Ferbining = Connection = Ma’laap = Verbinding

Vrijdag 31 mei 2019 

IK-tijdperk
In de eerste helft van de 80-er jaren werkte ik in het onderwijs in Delfzijl. Daar gaf ik lessen Verkooppraktijk, Maatschappijleer en Godsdienst. Drie schoolvakken die van een docent vragen om zich goed te oriënteren op wat er (inter)nationaal, regionaal en lokaal speelt, om dat te vertalen naar onderwijs & vorming van jeugd. De wederopbouw na de 2e Wereldoorlog had erin geresulteerd dat Nederland een land van welvaart & welzijn was geworden. Toch werd in Nederland en daar buiten duidelijk dat er grenzen aan groei zijn. De samenleving veranderde snel. Het percentage echtscheidingen steeg, het aantal eenpersoonshuishoudens steeg, zondagsrust werd door een steeds kleiner deel van de bevolking gerespecteerd. Kranten en magazines schreven over het gevaar van zure regen, over de golf van individualisering in onze samenleving, en over het zogenoemde ‘IK-tijdperk’. Boeken verschenen met titels als: De klant centraal, Het kind centraal, De student centraal.

Op zoek naar Verbinding met een religieuze laag
Als anderen me willen laten geloven dat we ook nu leven in een tijd waarin het individu (IK) centraal staat, heb ik de neiging om daar tegen in te brengen dat dat maar de helft van de waarheid is.  Ik zie juist ook heel veel voorbeelden van mensen die gepassioneerd verbinding met anderen zoeken. En dan bedoel ik zeker niet alleen dat zoeken via Facebook, Tinder of Instagram.
Voor deze column wil ik specifiek op zoek naar verbindingen met een religieuze laag. Religie betekent zoiets als gewetensvol op zoek zijn naar betekenisvolle (ver)binding. In ons religieus leven gaat het ‘In den beginne’ om verbinding maken. Volgens mij zit het als het ware ingebakken in ons als mens (Adam) om verbonden te zijn met inspiratiebronnen.

Onze verbinding met God
Stifting Nijkleaster – waar ik vice-voorzitter van ben – werkt hard aan het realiseren van een nieuw soort klooster in Jorwert. Drie kernwoorden van Nijkleaster zijn: Stilte, Bezinning, Verbinding. In een sessie met Nijkleaster-gastvoorganger dominee Sytze Ypma (is af en toe ook voorganger bij ons in Stiens) kregen we tijdens een kloosterdag allemaal willekeurig een verschillende bijbeltekst. Hij vroeg ons om ons met die bijbeltekst te verbinden. Na een korte voorbereiding vertelden we aan elkaar hoe wij ons verbonden met deze tekst, of hoe die tekst zich verbond met ons, met mij als persoon. Opmerkelijk was dat in het gesprek daarna bleek hoezeer ieder de ‘eigen’ tekst kreeg, die zo verrassend goed bij de persoon in kwestie paste. De tekst uit Genesis 17:7 die mij toekwam, luidt: “Ik doe je een belofte die ook geldt voor je nakomelingen, en voor alle generaties na jou, voor altijd.”
Ik ging in gedachten niet eerst naar mijn nakomelingen. Ik vertel in mijn 'mimme-taal' – het Bildts - dat mijn Bildtse (over)(groot)ouders (en ook ik nu inmiddels) al generaties lang leefden, dan wel nog leven,  in die lijn van het verbond van God, met ons als de nakomelingen van voorgaande generaties. En dat ik daaruit toch voorzeker hoop mag putten en mag vertrouwen dat ook onze kinderen - en alle komende generaties van onze familie - levenslang deel uit mogen, willen en zullen maken van dat eeuwigdurende verbond van God met ons.

Verbinding met jezelf
Je verbinden met God en met anderen is niet zo gemakkelijk. Het helpt in elk geval dat je verbonden bent met jezelf en met je leven dag in dag uit, dat jij je ook verbonden voelt met jezelf. Waarlijke verbinding zit namelijk heel diep in je. Je moet je naar binnen keren om op zoek te gaan naar antwoorden over wie je bent, over waar je voor staat en gaat, over hoe jij iets van jezelf kunt laten zien aan anderen – als je dat wilt – en om gekend en herkend te worden.
De ervaringen van Nijkleaster in Jorwert zijn daarin waarde(n)vol. Gasten van Nijkleaster hoeven alleen maar te komen. Je moet daar niets, je hoeft daar niets, je bent gewoon welkom om er te komen en er te zijn, en je wordt uitgenodigd om mee te doen met het kloosterritme van de dag. Nijkleaster is een plek waar je stil mag zijn, een plek om je te bezinnen, en een plek om je desgewenst meditatief te verbinden aan teksten, aan de muziek, aan de mensen van die dag. Nijkleaster is een goede oefenplek om jezelf te leren kennen, om ook anderen te leren kennen, om in die ander en in jezelf iets moois van God te ontdekken.

Verbinding met anderen
Na de oude bindingen in allerlei verbanden van familie, kerk, vereniging, politiek en werk, leek het even dat het IK-tijdperk onze bindingen zou ontbinden. We zien echter dat we nu terecht zijn gekomen in een nieuwe tijd van allerlei verbindingen. Computers en high tech-communicatiemiddelen hebben ons – of we het willen of niet – onomkeerbaar aan elkaar verbonden; zo vergaand zelfs, dat er allerlei regels nodig zijn om de Privacy & Security daarvan te garanderen. Ik hoop dat we ons daarin niet zullen laten leiden door angst en onzekerheid, maar dat we juist ook als Protestantse Gemeente van Stiens ons als gemeenteleden zullen blijven verbinden met elkaar en met anderen, dichtbij en veraf.
Laten we dus vooral doorgaan met heil-volle verbindingen, met bijvoorbeeld inwoners van Stiens; met dorpsgenoten voor wie armoe troef is, met dorpsgenoten die functioneren met allerlei beperkingen (bijvoorbeeld Talant), met dorpsgenoten die meer levensvragen hebben dan antwoorden.
Laten we ook vooral doorgaan met heil-zame verbindingen met medemensen die ver van ons leven; met de christenen in het Pakistaanse Lahore (denk aan ons Ma’laap-project), met onze zustergemeente in het Hongaarse Debrecen, met Yvonne van Meeuwen haar werk in Oeganda, met onze vroegere gastkinderen uit Wit-Rusland, met de jongeren uit onze gemeente die binnenkort naar Ghana gaan voor World Servants.  We kunnen wel even vooruit, want ook na het komende Pinksterfeest is er nog een wereld te verbinden.

Column

Deze (mijn) column werd gepubliceerd in de Twaklank van mei 2019. 

Twaklank is het informatie- en opinieblad van de Protestantse Gemeente te Stiens.

De muziek gaat door

Donderdag 30 mei 2019 - Hemelvaartsdag

Wervelend slot van de tentdienst met Kidsgear Childrens Choir in Feinsum

Mei Elkoar Ien
Hemelvaartsdag luidt altijd het Dorpsfeest in voor de buurdorpen Hijum & Feinsum. Elk jaar zorgt een actief bestuur van de 'Feestvereniging Mei Elkoar Ien' ervoor dat voor dit driedaagse evenement een breed scala aan activiteiten wordt georganiseerd voor allerlei doelgroepen van jong tot oud.
Het ene jaar staat de feesttent in Hijum, en het daarop volgende jaar wordt het feest in Feinsum gevierd. Dit jaar staat de tent op het feestterrein in Feinsum.
Vandaag is begonnen met Dauwtrappen, en later op de dag volgt een Feestelijke optocht, een Barbecue, en wordt deze eerste dorpsfeestdag vanavond afgesloten met een Drive-in-show.

Tentdienst in Feinsum
Om 10:00 uur vanmorgen begint de Tentdienst, in de grote feesttent op het feestterrein naast de jachthaven van Feinsum.
De jaarlijkse tentdienst wordt georganiseerd en uitgevoerd door de leden van de Evangelisatie- en zendingscommissie van de Protestantse Gemeente van het buurdorp Hallum, waaronder onze beide dorpen kerkelijk ressorteren.
Voorganger in deze tentdienst is domina Jeannette van den Boogaard-Bongers, en de muzikale medewerking wordt - evenals in voorgaande jaren - verzorgd door de Fanfare Crescendo van Hijum & Finkum, onder leiding van dirigent Wim Dijkstra.

Kidsgear Childrens Choir uit Oeganda
Dit jaar krijgt de Tentdienst een bijzonder karakter, want we hebben ook buitenlandse gasten, die een belangrijk deel van de Tentdienst verzorgen.
De in Nederland wonende Oegandese Sylvia Mbabazi heeft met haar echtgenoot 16 jaar geleden de stichting Up4s opgericht, om weeskinderen en kansarme kinderen in haar thuisland Oeganda een warm thuis en een goede schoolopleiding te bieden qua basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Inmiddels sponsort Up4s al zo'n 700 kinderen in haar Oegandese geboortedorp Bokumansimbi.
Ook dit jaar weer maakt het kinderkoor van deze scholen een tournee door Nederland, om overal op te treden, om daarmee aandacht te vragen voor de fondsenwerving van deze goede werken in Oeganda.En vanmorgen is dit opgewekte kinderkoor aanwezig in Feinsum, om een mooie bijdrage te leveren aan deze Tentdienst op Hemelvaartsdag.

De fanfare verzorgt de muziek vóór aanvang van het liturgisch programma. Kidsgear Childrens Choir stelt zich zingend aan ons voor met hun lied 'Aye Africa'.
Na Welkom, Bemoediging en Groet zingen we het lied: "Bijeengeroepen uit onze huizen".
Daarop volgt een Gebed, waarna Kidsgear Childrens Choir zingt: "What a friend we have in Jesus".
Als er daarna een lang springtouw vóór het podium in de tent wordt gedraaid, komen veel aanwezigen in de tent in beweging, want voor wie wil en durft is er volop gelegenheid om even touwtje te springen. Ook de kinderen van Kidsgear Childrens Choir en hun begeleidster laten die gelegenheid niet onbenut, want ook zij springen er individueel of met zijn tweeën en drieën tegelijk vrolijk op los.
Daarna zingen we het lied: "Leve het leven".
Een gedeelte uit het gedicht "Er moeten mensen zijn" van Toon Hermans wordt voorgelezen, passend bij het thema van deze tentdienst: "De muziek gaat door".
Fanfare Crescendo begeleidt alle samenzang en speelt ook mooie muziekstukken voor, tijdens en na de dienst.

Muzikale begeleiding in de tentdienst van Fanfare Crescendo

Na de schriftlezing uit Handelingen 1: 1-14 over Hemelvaart zingen we "De Heer is opgetogen", en vóór de overdenking van domina Van den Boogaard zingt Kidsgear Childrens Choir nog een lied, en na de overdenking luisteren we naar muziek van Fanfare Crescendo.
Voordat we met zijn allen in gebed gaan, zingen we het lied "You raise me up". 
De collecte dient twee doelen. Eerst gaan de kinderen van het koor door de tent, om geld in te zamelen voor hun Oegandees onderwijsproject van de Stichting Up4s. Daarna volgt de tweede collecte van de kerkelijke gemeente, ter dekking van de kosten van deze ochtenddienst. Dan zingt Kidsgear Childrens Choir weer:

Na het slotwoord met alle woorden van dank, zingen we onder leiding van Crescendo het slotlied: "Samen in de naam van Jezus, heffen wij een loflied aan".
En dan na de Wegzending & Zegen, nog voordat we koffie gaan drinken in de tent, en voordat we bij de verkooptafels van Up4s langs kunnen gaan waar allerlei Oegandese artikelen ten verkoop liggen, sluit Kidsgear Childrens Choir deze Tentdienst af met een wervelende show van zang, dans en acrobatiek:

Lastendruk en Kwaliteitszorg in het Hoger Onderwijs

Maandag 27 mei 2019

Groepsgesprekken aan discussietafels in Het Muntgebouw van Utrecht

Onderwijs en Lastendruk
‘Onderwijs en Lastendruk’ is een combinatie van woorden waarover in de afgelopen jaren veel is gezegd en geschreven. Je kunt de vraag stellen hoe je de kwaliteit van opleidingen in het hoger onderwijs borgt zonder dat dit de lastendruk voor de docenten en voor het ondersteunend personeel enorm doet toenemen.
In opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (MvOCW) wordt momenteel een onderzoek uitgevoerd naar de (ervaren) lastendruk rond kwaliteitszorg in het hoger onderwijs. Vragen die in dit onderzoek centraal staan, zijn onder andere:
• Waar komt lastendruk nu precies vandaan?
• Welke regels zijn het meest belastend?
• Wat kan hier aan worden gedaan?

Aan het werk met onderzoeksresultaten
Vandaag komen vertegenwoordigers uit diverse sectoren uit het hoger onderwijs bijeen in Het Muntgebouw te Utrecht om de belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek met elkaar te delen. Ook de aanbevelingen die het onderzoeksbureau heeft geformuleerd, om daarmee de lastendruk te verminderen, komen vandaag aan bod.
De organisatoren van het onderzoeksbureau Andersson Elffers Felix (AEF) willen ons vandaag ook inspiratie en good practices bieden die afkomstig zijn uit andere sectoren en uit het hoger onderwijs.
Met die input gaan de aanwezige vertegenwoordigers vanuit het hoger onderwijs met elkaar in gesprek over mogelijke oplossingen om de lastendruk in het hoger onderwijs te verminderen.
Aan het eind van deze bijeenkomst reflecteert het Ministerie van OCenW op hetgeen we vandaag bespreken.

Thema-introductie
De ongeveer 60 deelnemers van deze dag worden verwelkomd door Jolien van de Vegt (AEF). Ze laat aan de hand van een beamerscherm vol logo’s zien waar de deelnemers vandaan komen. Er zijn bijvoorbeeld vertegenwoordigers van hogescholen, universiteiten, NVAO, VBI’s, MvOCW, onderzoeksbureau AEF, CNV Onderwijs, LSVB; afkomstig uit het hele land, tussen Heerlen en Groningen/Leeuwarden.
Regeldruk/Lastendruk is beslist geen nieuw thema in het onderwijs; wel een hardnekkig verschijnsel. Een dergelijk onderzoek over regeldruk/lastendruk roept ook de vraag op hoe we in het onderwijs nu verder gaan met de binnenkort te publiceren onderzoeksresultaten.
Daarna volgt een introductie op het thema van vandaag, dat wordt verzorgd door Irma van den Tillaart, lid van het MT van de Directie Hoger Onderwijs & Studiefinanciering van het Ministerie van OCenW. Zij neemt ons mee in enkele noties omtrent het thema. Het ministerie vindt kwaliteitsborging belangrijk; en we weten dat zaken als kwaliteitszorg nu een eenmaal regeldruk met zich meebrengen. Kwaliteit(szorg) is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van en opdracht voor alle partijen die bij het Hoger Onderwijs zijn betrokken. Een goede kwaliteitscultuur is belangrijk; daarin ontstaat kwaliteitszorg en kwaliteit. Maar hoe grijpbaar is dat, en hoe regel je dat? Daar zorgen we met zijn allen voor. Als dit gevoeld wordt als iets van jezelf en van ons samen, dan voelt het al lichter, en krijgen we er ook energie van (?).
Regels zijn een middel, bepalen je handelingsruimte en dienen een doel, maar een teveel aan regels kan het doel voorbij schieten. Autonomie en innovatie worden gesmoord door een teveel aan regels.
Dit is hier vandaag  niet alleen een slotbijeenkomst, maar ook een voortgangsgesprek om volgende stappen op dit pad te zetten.
Vandaag staan we even stil bij de tussenresultaten, maar we gaan vooral ook vooruit kijken, om te bekijken hoe we nu verder gaan. Er komt bijvoorbeeld een brief van de Minister aan de Kamer, en daarvoor kunnen we vandaag nog relevante items meegeven.

Onderzoeksresultaten 
De onderzoeksresultaten worden vervolgens gepresenteerd door Jolien van der Vegt van het onderzoeksbureau AEF.
De  onderzoeksvraag is gericht op welke regels, activiteiten en processen met betrekking tot kwaliteitszorg het meest als belastend worden ervaren door professionals in het hoger onderwijs.
Na een brede inventarisatie (fase 1) zijn her en der in het land verdiepingssessies gehouden (fase 2), waarna vooral naar het ‘waarom ‘werd gekeken (fase 3) en er een verkenning kwam naar het ‘hoe’ (fase 4).
Vervolgens toont ze de zes-jaarlijkse cyclus waarmee opleidingen in het hoger onderwijs te maken krijgen op het gebied van externe en interne kwaliteitszorg, waarbij aangetekend dat niet elke hogeschool en elke opleiding het systeem heeft ingericht zoals dat op het beeldscherm is getoond. Uiteindelijk is het hele systeem wel een complex systeem (met bijvoorbeeld Instellingstoets Kwaliteitszorg, audits, interne evaluaties, benchmarks, curriculumherzieningen, etc.).
Bij dit onderzoek is onderscheid gemaakt tussen feitelijke regeldruk/lasten en ervaren regeldruk/lasten.
Er is een enquête afgenomen om ook zicht te krijgen op de ontwikkeling in ervaren regeldruk van de afgelopen jaren. De respons op de online enquête was hoog (met bijna 800 respondenten, waarvan de helft docenten, met iets meer van universiteiten dan hogescholen, en vooral van de grotere instellingen), en de input opvallend groot. Mensen zijn dus kennelijk heel erg betrokken op dit onderwerp.
Regels die te maken hebben met de voorbereiding op opleidingsaccreditatie en op toetsing worden veelal als belastend ervaren. Er zijn geen grote verschillen geconstateerd tussen kleine/grote instellingen, tussen al dan niet bekostigde instellingen, en tussen WO en HBO. Wel zijn er substantiële verschillen tussen docenten en andere medewerkers in het hoger onderwijs. Docenten zijn vooral met onderwijs bezig (toetsing vraagt veel tijd, maar dat is wel nuttig) en de overige medewerkers houden zich vooral ook bezig met zaken als kwaliteitszorg en (voorbereiding van) visitatie/accreditatie.
De (onvoldoende) hoeveelheid beschikbaar gestelde tijd en het gebrek aan ondersteuning wordt veelal als belastend ervaren.
Het zijn niet de specifieke partijen en ook niet de specifieke regels die tot hoge lastendruk leiden, maar het gaat veel meer om de optelsom van die geldende factoren (regels). Daardoor is het moeilijk te herleiden naar een item, en is de lastendruk niet eenvoudig te verlichten. Het is dus complexe materie. Ze illustreert dat aan de hand van een voorbeeld voor wat betreft toetsing. Elk regeltje zorgt in combinatie met andere regels voor een accumulatie van lastendruk.
Wat is dan wel de oorzaak?
De volgende, verschillende mechanismen lijken op grond van dit onderzoek de drijvende krachten te zijn achter regeldruk, zoals:
- Cumulatie van lasten
- Een (ruim) beoordelingskader met een zwaar belang
- Onvoldoende (zelf)vertrouwen bij Hoger Onderwijs-instellingen,
- Onvoorspelbaarheid van visitatiepanels
- Continue aanpassingen van het stelsel van kwaliteitszorg.
Deze factoren spelen afzonderlijk een rol, maar ook de combinatie van die factoren maken het complex.
Vanuit de zaal wordt door een docent de vraag opgeworpen of het feit dat er bij partijen buiten het hoger onderwijs te weinig vertrouwen is in de kwaliteit van het hoger onderwijs, dat wellicht leidt tot verminderd (zelf)vertrouwen binnen de hoger onderwijsinstellingen (?).

Mechanismen die regeldruk veroorzaken
Na deze eerste presentatie gaan we aan discussietafels met elkaar in gesprek over de vraag welke volgens ons de diverse mechanismen zijn die regeldruk veroorzaken.
Dat kan vanuit een korte individuele reflectie.

• Zijn deze mechanismen bijvoorbeeld al dan niet herkenbaar in je eigen organisatie, en zo ja, waarom? 
• En zie je wellicht zelf nog andere mechanismen die ook regeldruk veroorzaken in je eigen werkorganisatie? 
• Hoe werkt het dan in je eigen organisatie?

Inspiratieblok
Na de pauze volgt een zogenoemd Inspiratieblok, dat wordt verzorgd door de Hogeschool van Amsterdam, de Radboud Universiteit, de Rijksuniversiteit Groningen en de QANU.

• Een pitch over het programma ‘Radicale vernieuwing in de ouderenzorg’ wordt verzorgd door Danique van der Burg (AEF). Men werkt hier ook met een ruim geformuleerd kader, waarbij instellingen overleggen met de Inspectie (die elke dag langs kan komen voor inspectie op de werkvloer). Ook bespreekt ze het toezichtstelsel in de branche van Woningcorporaties. Hun visitatieburo’s worden zelf ook gecertificeerd/geaccrediteerd. Visitatoren worden getraind (zij moeten hun kennis op peil houden) en er worden landelijke themadagen georganiseerd, waarin bijvoorbeeld ook kennisdeling tussen visitatieburo's plaatsvindt. Haar derde voorbeeld komt uit de wereld van Sportinnovatiecentra, waar ook wordt gewerkt met zelfevaluaties en visitaties. Het toetsingskader stelt minimale eisen, en er is nadruk op ontwikkeling. Na de visitatie wordt door een  collega-organisatie een verbeterplan geschreven, waarvan de resultaten dan een jaar later door die schrijvende collega-organisatie in een peer review worden getoetst. 
• Sigrid Bleize-van den Berg is kwaliteitszorgmedewerker bij de Radboud Universiteit. Zij begeleidt opleidingen in accreditatieprojecten. Een vraag die ze dan stelt bij zelfevaluatierapporten: “Mag het ook ietsje minder zijn?”, bijvoorbeeld tot maximaal 15 pagina’s. Alhoewel opleidingen daar wel blij mee zijn, zie je dat ze toch het zekere voor het onzekere nemen, en dan toch weer een te uitgebreid zelfevaluatierapport schrijven. Hier gaat het bij opleidingen kennelijk vooral ook om zelfvertrouwen.
• Anneke Vierhout is Teamleider Kwaliteit bij de Hogeschool van Amsterdam (Hva). Daar is de Instellingstoets Kwaliteitszorg (ITK) omgezet in een instellingsaccreditatie. Bij de HvA willen ze de kwaliteitscultuur versterken, werken aan vertrouwen, uitgaan van eigenaarschap en professionele ruimte, studenten en docenten meer betrekken, interne en externe kwaliteitszorg aan elkaar verbinden, vormvrij en ontwikkelingsgericht werken, en de (ervaren) lasten verlagen. Dat levert op: energie en inspiratie, een inhoudelijk gesprek, ze gaan van moeten naar willen en ze werken minder met formats en meer met vormvrijheid. Qua wenkend perspectief wil men graag naar het Vlaams model, waarbij instellingen zelf verantwoordelijk zijn voor opleidingsbeoordelingen; naar meer ruimte voor studenten- en docenteninbreng, met meer ruimte voor flexibilisering en naar een verlaging van de (ervaren) werklast.
• Jessica Steur is beleidsmedewerker bij de Rijksuniversiteit Groningen. Ze hebben een project 'Catch the Crocodile' / ‘Commissie Rompslomp', om onnodige (administratieve) regeldruk breed aan te pakken. Intern onderzoek is gedaan naar onnodige, overbodige zaken, om vervolgens te kijken wat daaraan gedaan kan worden. Deels kun je dit oplossen door verschillende systemen aan elkaar te koppelen, en door processen te vereenvoudigen. Formulieren worden met gebruikers opgesteld. Op een website wordt bijgehouden wat er al wordt/is gedaan om de rompslomp te verminderen. 
• Fiona Schouten, projectmanager bij Qanu, vertelt tenslotte over wat ontwikkelingsgericht visiteren is, waarbij de focus ligt op ontwikkeling en kwaliteitsverbetering van de opleiding. Dan krijgt de visitatie een grotere toegevoegde waarde voor de opleiding en worden de (ervaren) administratieve lasten beperkt. Dit vraagt wel een ontwikkelingsgerichte houding bij alle betrokkenen (bij zowel opleiding als visitatiepanel). Ook bij de visitatierapportage moet dan ontwikkelingsgericht worden geschreven, zulks ter verbetering van de opleiding. Als opleiding en panel geen angst, maar voldoende zelfvertrouwen hebben en daarin worden gecoacht, dan gaat dit werken, en verminderen de administratieve lasten. 

Oplossingen om regeldruk te verminderen
Na deze tweede presentaties-ronde gaan we wederom - aan opnieuw samengestelde discussietafels - met elkaar in gesprek, maar nu over de verschillende voorbeelden uit het voorafgaande Inspiratieblok, en over mogelijke oplossingen voor het verminderen van regeldruk. We kunnen bijvoorbeeld bespreken wat ons het meeste aansprak uit de inspiratieblok-pitches, en kunnen ondertussen ook nadenken over wat we zelf mee willen nemen naar onze eigen werkpraktijk.
Na afloop van deze discussieronde volgt een korte terugkoppeling uit de afzonderlijke gesprekstafels, en reflecteert ook Irma van den Tillaart nog kort op wat we vanmiddag hebben gedaan en besproken. Het is de bedoeling dat het onderzoeksrapport met daarbij een beleidsreactie van de minister eind juni/begin juli 2019 door de minister wordt aangeboden aan de Tweede Kamer. Daarna start het vervolgtraject op dit onderzoeksrapport.
Aan het eind van deze bijeenkomst wordt deze sessie afgesloten door Jolien van der Vegt.

(met dank aan Ouke Pijl voor zijn input ten behoeve van dit verslag)

Zonsondergang in Feinsum

Donderdag 23 mei 2019 

Zonsondergang in Feinsum

Startsessie voor nieuwe publicatie van Stifting Nijkleaster

Woensdag 22 mei 2019 

Spreukenbord van Nijkleaster in Jorwert

Zeven jaar later
De Stifting Nijkleaster bestaat dit jaar zeven jaar. Daarmee komt het einde van de eerste cyclus van het beleidsplan van Nijkleaster in zicht. Het is een mooi moment om terug te blikken en vooruit te kijken. En oktober 2019 is daarmee ook een mijlpaal, waar we als bestuur en kleasterkrachten van Nijkleaster ook feestelijke bij stil willen staan eind oktober aanstaande.

Bundel van krachten
Eén van de activiteiten die we als Nijkleaster in het kader van die mijlpaal ontplooien, is de productie van een Nijkleaster-publicatie, waarin we aan elkaar en aan anderen iets van de schoonheid en veelkleurigheid van Nijkleaster willen laten zien.
Ik zit in het redactieteam dat door het stichtingsbestuur is samengesteld met als opdracht te komen tot een mooie jubileumpublicatie, waarin bijdragen worden opgenomen van verschillende Kleasterkrachten die al langere of korte tijd actief meedraaien in de gemeenschap van Nijkleaster.
Het blijft nog even een verrassing welke bijdragen deze bundel zal bevatten, maar we stellen ons wel ten doel dat aspecten zoals variatie en kwaliteit van betekenis zijn bij de beoordeling van de inbreng van kleasterkrachten.

Verwachtingsvol
Als redactieteam hebben we alle medewerkers van deze bundel uitgenodigd om samen met ons vanavond in de Sint-Radboudkerk van Jorwert te komen tot een totaalconcept voor de inhoud van deze Nijkleaster-bundel. Aan het eind van de avond weten we wat de rode draad van de publicatie zal zijn, en welke variaties van meer muzische aard de variëteit van deze gelegenheidsbundel mede zullen bepalen.
Zo beleven we samen een fijne avond, waarin alle deelnemers komen tot afstemming over wie wat zal maken om deze feestbundel tot iets moois te maken. We gaan uiteen met de gemaakte afspraken, toezeggingen en ideeën, en zien nu met belangstelling uit naar de individuele bijdragen die in de komende maand door iedereen zullen worden ingediend om ze te laten beoordelen door een team van (eind)redacteuren. Ziende op wat we vanavond hebben besproken, gaat het vast een interessante en ook mooie publicatie worden.

Alex Riemersma neemt afscheid van Provincie en Hogeschool

Dinsdag 21 mei 2019 

Afscheidstoespraak van Alex Riemersma

Adieu na 40 jaar 
Vanaf 1978 is onze NHL Stenden Hogeschool-collega Alex Riemersma met studenten en medewerkers vanaf de Pedagogische Akademie 'Mariënburg' tot en met de NHL Stenden Hogeschool actief geweest in het hoger beroepsonderwijs. De laatste jaren was Alex lector van het lectoraat 'Fries en Meertaligheid' van onze hogeschool.
Daarnaast was Alex Riemersma werkzaam bij de Provinsje Fryslân, onder andere bij het 'Berie foar it Frysk', het 'Consultatief Orgaan', 'Mercator Kenniscentrum voor Meertaligheid', en het 'Network to promote Linguistic Diversity'.
Maar nu, na 40 jaar werken, is het mooi geweest. We zijn uitgenodigd om vandaag aanwezig te zijn bij het afscheid van Alex Riemersma; afscheid van de Provinsje Fryslân, en ook afscheid van NHL Stenden Hogeschool. Deze gezamenlijke afscheidsbijeenkomst vindt plaats in het nagenoeg volle Auditorium van NHL Stenden Hogeschool te Leeuwarden. De bijeenkomst wordt geopend door dagvoorzitster Jantine Kuijpers, directeur van de Academie Primair Onderwijs van NHL Stenden Hogeschool.

Taalbelied - regionaal én ynternasjonaal
Eerste spreker vanmiddag is collega Folkert de Jong, die onlangs promoveerde, met Alex Riemersma als co-promotor. Folkert de Jong zijn toespraak gaat over het maatschappelijk debat inzake taal, en over de wettelijke kaders die daarop van toepassing zijn.
Hij benoemt Murray's tripartite model, handelend over algemene, academische en professionele taalvaardigheid.
Daarna bespreekt Folkert de drie perspectieven op tweetaligheid in de maatschappij, te weten:

• Als probleem voor individu en maatschappij;
• Als een juridische uitdaging;
• Als een mogelijkheid tot zelfontplooiing en contacten met een verscheidenheid van talen en cultuurgemeenschappen.

Daarmee komt Folkert de Jong uit bij het pleidooi voor een eigentijdse taalgedragscode, die niet alleen voor het Engels en het Nederlands, maar ook voor de andere talen in de regio in en buiten Nederland zou kunnen worden benut.

Trijetalich ûnderwiis yn de praktyk
Tweede spreker is Hans de Haan, directeur van basisschool De Tsjelke yn het Friese Holwerd. Zijn toespraak gaat over drietalig basisonderwijs in de praktijk, niet alleen als vak, maar ook als voertaal.
Zijn basisschool in Holwerd begon 20 jaar geleden met drietalig onderwijs (Fries, Nederlands, Engels), omdat ze dachten dat dat goed zou zijn voor hun leerlingen. Wetenschappelijk onderzoek toonde inmiddels aan dat dit voor positieve resultaten zorgde, met als gevolg dat dit concept werd uitgerold over meer scholen voor basis- en voortgezet onderwijs in de provincie Fryslân.
Het lectoraat van Alex Riemersma heeft deze ontwikkeling van drietalige scholen begeleid met praktijkonderzoek, en de provincie Fryslân heeft dit project financieel ondersteund, wat van succesbepalende betekenis is geweest.
Hans de Haan vertelt ons vanmiddag welke lessen er in de afgelopen jaren zijn geleerd van dit project, en wat de toekomst op dit terrein nog kan bieden.

Muzikaal en interactief intermezzo
Dan is het tijd voor een muzikaal intermezzo, dat wordt verzorgd als première van het strijkkwartet 'Heerlijk - Eindelijk' van Dirk-Jan Apoll, uitgevoerd door studenten Compositie van het Prins Claus Conservatorium te Groningen.
Aansluitend verzorgen Roelien Bos-Wierda en Ron Barendsen een interactief intermezzo, waarin de rol van Alex Riemersma in de ontwikkeling van 'MySchoolsNetwork' wordt belicht.

In fin mear as in bears
Derde spreker is Tjeerd Kooistra, docent Frysk aan CSG Liudger in Burgum.
Ook op deze school wordt drietalig gewerkt, met Frysk, Nederlands en English zowel als vak als voertaal. Daarmee bouwen de leerlingen een voorsprong op voor een taalrijke toekomst. Deze school is één van de Friese pioniersscholen. Het vak Engels wordt ook afgesloten met een Cambridge-examen en het Fries met het zogenoemde Frisia-eksamen. Tjeerd laat enkele aansprekende voorbeelden zien van onderwijsprojecten, waaraan CSG Liudger drietalig werkt.

Rispje & Siedzje
Vervolgens presenteren de producerende lectoraten de bundel die vandaag met als titel 'Rispje en Siedzje' wordt gepubliceerd ter gelegenheid van het afscheid van Alex Riemersma. In dit boek wordt in verschillende bijdragen beschreven wat is bereikt in de Lectoraten Frysk & Meartaligens en Taalgebruik & Leren in de jaren 2010-2018, en wat er nog gaat volgen vanaf 2019 in het Lectoraat Meertaligheid & Geletterdheid.
De eerste exemplaren van dit boek worden aangeboden aan Willem Eikelenboom (directeur van de academie VO & MBO van NHL Stenden Hogeschool) en aan Arno Brok (Commissaris van de Koning van de Provinsje Fryslân).
Willem Eikelenboom vertelt dat nader onderzoek inmiddels heeft uitgewezen dat het lectoraat van Alex Riemersma goed was, ook voor de kwaliteit van het onderwijs, en dat zijn lectoraat een goede bijdrage levert aan de maatschappij.

Toespraak van commissaris Arno Brok voor Alex Riemersma

Arno Brok beschrijft Alex Riemersma als 'In man fan de ynhâld', en betuigt zijn respect voor de inhoud en de rol die Alex speelde ten behoeve van zijn buitenlandse werkbezoeken. Mede door de bijdrage van Alex Riemersma is het Frysk ook de taal van zijn hart geworden, en droeg dat bij tot een optimale toegang tot de provincie Fryslân; waarvoor Arno Brok zijn dankbaarheid uitspreekt jegens Alex Riemersma.

Weromsjen en foarútblik
Dan is het moment aangebroken voor Alex Riemersma om zijn afscheidstoespraak te houden.
Hij toont en benoemt enkele identificatiefiguren, die in het verleden een belangrijke bijdrage hebben geleverd voor het Frysk yn Fryslân, met namen zoals: Pieter Sipma, Titus Brandsma, Tony Feitsma en Dieuwke de Graaff-Nauta.
Hij benadrukt zijn inzet voor de organisatie UAF, om ook ruimte te scheppen voor nieuw talent vanuit de kring van vluchtelingen in Nederland. Onderwijs is voor deze vluchtelingen de beste motor voor participatie in de samenleving; taal kan immers voor verbinding zorgen.
Alex pleit voor de afschaffing van het binaire stelsel in het hoger onderwijs. "We moeten het hoger onderwijs op de kop zetten" en "termen als 'University of Applied Science' beschouw ik als gelegenheids- en verlegenheidstermen."
Hij kondigt aan dat hij zich na zijn afscheid vooral ook wil gaan inzetten voor het pionierswerk van de Stifting Nijkleaster te Jorwert.
Alex Riemersma vertelt dat hij in al die 40 onderwijsjaren wel de nodige professionele frustraties heeft gevoeld, en dan niet alles zonder ruzie is verlopen, maar dat er bij hem nooit sprake is geweest van een existentiële crisis. Dat maakt hem tot dankbaar mens, en hij neemt de gelegenheid vanmiddag te baat om alle mensen die hem het werken mogelijk hebben gemaakt daarvoor hartelijk te bedanken.

Alex Riemersma: "Tankewol dy't alle genede mei meitsje en stal jouwe".

Vrienden over grenzen

Zondag 19 mei 2019 

Vrolijke zang & dans van Kidsgear Childrens Choir bij Talant in Stiens

Oegandees kinderkoor bezoekt Talant in Stiens
Regelmatig worden er in samenwerking tussen Talant en de Protestantse Gemeente van Stiens ook aangepaste kerkdiensten georganiseerd in Talant te Stiens. Vanmiddag is dominee Jaap Overeem voorganger van deze middagdienst.
Verder verleent het Kidsgear Childrens Choir uit Oeganda medewerking aan deze bijzondere kerkdienst, die plaatsvindt in een volle sportzaal van Talant.
De in Nederland wonende Oegandese Sylvia Mbabazi heeft met haar echtgenoot 16 jaar geleden de stichting Up4s opgericht, om weeskinderen en kansarme kinderen in haar thuisland Oeganda een warm thuis en een goede schoolopleiding te bieden qua basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Inmiddels sponsort Up4s al zo'n 700 kinderen in haar Oegandese geboortedorp Bokumansimbi.
Ook dit jaar weer maakt het kinderkoor van deze scholen een tournee door Nederland, om overal op te treden, om daarmee aandacht te vragen voor de fondsenwerving van deze goede werken in Oeganda. En vandaag is dat Kidsgear Childrens Choir derhalve bij ons in Talant te Stiens.
Het thema van deze vrolijke viering is dan ook heel passend: 'Vrienden over grenzen'.

Vrienden over grenzen
Bij aanvang van deze kerkdienst luidt dominee Jaap de klok, om aan te geven dat de viering nu gaat beginnen. Samen zingen we het aanvangslied: 'Kom in de kring van Gods gezin'.
Op het moment dat de Paaskaars wordt aangestoken, zingen we in het Engels en in het Nederlands het lied: 'Kumbaya my Lord'. En aansluitend zingt het Kidsgear Childrens Choir het lied 'Bayeti'.
Dan krijgen we 'de groeten van God', en gaan we in gebed, waarna dominee Overeem een inleiding verzorgt op het thema van deze dienst.
Daarop aansluitend zingt Kidsgear Childrens Choir het lied: 'Calvery'.

Met zijn allen zingen we tweetalig: 'Lees je Bijbel, bid elke dag'. Dan gaat de Bijbel open en wordt het verhaal over De Heilige Geest voorgelezen uit het bijbelboek Handelingen 2.
Uit de Evangelische Liedbundel zingen we samen het lied: 'Samen in de naam van Jezus'.
Wij kennen in Nederland het lied 'Welk een vriend is onze Jezus', maar dat lied kent het kinderkoor ook heel goed als 'What a friend we have in Jesus', dus dat lied gaan we in wisselzang met elkaar te zingen.

Up for us
Nadat we naar een verhaal van de voorganger hebben geluisterd, zingt Kidsgear Chrildrens Choir: 'Arise and Shine'. Daarna volgt de verwerking van het thema en zingen we weer een lied.
Tijdens de muziek en dans van Kidsgear Childrens Choir wordt de collecte gehouden, waarvan de opbrengst wordt verdeeld onder de stichting Up4s en een stichting die ervoor zorgt dat zorgbehoevende mensen met een beperking ook met vakantie kunnen.
Voordat we gaan danken en bidden, zingen we samen 'Laat zo je licht maar schijnen bij alles wat je doet'.

Met Vrede & Zegen als vrienden uiteen
Voorafgaand aan de Zegen worden we allen gezalfd met heilige olie, en zingen we ondertussen het lied: 'De vrede van God'. De Zegen beantwoorden we met het lied: 'Vervuld van Uw Zegen gaan wij onze wegen'; en dan krijgt Kidsgear Childrens Choir nog een keer de dansvloer om voor ons te met tromgeroffel te zingen en te dansen.

Mei-vergadering van het bestuur van Stifting NIjkleaster in Jorwert

Dinsdag 14 mei 2019 

In de kloosterkerk van Nijkleaster in Jorwert

In de kring
De mei-vergadering van dit jaar van het bestuur van Stifting Nijkleaster vindt vanavond plaats in de Voorkerk van de Sint-Radboudkerk van Jorwert.
Om de overgang van de hectiek van de dag naar de aandacht voor de bestuursvergadering te markeren, komen we als bestuur eerst in de kring bijeen in het koor van de kloosterkerk van Nijkleaster. Daar worden we stil, wordt gebeden, luisteren we naar een schriftlezing uit de Bijbel, en zingen we het slotgebed.
In stilte verlaten we daarna de kerkzaal, om de bestuursbijeenkomst daarna met koffie en Kleasterkoek aan te vangen in de Voorkerk.

Bestuursvergadering
Na de vaststelling van de notulen van de voorgaande bestuursvergadering, en de bespreking van ingekomen stukken, nemen we kennis van de actuele activiteiten van de Kleasterried. Daarna reflecteren we op onze presentie in de media.
De kern van deze avondbijeenkomst wordt gevormd door de voortgang op onze plannen om samen met de kerkelijke gemeenten Westerwert & Mantgum te komen tot een kloostergebouw in en rond It Westerhûs, nabij Jorwert. Ook de voortgang van de bouwcommissie krijgt haar welverdiende aandacht in deze bestuursvergadering. En een steeds weer terugkerend thema is ook de bijbehorende fondsenwerving, want alhoewel we al een heel eind op pad zijn, beschikken we nog niet over alle benodigde financiële middelen om ons hele bouwplan te financieren. De vraag blijft dus vooralsnog wie ons gaan helpen om onze droom van een nieuw Fries protestants klooster mede mogelijk te maken.
Omdat we in oktober 2019 zeven jaar bestaan, en dat met het oog op ons eerste beleidsplan een belangrijke mijlpaal is, hebben we het plan opgevat om in oktober te komen met een Nijkleaster-publicatie, om ook iets van de vormen en van de inhouden van Nijkleaster in boekvorm met belangstellenden te delen. Wij bespreken de voortgang op dit project.
De vergadering sluiten we af met enkele bestuurszaken, om nog even in meer informeel verband met elkaar na te praten na afloop van deze bestuursvergadering.

Klooster en Molen; kennismaken met nieuwe spiritualiteit

Zaterdag 11 mei 2019 

Presentatie van Jan Melein over de nieuwe functie van Molen De Eendragt

Spiritualiteit en diepgang in geloof
Ook dit voorjaar van 2019 organiseert de Sint-Vitusparochie van Leeuwarden weer een aantal cursussen voor belangstellenden, die zoeken naar spiritualiteit en diepgang in geloof.
Eén van de bijzondere activiteiten van de parochie vindt vandaag plaats in Molen De Eendragt van NHL Stenden Hogeschool, op het Kennisplein van de Kenniscampus Leeuwarden.
Het thema van deze zaterdagochtendbijeenkomst is 'Klooster en molen, kennismaken met nieuwe spiritualiteit'. 
Centraal in deze bijeenkomst staan de verhalen rondom boerderij It Westerhûs van de Stifting Nijkleaster en Molen De Eendragt van NHL Stenden Hogeschool. Beide oude gebouwen krijgen of hebben al een nieuwe functie, die alles te maken heeft met spiritualiteit en geloof.

Spiritualiteit in Molen De Eendragt 
Als alle 23 deelnemers plaats hebben genomen in de bovenzaal van Molen De Eendragt, wordt iedereen namens de programmacommissie van het Leeuwarder Titus Brandsma Huis welkom geheten door pastoraal werkster Germa Kamsma-Kunst, die deze ochtendbijeenkomst namens de parochiale commissie begeleidt.
Eerste spreker is Jan Melein, die een presentatie verzorgt over de nieuwe functie die de oude Molen De Eendragt inmiddels heeft gekregen.
Al in 1786 wordt deze molen kadastraal vermeld, als rog- en pelmolen, voor de bewerking van haver en gerst. Later werd het een lijnoliemolen. In 1820 was er brand in de molen, en in 1880 is het bovenstel van de molen verhuisd naar en geplaatst op de dorpsmolen van het Friese Anjum. In 2014 heeft Stenden Hogeschool de molen aangekocht, en na een brand werd een nieuwe bestemming gezocht voor deze molen. Die bestemming werd gevonden op het gebied van identiteit en spiritualiteit.
Jan Melein vertelt dat Molen De Eendragt nu een plek is voor ontmoeting en beschouwing; dat de molen ruimte biedt aan activiteiten van levens-, mens- en wereldbeschouwelijke aard. Zo is bijvoorbeeld het Stiltecentrum van NHL Stenden Hogeschool in de molen gevestigd, bestaande uit onder andere islamitische, christelijke en hindoeïstisch-boeddhistische gebedsruimtes.
Verder biedt de molen ook onderdak aan VONKT, dat voorheen bekend was als Centrum voor Levensbeschouwing.
Ook Expect, het Leeuwarder Stichting Studentenpastoraat, onder leiding van studentenpastor Rein Veenboer, is momenteel in de molen gevestigd.
Verder is Molen De Eendragt ook een leerbedrijf (atelier) voor de HBO-Bachelor-Opleiding tot leraar Basisonderwijs van NHL Stenden Hogeschool. Het doel is dat hier advies en begeleiding wordt gegeven voor en aan het primair onderwijs op het gebied van godsdienst en levensbeschouwing. Vanuit VONKT wordt ook de deskundigheidsbevordering voor docenten godsdienstonderwijs verzorgd voor heel Nederland.

Rondleiding
Tussen de eerste en de tweede presentatie wordt de deelnemersgroep gesplitst voor een rondleiding door de molen. Op de benedenverdieping wordt de rondleiding verzorgd door mijn NHL Stenden Hogeschool-collega's Jehannes van Haskera en Erwin Koopmans, die de groepen in twee rondes rondleiden door de grote zaal en langs de gebedsruimtes van het Stiltecentrum.
Onder leiding van Jan Melein gaan de groepen boven langs de werkplek van Expect en VONKT, waarbij ook de tweede verdieping kan worden bezichtigd, waar in de romp van de oude molen de gespecialiseerde bibliotheek van VONKT is gevestigd.

Rondleiding van Jehannes van Haskera in Molen De Eendragt

Nijkleaster: van droom naar werkelijkheid 
Na de rondleiding verzorg ik als bestuurslid/vice-voorzitter van de Stifting Nijkleaster een presentatie over het nieuwe Friese protestantse klooster Nijkleaster, dat zich gaat vestigen in de eeuwenoude boerderij It Westerhûs, gelegen tussen de Friese dorpen Jorwert, Hilaard, Bears en Weidum.
In 2012 begon de droom van het pioniersechtpaar dominee Hinne Wagenaar & Sietske Visser al een beetje waar te worden, toen Nijkleaster zich vestigde in de Sint-Radboudkerk van Jorwert.
In de afgelopen zeven jaren groeide de realisatie van die droom uit tot het plan om in 2019-2020 van start te gaan met de restauratie en nieuwbouw van een kloosterboerderij met gastenkamers en woonunits voor intredende kloosterlingen.
Nijkleaster organiseert momenteel een breed scala aan activiteiten, zoals kloosterkuiers, themadagen, programma's op maat, een Jaardag, Vieren & Vasten in de Lijdenstijd, een jaarlijkse Pinksterkuier, Canto Ostinato in de Midzomernacht, een Huttentocht in de Alpen, en momenteel ook ontmoetingsavonden op de vrijdag.
Nijkleaster werkt met de twee drieslagen 'Kerk, Klooster, Kroeg', en 'Stilte, Bezinning, Verbinding'. Deze items komen in nagenoeg alle activiteiten aan de orde, en maken Nijkleaster zo heel herkenbaar en geliefd. Gepionierd wordt met nieuwe vormen van spiritualiteit, gericht op wisselende gemeenschappen van gelovigen en zoekers naar zingeving. In de provincie Fryslân wil Nijkleaster zo als het ware als een dijk zijn, waarbinnen voor kloostergasten een veilige plek wordt gecreëerd.
Nijkleaster is gevestigd aan de pelgrimsroute van het Friese Sint-Jacobiparochie naar het Spaanse Santiago de Compostela, en wil voor passerende en overnachtende pelgrims en andere gasten een rustplaats zijn te midden van de drukte van ons dagelijks leven.
Op dit moment wordt hard gewerkt om voldoende financiële middelen te verkrijgen uit allerlei bronnen (schenkingen), om de restauratie van de kloosterboerderij en de nieuwbouw van Nijkleaster mogelijk te maken. Als Nijkleaster vanaf nu nog twee miljoen euro aan financiën kan ontvangen, hoeft Nijkleaster niet over de jaren heen gefaseerd gerealiseerd te worden, maar kan hopelijk op afzienbare termijn worden begonnen met de realisatie van het hele plan, om te komen tot een compleet nieuw klooster (Nijkleaster) in het waarde(n)volle Friese weidegebied. Actuele vraag is dus: wie gaat Nijkleaster financieel met dit nog ontbrekende bedrag ondersteunen om de droom van Nijkleaster werkelijkheid te laten worden?

Mooi langs het Rienkspaad

Vrijdag 10 mei 2019

Pootaardappelruggen langs het Rienkspaad

Uniek
Van de dertien pelgrimsdagen in de afgelopen twee weken van onze meivakantie-pelgrimage op de Portugees-Spaanse Camino Portugués hebben we elke dag genoten van alle natuur, geschiedenis, cultuur, flora & fauna, van de vele pelgrims uit allerlei landen, en van die gastvrije Portugezen en Spanjaarden.
Dat is heel mooi en voor ons zo uniek, omdat geen pelgrimstocht gelijk is.

Bijzonder
Toch is het vaak zo dat je eigen leefomgeving ook heel veel moois heeft te bieden. Juist omdat het voor jou zo alledaags gewoon is, is het nog wel eens een uitdaging om juist dat gewone als heel bijzonder te leren zien.
Op deze prachtig (nog) zonnige avond in mei maken Durkje en ik na het avondeten bij aanvang van dit weekend een mooie avondwandeling over onder andere een deel van het Rienkspaad, dat tegenover onze woning in Feinsum ligt.
Een wandeling met aan weerszijden van de paden de vele nog maar pas bewerkte akkers.
Ten oosten van het Rienkspaad nabij de Langedyk bij Oude Leie vallen de lange rechte pootaardappelruggen op, die vandaag - en ook nog vanavond - als kaarsrechte lijnen door het land worden getrokken.

Kaarsrechte pootaardappelruggen langs Rienkspaad en Langedyk

En verderop, tussen het Rienkspaad en de Slachtedyk ten oosten van Onze Lieve Vrouwenparochie, zien we ook pootaardappelruggen, echter niet zo hoekig en rechtlijnig als de andere, maar met ronding en bochtenwerk.
Wat is nu gewoon, en wat is bijzonder?

Daar bij die molen
En als je dan halverwege deze korte avondwandeling even rustig wilt genieten van de ondergaande zon, dan is het bankje bij de Slagdykstermolen een mooie plek om in het licht van de laatste zonnestralen even te genieten van deze schitterende molen en van dit prachtige Friese boerenland.

Rustpunt bij de mooie Slagdykstermolen

Zonsondergang in Feinsum

Maandagavond 6 mei 2019

Zonsondergang in Feinsum

Hagel in Feinsum

Maandag 6 mei 2019

Hagel in Feinsum

Winters weer in de lente
Na de warme wandeldagen die Durkje en ik in de afgelopen twee weken in Portugal en Spanje hebben beleefd tijdens onze meivakantie-pelgrimage worden we vandaag weer even met beide benen op de Noord-Friese grond gezet.
Deze maandagochtend begint fris, en even na tien uur in de ochtend zorgt de koude bovenlucht voor een winters beeld, als we binnen enkele minuten onze omgeving licht wit zien kleuren van de dikke hagel die heel even - maar wel heel fel - als winterse neerslag valt.

Keep them Rolling in Feinsum

Zondag 5 mei 2019 - Bevrijdingsdag

De karavaan van Keep them Rolling rijdt Feinsum binnen

Bevrijdingstocht door Noord-Fryslân
Vandaag is het 74 jaar geleden dat Nederland was bevrijd van de Duitse bezetting gedurende de Tweede Wereldoorlog. Op veel plaatsen in het hele land wordt deze Bevrijdingsdag op verschillende wijze gevierd.
De Friese afdeling Ternaard van 'Keep them Rolling' begint haar Bevrijdingsdagactiviteit vandaag met een (kerk-) Dienst te Velde in Ternaard.
Daarna begint een lange rondrit met allerhande legervoertuigen van Keep them Rolling. Over de voormalige zeedijkjes van Oostergo rijdt deze lange karavaan van enkele tientallen legervoertuigen vanuit Ternaard via de dorpen Holwerd, Blija, Ferwerd, Marrum, Hallum en het buurtschap Hallumerhoek naar onze woonplaats Feinsum.

Invasie in Feinsum
Vlak vóór de bebouwde kom van Feinsum wordt even stil gestaan om te hergroeperen, zodat de legerkaravaan als een aaneengesloten invasie-optocht over de Holdingawei van het westen naar het oosten van Feinsum rijdt, om daarna de tocht voort te zetten naar Stiens.
In Stiens lunchen de bestuurders en de bijrijders, en daarna wordt de (op)tocht voorgezet naar Leeuwarden, om tenslotte via Lekkum, Wyns, Bartlehiem en Burdaard naar Dokkum te rijden, waar de voertuigen met hun chauffeurs en passagiers feestelijk worden onthaald.

Wedding Shopping in Porto

Zaterdag 4 mei 2019

Shopping in Porto

Dag in Porto

We slapen vanmorgen uit tot 9:15 uur, staan dan op en ontbijten. Daarna schrijf ik het dagverslag van de pelgrimsdag van gisteren. Dan maken we in ons hotel in Porto alles gereed voor vertrek. Om 12:00 uur checken we uit bij de receptie van Hotel Peninsular, en laten we onze rugzakken achter in het  hotel.

We gaan het winkelcentrum van Porto in, om van deze gelegenheid gebruik te maken om hier zo mogelijk feestkleding te kopen voor Durkje, met het oog op de komende trouwdag van Jan Wijbe & Gaby. Bij de VVV laten we ons informeren waar we daartoe het beste kunnen gaan. In de lange promenade van de drukke winkelstraat van Porto gaan we kriskras bij alle dameskledingzaken langs, op zoek naar gelegenheidskleding. Het blijkt dat de meeste van de betere kledingzaken daar ergens in de winkel – meestal boven – een speciale afdeling voor hebben. Als we na enkele uren het hele aanbod in deze winkelstraat hebben gezien, maken we de keus welke jurk we voor Durkje kopen. In de betreffende winkel hadden de verkoopsters deze combinatie al voor ons gereserveerd, dus beide partijen zijn nu blij met deze geslaagde (ver)koop.

Verderop vinden we een schoenenwinkel, waar de drie aanwezige verkoopsters er alles aan doen om voor Durkje een prachtig paar bijpassende schoenen te vinden, waarmee wij de winkel heel tevreden verlaten.

Dit feestelijk gebeuren vieren we verderop in een koffiehuis, waar we met koffie toosten op onze geslaagde aankopen van vanmiddag. Qua kleding zijn we nu nagenoeg gereed voor de bruiloft van de komende maand.

Terugreis van Porto naar Schiphol

Aan het eind van de middag gaan we weer terug naar het hotel, om daar onze rugzakken af te halen. Diagonaal tegenover Hotel Peninsular is het centraal station van Porto, waar we tickets kopen voor de metro. Vervolgens gaan we daar ondergronds, om dan via één overstap met de metro af te reizen naar het vliegveld van Porto. In de metro raken we in gesprek met een groep Portugese eerstejaars studentes Osteopathie, die vandaag voor het eerst hun Portugees-karakteristieke zwarte cape-kleding mogen dragen, nu zij op weg zijn naar het grote studentenfeest dat vanavond plaats zal vinden. De hoge temperatuur van vandaag nodigt  niet uit om de warme cape over de zwarte rok met witte blouse te dragen, maar dat zij nu voor het eerst de zichtbare tekenen van de Portugese student  op straat mogen dragen, wordt als eervol gezien.

Vertrek van vliegveld Porto

Op het vliegveld maken we alles klaar voor het inchecken, en dan wachten we in de vertrekhal en bij de gate op het boarden. Omdat alle passagiers al ruim voor de vertrektijd in het vliegtuig zitten, mogen we iets eerder dan de officiële vertrektijd vertrekken. Vlak vóór zonsondergang stijgen we ruim voor 21:00 uur op van vliegveld Porto, en na middernacht landen we tegen 00:30 uur op luchthaven Schiphol.

De bagage staat snel op de lopende band, en de bus naar parkeerterrein 3 staat vóór de aankomsthal gereed, dus we zijn vlot weer terug bij onze auto, waar we de rugzakken inladen en huiswaarts keren. Om 2:30 uur zijn we weer thuis in Feinsum, zodat we in elk geval nog enkele uurtjes kunnen slapen, alvorens de nieuwe dag aanbreekt.

Pelgrimage van Arcade naar Pontevedra

Vrijdag 3 mei 2019

Vanuit Arcade over een rotspad van een stromende beek naar de heuveltop

Van Lissabon naar Santiago de Compostela
Caminho Portugués de Santiago van Arcade naar Pontevedra

Vrijdag 3 mei 2019 – 12,8 km.
Dag 24: 536,7 – 549,5 km

In de voetsporen van de Romeinen

Na een heerlijkse Spaanse paëllamaaltijd gisteravond in het restaurant van ons hotel Isape te Arcade, gaat vanmorgen onze wekker om 6:30 uur. We ontbijten in de kamer, om zo snel mogelijk op stap te kunnen gaan.

Als alles gereed is, verlaten we het hotel om 7:40 uur en vertrekken we voor onze laatste etappe van deze meipelgrimage.

Het is nog lekker fris, zo vroeg in de ochtend. Door de hoofdstraat van Arcade lopen we naar de rivierbrug van Arcade, waarmee we de Rio Verdugo oversteken. Deze brug is in oorsprong al in de 1^e eeuw voor Christus hier door de Romeinen gebouwd, om de zuid-noord-route door het huidige Portugal en Spanje open te leggen. De Camino Portugués volgt regelmatig de route van twee van oorsprong Romeinse wegen door deze Portugees-Spaanse landstreek. Als we de oude stenen boogbrug oversteken, lopen ook enkele groepjes andere pelgrims gelijktijdig met ons over de Rio Verdugo.

Wat volgt op Pontevedra?

Aan de overzijde van de rivier begint direct het stevige klimwerk.

Met het einddoel voor deze meivakantie van Pontevedra voor ogen, hebben we vandaag nog één wandeldag te gaan, over een afstand van 12,8 kilometer van Arcade naar Pontevedra. Of we vannacht overnachten in Pontevedra of in Vigo of in Porto, dat weten we nu nog niet. De dag zal het ons leren. Wel hoorden we gisteravond van een groep alpinisten-pelgrims in restaurant Isape in Arcade dat er deze dagen een groot triathlon-evenement is in Pontevedra, en dat ze daar in de afgelopen nacht geen overnachting meer konden krijgen. Daarom zijn zij vanuit Pontevedra voor de overnachting terug gereisd naar Arcade. Vandaag gaan zij dan vanuit Pontevedra weer verder richting Santiago de Compostela. Onze insteek is om vandaag bij aankomst in Pontevedra te onderzoeken hoe en wanneer wij goed vanuit Pontevedra via het Spaanse Vigo terug kunnen reizen naar het Portugese Porto.

We zijn vanmorgen vroeg vertrokken en hoeven nog geen 13 kilometer te lopen, dus we hebben alle tijd om iets te regelen voor reis en overnachting.

Naar de 135 meter hoge Alto

In de klim voorbij Arcade gaan we over de Ponte Nova, een nieuwe brug, gemaakt van Cortex-staal. Voorbij die brug staat een informatiebord waarop veel pelgrims hun Jacobsschelpen en andere kleine aandenkens hebben gehangen.

Het serieuze klimwerk begint daarna. We moeten langs de dorpjes Cacheiro en Canicouva de steile helling op door het bos, om vanaf zeeniveau in Arcade te stijgen naar de top van de 135 meter hoge heuvel. Daarbij gaan we over prachtig smalle paden steil naar boven, onder andere over een rotspad, dat tevens de loop is van een stromend beekje. Over de rotsen en stenen klimmen we langzaam omhoog.

Op een vlakker pad-deel passeren we een profielbeeld van een pelgrim met staf. Eronder staan een blauwe en een gele wandelschoen, verwijzend naar de pelgrimspaden naar Fatima (blauw) en Santiago de Compostela (geel). Op de rots is een Jacobsschelpsymbool bevestigd, en een gele caminopijl wijst ons de weg. Een mooi plekje in dit zo verstilde hellingbos.

Kapel op de grens van twee gemeenten

Voorbij de heuveltop passeren we dorpjes als Figueirido en Boullosa. In Bértola komen we langs een kapel. De deur staat open van deze oude kapel, gewijd aan Sint Marta.

Van binnenuit heb je naar buiten het zicht op een wegkruis.

Binnen staat een Sint-Martakapel-stempel voor ons klaar, die we in onze pelgrimspaspoorten kunnen stempelen. Dat doen we derhalve.

Buiten wandelen we het dorpje Bértola uit.

We zijn hier op de grens van de gemeenten Vilaboa en Pontevedra.

De gemeente Pontevedra lopen we nu binnen als we het plaatsnaambord van O Pobo passeren.

Langs de Rio Tomeza

Vanaf nu gaan we voortdurend op afstand of vlak langs de Rio Tomeza richting Pontevedra. We lopen ook nu weer over prachtige bospaden, waar soms het breed uitlopende wortelstelsel van grote bomen is blootgelegd door al die pelgrims die ons hier al zijn voorgegaan.

Op een gegeven moment krijgen we de keus om de reguliere route langs de doorgaande asfaltweg te volgen, of iets dichter langs de rivier een groene route te volgen. Beide routes zijn als caminopad bewegwijzerd. Wij kiezen ervoor om de groene route te volgen tot aan Pontevreda. Daar krijgen we beslist geen spijt van, want nu volgt een prachtig bospad, dat voortdurend de hier meanderende Rio Tomeza volgt, door Eucalyptusbos en langs akkers. Wat dat betreft is de route vandaag van Arcade tot aan Pontevedra wel een heel mooie wandelroute.

Vlak vóór Pontevedra steken we via een kleine stenen boogbrug de Rio Tomeza over, op de plaats waar een waterval in de rivier ligt.

Daarna volgt nog een laatste deel bospad, totdat we onder de twee viaducten van een autoweg en een spoorlijn de stad Pontevedra binnenlopen.

Pontevedra

Het is nog maar 10:30 uur als we Pontevedra binnenlopen. In nog geen drie uren hebben we dus de afstand van Arcade naar Pontevedra afgelegd. De route komt langs de pelgrimsherberg  Peregrino. Daarnaast is een bar, waar we naar binnen gaan om een kop koffie te drinken.

Aankomst met Tortilla de Patatas

Tot onze verrassing verkopen ze hier ook de heerlijke Spaanse Tortilla de Patatas, waar we direct ook een stuk van kopen, voor bij de koffie. Al jarenlang is dat voor ons onderweg op de camino een traktatie. En op deze laatste pelgrimsdag van mei, na 13 dagen wandelen, maken we mee dat op de laatste dag en in onze plaats van bestemming voor het eerst een grote schaal van deze heerlijk aardappeltaart ten verkoop wordt aangeboden. Zo besluiten we dit deel van de Camino Portugués op voor ons passende wijze.

Na deze aangename koffiepauze wandelen we door naar het treinstation van Pontevedra, dat iets verder op de route ligt. Daar vragen we hoe wij per trein vanuit Pontevedra via Vigo per eerste gelegenheid naar Porto kunnen afreizen. Daar horen we dat we vanaf halverwege de middag kunnen afreizen vanuit Pontevedra, maar dat een aansluitende trein pas om 19:58 uur vertrekt vanuit Vigo, en dat we dan pas vanavond om 21:18 uur in Porto zijn.

Naar Vigo

We bedanken de dame voor haar reisinformatie en vertellen dat we aan de overzijde van de weg de busreis ook nog even willen onderzoeken op het busstation. Daar horen we dat de eerstvolgende bus al om 11:00 uur vertrekt. Dat is op dit moment, dus we spoeden ons naar het busplatform, maar daar blijkt de gereedstaande bus geheel volgeboekt te zijn met reserveringen. We moeten wachten op de bus van 12:00 uur, waarvoor we nog wel twee buskaartjes kunnen kopen aan de balie. Dat doen we. Dus om 12:00 uur vertrekken we met de bus naar Vigo. De bus zit wederom helemaal vol, en na ruim een half uur arriveren wij in het busstation van Vigo.

Vanuit Vigo zal het nu vast ook nog wel lukken om vandaag door te reizen naar Porto.

Door naar Porto

In het busstation van Vigo krijgen we te horen dat alleen de busmaatschappij Autna naar Porto gaat, dat de vorige bus al om 12:00 uur was vertrokken, en de volgende bus pas om 16:30 uur gaat. Er is geen bezetting bij de Autna-balie, dus reserveren en een buskaartje vooraf kopen, gaat niet lukken. Men adviseert ons om gewoon op tijd bij busplatform 3 te gaan staan, om bij de chauffeur een buskaartje te kopen. We gaan naar de wachtruimte waar we ook koffie kunnen drinken, en gaan na enige uren wachten om 16:00 uur naar beneden, naar de bushaltes. Al vrij snel komt de bus aanrijden en kunnen we inderdaad nog een buskaartje bemachtigen.

Om 16:30 uur vertrekt de bus, om vervolgens eerst naar de Spaanse grensplaats Valenca te rijden, waar wordt gestopt. Wij zijn op ons pelgrimspad ook langs dit busstation gelopen alvorens we Forteleza - Valenca binnen gingen.

Weer terug in Porto

We zijn weer terug in Portugal, dus ook weer een uur terug in de tijd. De bus rijdt nu via een aantal stopplaatsen – waaronder ook het vliegveld van Porto – naar de stad Porto, waar we kunnen uitstappen aan de Avenida do Alliados, heel dicht bij ons Hotel Peninsular, waar wij vannacht overnachten. Vanuit Vigo had ik telefonisch al een kamer in dit hotel gereserveerd, waar wij enige dagen geleden ook twee nachten verbleven toen wij op ons pelgrimspad de stad Porto passeerden. De hotelreceptioniste vertelde me dat ze nog één kamer beschikbaar had, dus … zou Sint Jacobus er voor hebben gezorgd dat deze twee pelgrims vannacht nog zo’n mooi plekje voor de nacht in Porto konden krijgen?

Terugblik op deze meivakantie-pelgrimage van 2019

We zijn weer terug in Porto, waar we morgenavond vanaf het vliegveld terug zullen vliegen naar Nederland. Tijd om nu eerst even terug te blikken op deze prachtige meivakantie-pelgrimage.

• Van zaterdag 20 april tot en met woensdag 24 april 2019 liepen we in vijf dagen de pelgrimsroute op de Camino Portugués van Coimbra naar Porto, over een afstand van 127,6 kilometer, met etappes van gemiddeld 24,5 kilometer per dag.
• Van vrijdag 26 april tot en met vrijdag 3 mei 2019 liepen we in acht dagen de pelgrimsroute op de Camino Portugués van het Portugese Porto naar het Spaanse Pontevedra, over een afstand van 177,3 kilometer, met etappes van gemiddeld 22,2 kilometer per dag.
• In de afgelopen twaalf dagen van deze mei-pelgrimage liepen we dus totaal 13 etappes, met een totale lengte van 304,9 kilometer, met een gemiddelde etappe-afstand van 23,5 kilometer per dag.
• Slechts twee wandeldagen waren regenachtig, maar dan wel heel regelmatig en stevige buien (regen en hagel), maar de meeste dagen was het aangenaam wandelweer, waarbij de laagst gemeten ochtendtemperatuur 2 graden Celsius was en de hoogst gemeten middagtemperatuur 32 graden Celsius.

We zijn nu nog drie etappes verwijderd van Santiago de Compostela, maar omdat we aanvang volgende week weer aan het werk moeten, gaan we morgen terug naar huis, en zullen we hopelijk wel weer eens in de gelegenheid zijn om terug te keren naar Pontevedra, om dan nog die laatste drie dagen vanuit Pontevedra via Caldas de Reis en Padrón naar de kathedraal in Santiago de Compostela te wandelen. Een mooi perspectief voor de toekomst!

Pelgrimeren van O Porriño naar Arcade

Donderdag 2 mei 2019

Aankomst bij de Ponte Sampaio over de Rio Verdugo in Arcade

Van Lissabon naar Santiago de Compostela
Caminho Portugués de Santiago van O Porriño naar Arcade

Donderdag 2 mei 2019 – 21,8 km.
Dag 23: 514,9 – 536,7 km

Verandering van de laatste 2 etappes

Met het einddoel voor deze meivakantie-pelgrimage - Pontevedra - voor ogen, hebben we nog twee wandeldagen te gaan, over een afstand van 34,6 kilometer. Aanvankelijk was het plan om dat op te knippen in 14,9 kilometer (van O Porriño naar Redondela) en 19,7 kilometer (van Redondela naar Pontevedra). Maar toen Durkje de route nog eens bekeek, zag ze dat het eigenlijk ook wel leuk is om vandaag naar Arcade te lopen. Dat ligt namelijk aan de Ria de Vigo, een hele brede inham van de Atlantische Oceaan die bij Vigo diep het land in gaat tot aan Arcade toe. Dan zitten we vanavond en vannacht aan zee. Met dat mooie vooruitzicht hebben we de laatste twee etappes van onze mei-pelgrimage aangepast. Daarom lopen we morgen de laatste 12,8 kilometers van Arcade naar Pontevedra, en vandaag staat dan de langere etappe van O Porriño naar Arcade op het dagprogramma, over een afstand van 21,8 kilometer.

Vroeg ontbijt in een Panaderia in O Porriño

De wekker wekt ons om 6:15 uur, en vlak vóór 7:00 uur staan we klaar voor vertrek. 

We lopen naar beneden, naar de receptie, waar we afscheid nemen van de vriendelijke Venezuelaanse familieleden die ons zo hartelijk hebben ontvangen, en die zo gastvrij voor ons zijn geweest. De eigenaresse en haar moeder zijn zo vroeg al weer aanwezig, en ook de zoon van de eigenaresse (de kok), die op de bovenste verdieping slaapt. We maken nog een foto van moeder en dochter, en nemen dan afscheid.

Tegenover Hostal Louro is een bakkerszaak waar je ook koffie kunt drinken. Twee Duitse pelgrims zitten al binnen, en bestellen zoete broodjes en koffie. Als wij om gewoon brood vragen, wordt dat achter uit de bakkerij gehaald. Zo zitten wij enkele minuten later aan een heerlijk ontbijt van warm brood met kaas, en een lekkere Café Americano erbij. Ondertussen zien we de twee Duitse dames buiten passeren, die wij gisteren en ook al eerder ontmoetten. Ze zien ons zitten, en zwaaien ten afscheid. Om 7:30 uur verlaten wij de bakkerszaak en gaan we op stap.

Ansichtkaarten voor de collectie uit Mos

We lopen de stad O Porriño uit, en passeren op zeker moment de bermpaal/wegwijzer van de Camino Portugués, waarop staat dat het vanaf hier nog 99,84 kilometer is tot de kathedraal van Santiago de Compostela. Om daar een pelgrimsgetuigschrift te verkrijgen, moet je dus bewijzen dat je in elk geval in O Porriño met je pelgrimstocht bent begonnen (namelijk ruim 100 kilometer vóór Santiago de Compostela).

Daarna lopen we door Concello de Mos, waar ook een pelgrimsherberg staat.

In het dorpje Mos is een hele mooie pelgrimswinkel, waar je een groot aantal zaken kunt kopen die je als pelgrim nodig hebt, of die je graag wilt hebben. Ik koop daar acht nieuwe pelgrimsansichtkaarten die ik nog niet in mijn ansichtkaartenverzameling van pelgrimages heb.

Panorama vanaf grote hoogte

Daarna gaan we verder met de klim, want we moeten uiteindelijk eerst naar de 235 meter hoge top van de Monte Cornedo. Als we daar arriveren, ontmoeten we de Britse pelgrims Rose & Vincent.

Vincent hadden we eerder al ontmoet toen hij en Durkje op het dakterras van ons Pension Cabalo Furado de was ophingen naast de kathedraal van Tui.

Ze blijven nog even zitten, maar wij gaan door, en komen verderop langs een muur, waarop de pelgrimsgroet ‘Buen Camino’ is geschilderd in een grote gele caminopijl.

Vlak daarna krijgen we vanaf ons hoge uitzichtpunt een schitterend uitzicht over het dal vóór ons, waarin we de stad Redondela en het helderblauwe zeewater van de Ria de Vigo zien.

Een Duitse pelgrim vraagt of ze ons hier samen op de foto moet zetten, met dit prachtige uitzicht als panorama op de achtergrond. Van dat aanbod maken we graag gebruik.

Daarna volgt een lange en uiterst steile, en daarmee gevaarlijk afdaling over glad asfalt. Stapje voor stapje gaan we naar beneden. Twee dames doen dat zelfs zigzaggend om zo voorzichtig mogelijk en zonder blessures beneden aan te komen.

Naar Redondela

We besluiten een kop koffie te gaan drinken vlak nadat we het viaduct van de spoorlijn zijn gepasseerd, maar daar blijkt het café dat in onze pelgrimsgids staat vermeld niet meer te bestaan. Daarom lopen we nog een eindje door in de richting van Redondela.

In een buitenwijk van Redondela, langs de drukke N-550 gaan we naar binnen bij een bar, waar ze heerlijke koffie schenken. We krijgen er een klein croissantje bij, dus hier wordt de pelgrim verwend.

Als we weer verder gaan, komen de Nederlandse pelgrims Joop & Herma aanlopen, die wij in de afgelopen dagen al enkele malen hebben ontmoeten. Met zijn vieren lopen we de stad Redondela binnen.

De Jacobsschelpen van Soutoxuste

Ten noorden van Redondela lopen we op grote afstand parallel aan de N-550, die we op enig moment oversteken. Daarna volgt weer een mooie groene route, want hier voert de camino ons weer een Eucalyptusbos in.

In het dorpje Soutoxuste hangen enkele honderden beschreven Jacobsschelpen aan lijnen in een rechthoek.

Anderen hebben er andere pelgrimsattributen bij gehangen. Een bonte verzameling, maar wel een mooie aandachtstrekker voor de passerende pelgrim.

Zicht op Arcade

Zo langzamerhand zijn we naar 153 meter hoogte geklommen, boven op de Alto de Lomba. In de afdaling krijgen we op een gegeven moment een mooi uitzicht over de stad Arcade en het water van de Ria de Vigo.

Hoe verder we afdalen, hoe dichter we ook bij de zee komen.

Aan de overzijde van de Ria de Vigo rijzen de bergen al weer op, die de begrenzing betekenen voor de Ria de Vigo.

Een drukke verkeersweg loopt langs het water. Wij dalen af naar die verkeersweg.

Beslaan en mediteren

Na een gevaarlijk stuk over de vluchtstrook van de N-550 wandelen we de bebouwde kom van Arcade binnen. Het is nu nog maar 13:20 uur, dus we zijn mooi vroeg in onze plaats van bestemming.

Via een stille bypass omzeilen we de drukke verkeersweg. Op het smalle asfaltweggetje staat een mobiele smid een paard te beslaan.

Op het moment dat wij voorbij komen, wordt een nieuw hoefijzer aan de rechter voorvoet van het paard genageld.

De smid wil de hoef nog even bijwerken, maar het paard werkt niet zo gemakkelijk mee. De smid reageert rustig maar kordaat, en kan dan verder gaan met zijn werk.

In een smalle doorgang naar beneden, zien we linksvoor ons in een nis enkele pelgrimssymbolen.

Het is de plek in een bermmuur waarin iedereen die iets wil achterlaten van zijn camino hier in de gelegenheid wordt gesteld. Ik zie er ook een visitekaartje in staan uit Maastricht, met daarop een mediterend persoon met een Jacobsschelp op de achtergrond.

Accommodatie met uitzicht op zee

We gaan nu op zoek naar een overnachtingsplaats voor de komende nacht. Hotel Duarte met de pelgrimsherberg gaan we voorbij, omdat we toch iets meer in het centrum en dichter bij de zee willen overnachten. De mooiste plek lijkt Hotel Avenida te zijn, direct aan zee. Om daar te komen, dalen we door Arcade af naar de oude stenen boogbrug die hier over de Ria Verdugo ligt.

Bij de stenen trap dalen we af naar de vloedlijn.

Lang het stadsstrand lopen we naar het hotel, maar bij aankomst blijkt dat niet meer te bestaan. Het zijn inmiddels woonappartementen geworden. Er zit dus niets anders op dan weer heuvelopwaarts de stad in te gaan, om een overnachtingsplek te vinden. Die vinden we al vrij snel tegenover de Santiago-kerk van Arcade, in Hotel Isape.

We krijgen een prachtige kamer toegewezen, recht tegenover de Sint-Jacobskerk, en met een prachtig vrij uitzicht over het zeewater van de Ria de Vigo. Aan de overzijde van de Ria de Vigo zien we de mensen op het strand, en ook in het water kanoën. Een gouden plek voor ons verblijf hier in Arcade aan zee.