volstrekt barbaars.
Mensenhandel druist in tegen iedere vorm van beschaving (in 1808 werd de trans-Atlantische slavenhandel verboden).
Meer dan de helft van Amerika's zwarte bevolking stamt af van mensen die ooit via Charleston het Noord-Amerikaanse continent waren binnengekomen.
Slaven mochten op geen enkele manier over hun eigen lot beschikken.
Haïti is de allereerste vrije zwarte republiek (1804).
De zaken dreven rond 1820 in Charleston vooral op onderling vertrouwen, gentlemen's agreements en reputatie. Zakelijk succes was ondenkbaar zonder goede contacten en een vlekkeloze reputatie.
In Charleston was de katholieke kerk de meest rekkelijke waar het interraciale relaties betrof. Zolang kinderen maar 'in the faith' geboren werden.
De elite in Charleston koesterde een diepe minachting en zelfs haat voor wat ze 'nigger love' noemden. Sommigen meenden zelfs dat dergelijke gehuwde mannen als slecht burger de strop verdienden.
Het jaar 1831 - met haar beweging voor afschaffing van de slavernij (abolitionisme) - was een keerpunt in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Slavernij werd omschreven als: 'a convenent with death and an agreement with hell'. Daarentegen werd in datzelfde jaar 1831 in South Carolina een wet aangenomen, die iedere vorm van onderwijs aan vrije kleurlingen strafbaar stelde.
Het is een stuk gemakkelijker om ruimdenkend te zijn als iets op geen enkele manier een bedreiging vormt.
De Burgeroorlog was de dodelijkste oorlog in de Amerikaanse geschiedenis.
Na de afschaffing van de slavernij zwierven er alleen al in de staat South Carolina 400.000 voormalige slaven rond, niet wetende wat te doen met het abstracte begrip vrijheid dat hun na generaties in de schoot was geworpen.
De verhouding met het verleden blijft ongemakkelijk, want hoe trots kun je zijn op de schoonheid die is gebouwd op bloed, zweet en tranen van de toenmalige zwarte bevolking.
Het slavernijverleden kan onmogelijk los worden gezien van hoe onze wereld er nu uitziet. De geschiedenis van de slavernij kan allicht bijdragen aan meer kennis en begrip, en kan ons aan het denken zetten.
Er zijn altijd weer individuen moedig genoeg om hun eigen hart en geweten te volgen.