Vierde Jaardag van Stifting Nijkleaster in Jorwert

Zondag 30 oktober 2016 

De Verbinding van Saskia Leene als Kleaster-pastor aan Nijkleaster

Vierde verjaardag van Nijkleaster met Popma
Ruim vier jaar geleden - op 28 oktober 2012 - is Nijkleaster in Jorwert officieel van start gegaan.
Vandaag vieren we als bestuur & medewerkers van de Stifting Nijkleaster samen met heel veel belangstellenden de vierde verjaardag van Nijkleaster. Durkje en ik bezoeken deze vierde 'Nijkleaster Jaardag' in de Sint-Radboudkerk van Jorwert.
Ook dit jaar is de opkomst weer groot, gelukkig zo groot, dat de kerk bij aanvang van het programma om 14.30 uur - met de extra stoelen van boven - vol zit. Tijdens de inloop is er koffie en thee. De uitgebreide tentoonstelling van de kunstwerken van de Friese kunstenaar Jentsje Popma kunnen ondertussen worden bekeken, zowel in de kerkzaal als boven op 'De Ferdjipping'.

De droom verwezenlijken
Het pianospel van het 'Veni Sancte Spiritus' van pianist Hindrik van der Meer is voor iedereen het teken dat het middagprogramma van start zal gaan, dus iedereen zoekt een zitplaats in de volle kerk, en begint ondertussen zachtjes mee te zingen met Hindriks pianospel.
Ons mede-bestuurslid Jan Henk Hamoen opent deze Nijkleaster Jaardag en heet alle aanwezigen van harte welkom. Hij benoemt dat er ook in het afgelopen jaar weer veel is gebeurd en gedaan bij Nijkleaster. Zo noemt hij bijvoorbeeld de vele groepen leerlingen van HAVO en VWO van de Leeuwarder Christelijke scholengemeenschap Comenius, die ook dit jaar weer om de beurt een hele dag op bezoek komen bij Nijkleaster.
Ook verwijst hij naar de vele schilderijen en andere kunstwerken van Jentsje Popma, die ons hier in deze kerkzaal overvloedig omringen.
En Jan Henk verwijst naar de droom van een 'Nijkleaster', een nieuw protestants klooster in Fryslân; zal het er echt van komen? Hij vertelt dan het verhaal over een boer die zijn kalf elke dag wil blijven optillen totdat het kalf een volwassen koe is geworden. Ofwel, we zullen als Nijkleaster onze droom ooit verwezenlijken, want we zijn - zeker weten - sterker dan we zelf vaak denken. Een kwestie van geloof, vertrouwen, hoop, uithoudingsvermogen en steeds een stapje verder gaan.

Vier workshops
De Nijkleasterdei van vandaag is bedoeld voor iedereen die zich verbonden voelt met, of kennis wil maken met Nijkleaster. Van heinde en verre zijn de mensen gekomen om hier in Nijkleaster gastvrij te worden ontvangen in onze kloostergemeenschap.
Na de woorden van welkom van Jan Henk Hamoen worden de vier workshops van vanmiddag kort geïntroduceerd.

• Henk Kroes en Hinne Wagernaar zullen in de bovenzaal van dorpsherberg Het Wapen van Baarderadeel een presentatie verzorgen over de toekomst van Nijkleaster. Durkje gaat naar deze workshop.
• Ik ga straks naar De Ferdjipping, naar de workshop van Jan Henk Hamoen, een presentatie over het werk van de Friese kunstenaar Jentsje Popma, die zijn atelier en wat daarin was heeft geschonken aan Nijkleaster.
• De Nijkleaster-pastor Saskia Leene gaat met een wandelgroep het veld in voor een meditatieve Loften-kuier.
• En in de kerkzaal kun je blijven zitten als je mee wilt doen met de zangworkshop 'Zingen met Nijkleaster' onder leiding van Hindrik van der Meer.

Popma-workshop van Jan Henk Hamoen

Workshop b: Presentatie over het werk van Popma
Op de bovenverdieping 'De Ferdjipping' van Nijkleaster verzorgt Jan Henk Hamoen een presentatie over het leven en werken van de Friese kunstenaar Jentsje Popma, van wie we hier in de kerk van Njijkleaster het hele weekend een tentoonstelling hebben.
Jan Henk noemt dat we als Nijkleaster zo dankbaar zijn dat nu al de eerste kunstenaars zich zo goed hebben verbonden aan Nijkleaster, door iets van zichzelf aan Nijkleaster te schenken, materieel als kunst (zoals Anne Woudwijk en Jentsje Popma) en/of immaterieel in de vorm van poëzie (Eppie Dam) en muziek (Hindrik van der Meer).
Van Jentsje Popma is het zo mooi om te zien dat hij bij leven nog zo volop kan genieten van zijn erfenis, en - zoals een bezoeker het zegt - prachtig dat Nijkleaster voor Popma het middel daartoe is.
Hamoen vertelt iets over de levensgeschiedenis van Popma, vooral voor wat betreft zijn artistieke loopbaan, vanuit Rotterdam weer terug in Fryslân, waar je achteraf ziet dat Popma zijn artistieke carrière voor een belangrijk deel ook werd bepaald door de opdrachten die hij kreeg om kunstwerken te creëren.
Popma maakte onder andere de Hynsteblom voor de Christelijke Kweekschool Mariënburg te Leeuwarden. Inmiddels heeft Popma dat betonnen reliëf óók aan Nijkleaster geschonken, om het tentoon te stellen als Nijkleaster ooit een eigen kloostergebouw zal openen. Popma was ook docent beeldhouwen aan de Groninger kunstacademie Minerva.
En vanaf zijn pensionering begon hij vooral te schilderen. In zijn werk vraagt Popma vooral aandacht voor de schoonheid en voor de instandhouding van het landschap. Zijn werk is dus niet alleen een ode aan het landschap, maar ook een appèl aan ons om zorg te dragen voor het landschap. Daar raken de intenties van Popma en Nijkleaster elkaar ook.
Opvallend is dat je op Popma zijn landschapschilderijen nooit mensen, nooit dieren, en nooit een zon ziet.
Bijzonder is ook dat Jentsje Popma zelf ook de lijstenmaker was van de schilderijen die hij verkocht. Schilderij en lijst horen bij Popma onlosmakelijk bij elkaar.
En over al die karakteristieke wolken die je vaak op Popma zijn schilderijen ziet: "Waar de dimensie van de materie eindigt, openbaart zich de eindeloze dimensie van de geest". Iets om nog eens over na te denken.

Verbinding van de Nijkleaster-pastor
Tussen 15.30-16.00 uur komen we allemaal weer bijeen in de Sint-Radboudkerk. De koffie en thee met de heerlijke Nijkleaster-koek staat voor iedereen klaar, en er is volop tijd om met elkaar een praatje te maken. Ook elkaar ontmoeten is een waarde(n)vol goed tijdens de activiteiten van Nijkleaster.
Het middagprogramma sluiten we af met een gemeenschappelijke slotviering in de kerkzaal, onder leiding van onze Nijkleaster-pionierspredikant Hinne Wagenaar en de nieuwe Kleaster-pastor Saskia Leene.
Na het aanvangslied 'Bless the Lord, my soul' (Loovje God, myn siel), openen we de viering met het lied 'Iepenje my'.
Psalm 43 wordt voorgelezen in de versie van Huub Oosterhuis zijn '150 Psalmen vrij'.
We beantwoorden dat met het zingen van 'Take, o take me as I am'.
Dan legt Hinne Wagenaar zijn rode stola over de schouders, want nu is het moment aangebroken dat domina Saskia Leene officieel als Kleaster-pastor zal worden verbonden aan Nijkleaster.
Na inleidende woorden van Hinne Wagenaar krijgt Saskia Leene de gelegenheid om haar woorden van Belofte in ons midden uit te spreken. Daarna knielt Saskia en wordt er gebeden onder handoplegging. We feliciteren Saskia met haar nieuwe functie binnen Nijkleaster.
Voordat Saskia verder gaat als voorganger van deze viering, zingen we 'Veni Sancte Spiritus', waarna Saskia de schriftlezing verzorgt uit Exodus, over het volk op weg naar de Rietzee.

De wolk die boven de dijk verscheen

De Frede van de loften
Saskia Leenes preek gaat over 'De Frede van de loften'.
Ze verwijst naar de wolk die op de schilderijen van Jentsje Popma verschijnt. Daar laat Popma iets van God zien. Waar in de Bijbel de wolk verschijnt, daar verschijnt God, daar gaat het over God, dan is God erbij.
Leene: "Bij de kortste weg kun je veel tegenstand verwachten. Ook de lange route is moeilijk, maar God gaat altijd met Zijn volk mee, als een wolk vóór ons uit. Tempo maken is wel van belang." 
God leren kennen is als het binnengaan in een wolk, zo staat ergens geschreven.
Saskia Leene: "Het is een hele oefening om God God te laten zijn. Welke kant ga ik op, in de grote en in de kleine dingen die ik doe. De goede weg proberen te gaan, vraagt om luisteren naar wat de ander en jij zelf nodig achten. Dat vraagt ook om toewijding en beminnen."
Leene; "Nijkleaster kan niet de kortste weg nemen; ook niet in het kiezen van een locatie voor haar toekomstig kloostergebouw. Maar ik hoop dat daar Zegen op mag rusten, De Frede van de loften!"

De ierde is ús mem

Gebed en Zegen
Na de preek zingt een koortje het lied 'De ierde is ús mem', naar een toespraak van het Indianen-opperhoofd Seattle in 1854, als bewerking en op muziek van Hindrik van der Meer.
Daarna volgt een moment van delen, met wolken-koekjes, geheel passend bij het thema van deze viering.
Na de laatste mededelingen wordt deze viering afgesloten met het samen zingen van het Onze Vader met het Friestalige lied "God fan fier en hein ús Heit".
En dan zingen we elkaar met het zegenlied "De frede fan de greiden' de heenzendingszegen toe.

The peace of the earth be with you

the peace of the heavens too;

the peace of the rivers be with you,

the peace of the oceans too.

Deep peace falling over you;

God's peace growing in you.

Gospel Event 2016 van The Young Christian Singers

Zaterdagavond 29 oktober 2016 

Projectkoor & Gospelkoor & Gospelband van The Young Christian Singers

Gospel Event Part Three
Op deze zaterdagavond organiseert Gospelkoor 'The Young Christian Singers' samen met haar projectkoor dit jaar 'Part Three' van het 'Gospel Event Leeuwarden 2016'. Dit gospelkoor staat onder leiding van dirigent Wilco Kloosterman. Het gospel event vindt vanavond plaats in De Fontein-kerk te Leeuwarden. De kerkzaal zit vol met zo'n 300 gospel-liefhebbers.
Het gelegenheids-projectkoor heeft in slechts vijf lange repetitieavonden acht gospelnummers ingestudeerd, wat voor zo'n ad hoc-koor best een knappe prestatie is. Het ongeveer 60 koorleden tellende projectkoor voegt veel power toe aan het uit ongeveer 30 zingende leden bestaande gospelkoor. Op de momenten dat beide koren vanavond hun muziek ten gehore brengen, staan er dus zo'n 90 zangers en zangeressen, die muzikaal worden begeleid door een prima band. Samen met de rest van de 'crew' bestaat deze formatie dus uit zo'n 100 uitvoerenden. Dat zie je, dat hoor je.

The Young Christian Singers
Alle gasten worden bij de officiële verwelkoming bij aanvang van het concert hartelijk welkom geheten door de gospelkoorvoorzitter Aulina Luinstra-de Jong.
The Young Christian Singers beginnen met het lied 'Wade in the water'. De meerstemmig aanzwellende vocals leiden de performance naar pittige hoogtepunten.
Daarna komt - na het openingswoord van dirigent Kloosterman - ook het projectkoor op het podium, waarna de koren samen het lied 'You never let go' zingen. Het is een lang muzieknummer, maar het wordt heel mooi ten tonele gebracht, dus dan kan het voor je gevoel nooit lang genoeg duren.
Dit lied wordt gevolgd door de song 'Every more'. De olijke 'nana'- klanken in wisselzang met enkele malen de stevige power calls als contra-stem van het projectkoor blijven nog wel enige tijd met impact in je geheugen rondzingen.

Wonderful Duet

Gospel drieluik
Daarop volgt een programmablok van drie gospels. Het eerste lied 'By faith' wordt gekenmerkt door een lage toonzetting, met - zoals zoveel andere songs - voortdurend de verklarende teksten op de achtergrond hoog boven het koor.
De gospel 'Wonderful, merciful Saviour' wordt door de beide solo-zangers evenals vorig jaar als 'wonderful' duet ten gehore gebracht.
Bij het lied 'New day dawning' valt mij op hoeveel ook de naast het gospelkoor zittende projectkoorleden zichtbaar genieten van deze song.

Projectkoor
Vóór de pauze treedt het projectkoor nogmaals op, om eerst de popsong 'Man in the mirror' van Michael Jackson te zingen. Bij deze popmuziek - met toch ook een boodschap - zie je de gospelbandleden ook lekker spelen, geen wonder, want voor de band is dit een mooi nummer.
Vóór de pauze komt dan nog één lied, en wel een heel bijzonder lied, namelijk de song 'Adiemus', een lied met een songtekst in een niet-bestaande taal, waarbij je zou kunnen stellen dat de menselijke stem als het ware als muziekinstrument wordt ingezet. Dit is een indrukwekkend mooi nummer. Eén groot muziekspektakel, maar door taal, stem, muziek en een gepassioneerde performance toch ook weer heel spiritueel.

A real event
Na de pauze komen het gospelkoor en het projectkoor samen zingend weer naar voren, met handgeklap, dus bij 'Every praise' zit de stemming er direct al weer behoorlijk in. Het kan niet anders of 'it lytse popke' van de hoogzwangere soliste moet wel opgewekt liggen mee te vruchtwatertrappelen achter die bolle buikwand.
The Young Christian Singers zingen samen met hun projectkoor dan nog de 'African Lord's Prayer', dat duidelijk maakt dat bidden niet alleen maar praten met God hoeft te zijn, maar dat bidden zeker ook een zingend appèl aan God kan zijn.

God spell is goed nieuws
Daarna volgt weer een blokje van The Young Christians Singers met allereerst de song: 'Where would I be', In het duet van de twee zusters klinkt het samen gezongen 'fine' ook heel fijn.
Met het lied 'All things are possible' gaat het gospelkoor met succes op zoek naar de hogere toonaarden, zoekend en vindend. Ondertussen zie je de betrokkenheid van de nog jonge drummer, die de tekst van het lied in zijn innerlijke stilte al drummend meespreekt.
Na een gedegen inleiding door dirigent Wilco Kloosterman over Thomas A Dorsey, zingt het gospelkoor zijn tere 'Precious Lord', dat Thomas A Dorsey maakte direct nadat zijn vrouw en vlak daarna ook zijn pasgeboren baby stierf. Zo'n lied is wel te beschouwen als het eerste gospellied, en met deze inleiding met daarbij een korte videofilm over Thomas A Dorsey komt het lied vol gevoel bij je binnen.
Bij de song 'I carry your heart' hoor je goed de intense 'meisjes'-stemmen, waar ondertussen de donkere mannenstemmen een mooi fundament onder leggen.

Geen gospel, maar wel nodig
Koor en projectkoor sluiten dan samen het concert af met nog twee nummers.
Eerst de welbekende, populaire popsong 'Iedereen is van de wereld' (en de wereld is van iedereen), en als je dan goed kijkt naar al die nog heel jonge projectkoorleden, dan zie je ze met volle teugen genieten van het samen zingen van dit prachtige lied. Maar hoe kan dat ook anders, als je zo'n gepassioneerd swingende dirigent vóór je hebt 'staan'.
De dirigent die al vijftien jaar dit gospelkoor dirigeert, wil het concert nog 'happy' afsluiten, waarbij gekozen wordt voor intro's van 'Be happy' en 'Because I'm happy', die worden voortgezet met de gospelsong 'O happy day'. Het wordt een swingend slotstuk met solo's, met projectkoor en gospelkoor, en met iedereen in de zaal die maar mee wil doen. Groots is het slotapplaus. als verdiende dank!

Van geloof en hoop en liefde
Maar voordat we dat slotlied zongen, gebeurde er nog iets anders.
We gaan samen zingen, voor de meesten in de concertzaal een nieuw lied. De dirigent repeteert met ons allen de steeds weerkerende tekst. Als die er goed in zit, gaan alle mensen in de zaal die tekst viermaal zingen: de eerste keer als samenzang, bij de tweede keer valt het projectkoor met een tegenstem in, bij de derde keer gaat ook het gospelkoor meedoen, en bij de vierde en laatste keer pogen de sopranen er nog eens met hun stevige stemmen krachtig overheen te gaan.
Een elkaar geestdriftig toegezongen zegenbede, mooi, heel mooi, ooooo zo mooooii.... als we elkaar steeds weer als volgt zo hoopvol toezingen:

May this peace be with you,

untill we meet again,

Amen!

Stilstaan bij verjaren

Zaterdagmiddag 29 oktober 2016 

Grafdecoratie kopen bij Groenrijk in Leeuwarden

Terugzien in verdriet

Het is al weer ruim vijf en een half jaar geleden dat hait overleed na een lange periode van ernstig ziek zijn. Vandaag gedenken we zijn verjaardag. Bij leven was hij vandaag 82 jaar geworden.
Nu is het in de afgelopen jaren al gebruik geworden om op of rond zijn overlijdensdatum en zijn verjaardag met mim naar zijn graf in Onze Lieve Vrouwenparochie (Froubuurt) te gaan, om daar een moment stil te staan bij zijn leven en werken.
Het voorjaar en het najaar zijn geschikte momenten om weer enig onderhoud te verrichten aan de bloeiende planten die op zijn graf prijken.
Vanmorgen komt mim bij ons op bezoek, en na de koffie en de lunch rijden we eerst even naar een tuincentrum in Leeuwarden om daar een winkelwagen vol bloeiende en bessendragende plantjes te kopen, waarmee we het graf van hait willen gaan decoreren.

Vooruitzien met hoop
Als we op de begraafplaats komen van Froubuurt, schijnt de najaarszon vriendelijk, bij een aangename temperatuur. Het waait hier nu nauwelijks over de tamelijk kale kleibouwstreek van Het Bildt. Het is dus vriendelijk weer om in alle rust het grafmonument een goede schoonmaakbeurt te geven, en om daarna de verse nieuwe planten in de plantenbakken te planten, zodat het er na enige tijd weer netjes bij staat, de gure novembermaand en de koudere wintermaanden tegemoet.
Het is een dag van herinneren en gedenken, maar ook om het leven te vieren, dus vanavond gaan we met zijn allen als familie naar een gospel event in Leeuwarden, om gezamenlijk te genieten van mooie en hoopgevende muziek, als hartversterker.

Tentoonstelling als eerbetoon aan de Friese kunstenaar Jentsje Popma

Vrijdag 28 oktober 2016 

Artistieke impressie van het werk van Jentsje Popma bij Nijkleaster in Jorwert

Een verjaardag met een tentoonstelling
Dit weekend - waarin we de feestelijke vierde Jaardag van Nijkleaster in Jorwert vieren - wordt geopend met een expositie van zo'n vijftig werken van de Friese kunstenaar Jentsje Popma. Enkele tientallen genodigden zijn vanmiddag naar de Sint-Radboudkerk van Nijkleaster gekomen om aanwezig te zijn bij de opening van deze bijzondere tentoonstelling, die tot onze grote vreugde ook door de inmiddels 95-jarige kunstenaar wordt bijgewoond.

Werk van een veelzijdig kunstenaar
Rondom zie je binnen tegen de ruwe kerkmuren de mooie schilderwerken van Popma hangen, en hier en daar staan ook enkele oudere werken van de kunstenaar, zoals keramische koppen en een groot glas-in-lood-raam. En op de bovenverdieping van Nijkleaster - op de zogenoemde Ferdjipping - staat op enkele standaards ook nog een groot aantal schilderwerken. Halverwege de kerkzaal is een artistieke impressie opgebouwd van diverse schildersattributen met twee schilderijen, waaronder een welbekend wolk boven de dijk-schilderij en ook een zelfportret van de schilder.
Al met al een mooie combinatie van oud en nieuw werk van de gewaardeerde kunstenaar, die in 2015 aan Nijkleaster zijn atelier en alles wat daarin was schonk als bijdrage aan de opbouw en doorgroei van Nijkleaster in Jorwert.

Instandhouding van het landschap
De openingssessie wordt geopend door ons medebestuurslid Jan Henk Hamoen, die als bestuurder van de Stifting Nijkleaster alle kunst-zaken in portefeuille heeft. Hij heet alle aanwezigen en in het bijzonder ook Jentsje Popma en zijn familie van harte welkom en vertelt het een en ander over de aanleiding voor deze bijzondere tentoonstelling en over het programma van deze middag. Tevens benadrukt hij het belang dat Jentsje Popma hecht aan de kwaliteit en de instandhouding van het landschap, en dat deze drijfveer een belangrijk motief is in de schilderijen van Jentsje Popma.

Mens & natuur
Daarna geeft hij het woord aan Paul van Erkelens, de dijkgraaf van Wetterskip Fryslân, die vanmiddag de speech zal verzorgen ter gelegenheid van de officiële opening van deze tentoonstelling.
Het waterschap is een bestuursorgaan dat zich dag in dag uit bezig houdt met natuur & landschap, met land & water, en met mens & dier. Ook de dijken zijn voor een waterschap voortdurend van belang. En juist die dijken zijn voor Jentsje Popma belangrijke objecten in zijn schilderijen. Waterschap en kunstenaar delen dus in hun werk de zorg voor natuur & landschap; zijn daar dan ook bij voortduur mee bezig.
Van Erkelens wijst ons erop dat zij en ook wij ons er terdege bewust van moeten zijn dat we verantwoord om moeten gaan met natuurlijke bronnen, met waterbouwkundige werken, en hij nodigt ons uit om er eens over na te denken of het wel zo zou moeten zijn dat de natuur de mens moet volgen, of zou het wellicht beter zijn dat de mens de natuur volgt?

Moeder Aarde
Muziek is altijd een belangrijk thema binnen Nijkleaster, en ook vandaag speelt muziek een indrukwekkende rol. Onder begeleiding van de Nijkleaster-musicus Hindrik van der Meer zingt een gelegenheidskoortje het wonderschone lied 'De ierde is ús mem', in de bewerking en op de muziek van Hindrik van der Meer, gebaseerd op de woorden van de toespraak uit het jaar 1854 van Indianen-opperhoofd Seattle.
De connectie tussen Nijkleaster en Popma legde bloot dat zowel Hindrik van der Meer als Jentsje Popma zich jaren geleden al in hun artistieke werk hebben laten inspireren door de woorden van dit opperhoofd Seattle.
Voordat alle aanwezige belangstellenden in de gelegenheid worden gesteld om deze uitgebreide Popma-expositie te bezichtigen, luisteren we met zijn allen ademloos naar de zang van dit mooie lied, dat onder andere spreekt van:

"De Geast fan God hat ienris 't libben spûn

en weefd' it moai en kwetsber as in webbe

sa skoep er lân en see en floed en ebbe

en ek de minsken hat er't libben jûn."

Jentsje Popma te midden van familie en genodigden in Nijkleaster

Jentsje Popma met passie voorop
En als de koorleden nog maar net hebben gezongen dat de 'blanke man' het onweer en de aarde en de bloemen en de rivieren slechts als 'een ding' ziet, en het gezongen lied ons vertelt dat de Indianen daarin respectievelijk hun opa, moeder, zusters en broers zien, met de boodschap dat je net zo goed voor de natuur en voor het landschap moet zorgen als voor je eigen familie, rijst Jentsje Popma op, gaat staan, en ondersteunt vanuit de diepte van zijn warme hart voor de natuur met een gepassioneerd applaus de zojuist gezongen goede woorden op de muziek van Hindrik van der Meer.
Na de laatste klanken van de koormuziek volgt ook het welverdiende applaus van de rest van de aanwezigen voor de koorleden, maar het is ons hier vanmiddag nog eens weer duidelijk geworden dat Jentsje Popma ook op zijn hoge leeftijd nog steeds voorop loopt als het gaat om de goede zorg voor het landschap, waar tussen alle portretten, naakten, glas-in-lood en keramische portretten het grote aantal 'en plein air'-geschilderde landschappen letterlijk en figuurlijk een belangrijk teken aan de wand zijn van de passie voor het behoud en de schoonheid van het landschap.

Interview over bijbelwerk van NBG bij Radio Middelsé in Stiens

Donderdag 27 oktober 2016 

Vanuit de regiekamer zicht op de radiostudio

Kerk & Bijbel centraal op de regionale omroep 
Ruim een week geleden werd ik door radiopresentatrice Joukje Deelstra gevraagd of ik weer eens in de studio van Radio Middelsé op bezoek wilde komen; deze keer voor een radio-interview over het bijbelwerk het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG). Als bestuurslid van het NBG zou ik vast wel het een en ander kunnen vertellen over het vele en goede bijbelwerk dat het NBG verzet in binnen- en buitenland.
Tegen 18.00 uur ben ik in het studiogebouw te Stiens, waar de radio-uitzending even na zes uur live in de lucht gaat. Vanuit de regieruimte kijk ik vooraf nog naar de beide presentatrices Roelie Groenewoud & Joukje Deelstra, die bij toerbeurt de nieuwsberichten van hun programma 'Tsjerke yn Beweging' presenteren. Na het bijbelverhaal van Roelie voor de jonge luisteraars ben ik aan de beurt om na een muzikaal intermezzo het radiovraaggesprek met Joukje in de studio aan te vangen.

20 minuten over bijbelwerk in Nederland en internationaal 
Presentatrice Joukje Deelstra heeft zich terdege voorbereid op dit radio-interview, want in de ongeveer 20 minuten die die vraaggesprek duurt, passeert een groot aantal onderwerpen de revue. Zo spreken we onder andere over het NBG als werkorganisatie van beroepskrachten en vrijwilligers, over het binnenland- en buitenlandwerk, over vrijwilligerswerkbeleid, over de recent gepubliceerde bijbelversies zoals de Samenleesbijbel, het bijbelverspreidingsproject in Wit-Rusland, het succesvolle NBG-kinderblad Alef, de nieuwe 'Groene Bijbel' die binnenkort zal worden gepubliceerd. dat de Bijbel onlangs de prijs won als het 'Belangrijkste Boek van Nederland', en - iets dichter bij huis - het feit dat The Passion op 13 april 2017 in Leeuwarden zal zijn, en we spreken ook over het bijbelwerk van de plaatselijke werkgroepen van het NBG in de regio, waaronder ook de werkgroep Stiens en omstreken. Ook de Bijbelzondag van komende zondag met als thema 'Vier je Bijbel' komt aan de orde.

De Bijbel als het belangrijkste boek dat je aanspreekt
In rap tempo beantwoord ik de interviewvragen, met als resultaat dat we in de afgelopen twintig minuten toch een heel uitgebreid en mooi beeld hebben kunnen schetsen van het belangrijke bijbelwerk dat het NBG jaar in jaar uit kan verrichten, eveneens jaar in jaar uit gesteund door al die leden en donateurs die elk jaar weer bereid zijn om hun financiële bijdrage aan het NBG beschikbaar te stellen, om de bijbel onder andere te vertalen, te publiceren en te verspreiden, en om ervoor te zorgen die die Bijbel mensen ook aanspreekt.

Bijbelzondag voor het belangrijkste boek
De Bijbel zal a.s. zondag in het kader van de nationale Bijbelzondag weer centraal staan in heel veel kerken in Nederland, en dan mag je er ook best even bij stilstaan dat de Bijbel als 'boek der boeken' in de nationale verkiezing terecht is uitgeroepen tot het Belangrijkste Boek van Nederland. Dat belangrijkste boek gun je toch ook ieder ander, en dat is nu één van de zaken waar het NBG met al haar werknemers en vrijwilligers dag in dag uit, en jaar in jaar uit zo bevlogen en met enthousiasme aan werkt. Daarmee komt de Bijbel voor jou en mij, en voor ieder ander heel dichtbij.

Evalueren & besturen in Bestuursvergadering Stifting Nijkleaster

Maandag 24 oktober 2016 

Starten in de Sint-Radboudkerk van Nijkleaster

Vier de stilte vooraf
In de Sint-Radboudkerk van Nijkleaster komen we vanavond als stichtingsbestuur van de Stifting Nijkleaster bijeen in Jorwert.
Deze bestuursvergadering is in drie delen opgebouwd.
We beginnen - op gebruikelijke wijze - met een korte viering in een kring, in het koor van deze eeuwenoude Friese dorpskerk.  

Bestuursevaluatie
Het tweede deel van deze bestuurdersbijeenkomst is de jaarlijkse zelfevaluatie van ons stichtingsbestuur. Conform ons evaluatieprotocol maken we een ronde langs alle bestuursleden, waarbij wij allemaal onder andere reflecteren op het functioneren van ons allen als bestuursleden en als bestuur als geheel. We focussen daarbij bijvoorbeeld op onze kerntaken, op ons profiel, op onze betrokkenheid en op onze verhouding met onder andere medewerkers, vrijwilligers en met externe relaties. Alle inbreng wordt vanavond verzameld teneinde in tweede instantie te worden gebruikt om ons bestuurlijke functioneren nog verder te vervolmaken. Het kan immers altijd beter en altijd mooier, dus daar gaan we voor.

Bestuurszaken
Daarna ligt er nog een gevarieerde vergaderagenda ter tafel, met onder andere onderwerpen vanuit de Kleasterried, over de doorontwikkeling van Nijkleaster als klooster, over alle activiteiten van het komende weekend rondom onze vierde Jaardag van Nijkleaster, en ook de uitbreiding van onze assurantieportefeuille komt aan bod.
We zien met belangstelling uit naar het komende Kleaster-weekend, waarin we van start gaan met een speciale expositie van de kunstwerken van de Friese kunstenaar Jentsje Popma, die zijn atelier met alles wat daarin was schonk aan Nijkleaster, om zo een bijdrage te leveren aan de opbouw en doorgroei van onze pioniersplek Nijkleaster. We zijn natuurlijk heel erg benieuwd hoeveel belangstellenden komend weekend langs zullen komen om deze bijzondere tentoonstelling van keramiek, glaskunst en schilderkunst te bewonderen, maar gezien het feit dat het werk van de Friese kunstenaar Jentsje Popma geliefd is, gaan we ervan uit dat we veel belangstellende gasten zullen ontvangen tijdens deze expositie, die ook een eerbetoon is aan de onlangs 95 jaar geworden Jentsje Popma.

Fries-Nederlands welkom voor internationale studenten van Stenden Hogeschool

Zondag 23 oktober 2016 

Warm welkom voor internationale studenten in het Stiltecentrum

International students
Stenden Hogeschool is een internationale hogeschool. Dat merk je ook in de zomervakantie. Gedurende alle zomervakantieweken blijft Stenden Hogeschool geopend om vooral ook haar internationale studenten hartelijk te ontvangen. In deze stille zomerweken komen veel buitenlandse studenten vroegtijdig naar Leeuwarden om zich te installeren in hun studentenwoning, en om bijvoorbeeld ook alle praktische zaken rond school & wonen te regelen, om daarna goed voorbereid en goed toegerust te kunnen beginnen met hun nieuwe studie in Leeuwarden.

Verwel(c)koming 
En niet alleen nieuwe internationale studenten worden in of na de zomervakantie verwelkomd. Ook de nieuwe Nederlandse studenten en ook de ouderejaars studenten en uiteraard ook de Stenden-medewerkers worden dan weer verwelkomd; om met zijn allen uitgerust te beginnen aan het nieuwe collegejaar, dat enkele weken geleden al weer aanving.

We(o)lk(c)om(e) 
En niet alleen in formeel opzicht wordt iedereen verwelkomd. Ook in het Stiltecentrum in het Ontmoetingscentrum van Stenden Hogeschool in Leeuwarden wordt momenteel in stilte aandacht besteed aan alle Nederlandse en buitenlandse studenten en medewerkers die in en na deze zomervakantie (weer) in Leeuwarden zijn gearriveerd.
In het Stiltecentrum staan links en rechts op het altaar klompen met links de Friese vlag en rechts de Nederlandse vlag, als Fries en Nederlands welkom bij Stenden Hogeschool in Leeuwarden. Daar tussenin staat ter verwelkoming - met de C boven de K - in twee talen: welcome & welkom.
Als we nog een O hadden gehad, hadden we die nog kunnen plaatsen boven de eerste E, want daarmee was de verwelkoming ook nog in onze tweede landstaal gesteld, in het Fries: WOLKOM.

Siska Alkema & Egbert Sepp exposeren in Stenden Hogeschool

Zaterdag 22 oktober 2016 

De expositie van Alkema & Sepp in de Stenden Art Gallery

Fototentoonstelling
Tot en met 8 november 2016 exposeren Siska Alkema & Egbert Sepp in de Stenden Art Gallery van Stenden Hogeschool te Leeuwarden.
Deze publiek toegankelijke expositieruimte bevindt zich op de begane grond achter het Auditorium van ons Leeuwarder hogeschoolgebouw aan de Rengerslaan.
Stenden Hogeschool organiseert deze expositie in samenwerking met het Leeuwarder Kunstbureau Art Connection.

Vrouwelijke modellen
De beide kunstenaars zijn beiden afgestudeerd aan de kunst- en fotoacademie.
Fotografe Siska Alkema en Fotograaf Egbert Sepp van fotostudio Noorderblik te Leeuwarden bezitten passie voor hun vak. Door zichzelf constant de hoogste eisen op te leggen, zijn zij alleen met het allerbeste tevreden en wordt een opdrachtgever verrast met een hoog eindresultaat.
Momenteel exposeren ze hun vrouwelijke modellen in de Stenden Art Gallery. De foto's zijn gevarieerd geprint op fine-art paper, op plexiglas en dibond (op aluminium) in kleur en zwart-wit. Veel van de gefotografeerde modellen komen uit Leeuwarden en omstreken.

Siska Alkema
Siska Alkema (1970) is werkzaam op locatie, zoals in de Noorderblik-studio te Leeuwarden. Sinds haar afstuderen aan de kunstacademie te Kampen werkt Alkema al diverse jaren als beeldend kunstenaar & fotograaf, zowel in opdracht als aan eigen projecten en vrij werk in combinatie met grafische vormgeving of beeldbewerking. Haar specialiteit ligt bij portret- en bedrijfsfotografie. Met daarbij grafisch design-talenten en beeldbewerking zorgt zij voor een uniek eindproduct. Naast een creatieve en enthousiaste persoonlijkheid met een eigen visie denkt Alkema graag mee met
haar opdrachtgevers.

Egbert Sepp
Egbert Sepp (1965) maakte vanaf zijn vroege jeugd al kennis met fotografie, want zijn vader was ook fotograaf van beroep. Zo maakte Sepp zijn eerste opname op een middenformaat-camera. Later heeft hij de opleiding aan de fotoacademie gevolgd, waar hij zijn kennis verder uitbouwde. Zijn specialiteit is portretfotografie. Op deze wijze heeft hij ook diverse bekende Nederlanders gefotografeerd. Locatie-fotografie heeft ook zijn interesse en hij brengt dit ook vaak in de praktijk,

De vergeten geschiedenis van Nederland

Vrijdag 21 oktober 2016 

De cover van het boek van Jos Palm

Waarom Nederlanders hun verleden zouden moeten kennen
Van mijn kerstpakket van Stenden Hogeschool van het jaar 2009 maakte onder andere het boek 'De vergeten geschiedenis van Nederland' deel uit. Dit boek is geschreven door Jos Palm, en hij gaf het boek als ondertitel mee: 'Waarom Nederlanders hun verleden zouden moeten kennen'.
Jos Palm, geboren in 1956, is historicus en journalist. Hij was één van de oprichters en de eerste hoofdredacteur van het Historisch Nieuwsblad,
Met zijn boek heeft Palm een mooi overzicht gemaakt van de indrukwekkende geschiedenis van ons land. Het is een verleden dat snel wordt vergeten, maar dat het wel waard is om toch te worden onthouden.
Daartoe is de auteur te rade gegaan bij 39 Nederlandse historici. Hun input resulteerde in de leidraad van dit boek. Het boek is uiteindelijk een zoektocht geworden naar het samenbindende in de Nederlandse geschiedenis. Het boek wordt afgesloten met een Vaderlandse geschiedenis-canon, een tiental portretten van beeldbepalende historici en een literatuurlijst.

Het Nederlandse verleden toegelicht
In een overzicht van tijdperken, gebeurtenissen, personen, zwarte bladzijden en standaardboeken die de tijd van de Germanen tot heden bestrijken, reikt Jos Palm de lezer de ingrediënten aan van ons vaderlands verleden die niet vergeten mogen worden.
Zo wil Palm de lezer ook laten zien waar de typisch Nederlandse kenmerken en eigenschappen vandaan komen, en hoe en wanneer die in ons land zijn ontstaan. Hij laat ook zien wie en wat er toe doet in ons verleden.
Het resultaat is een overzicht van de beslissende tijdperken, gebeurtenissen en personen die laten zien dat je om Nederland te begrijpen terug moet gaan naar onder andere de Opstand en de Gouden Eeuw.
De Tweede Wereldoorlog en de kritische jaren zestig hebben het beeld vergruizeld van de burgerlijke samenleving, waarin Nederlanders zich vele eeuwen konden herkennen. Daarin zijn we echter doorgeschoten. Hoewel er van alles af te doen is aan de Tachtigjarige Opstand en de Gouden Eeuw, is daar toch de grondslag gelegd voor de Nederlandse cultuur.

De vergeten geschiedenis van Nederland

• Telkens weer in onze geschiedenis matigen de behoudzucht en het nuchtere verstand de voortvarendheid.
• Niets spreekt vanzelf in de geschiedenis.
• Geen beschavingsgeschiedenis kan het redden zonder terug te keren 'tot het bewustzijn van de metaphysische achtergrond van haar bestaan' (aldus Huizinga).
• Naast dapperheid en idealisme waren ook welgemeend eigenbelang en toeval de motoren in onze nationale historie.

De voorgeschiedenis van Nederland

• Pas sinds 1815 bestaat het 'Koninkrijk der Nederlanden', en ook het begrip 'Nederlander' is betrekkelijk jong. De term 'vaderland' is ouder.
• De Nederlandse geschiedenis is verbonden met die van de wereld.
• De protestantse historicus George Harinck noemt de stichting van de kerk de belangrijkste gebeurtenis uit de vroege geschiedenis.
• De Friese krijger Radboud zou al met één been in het doopwater hebben gestaan, en er toch weer zijn uitgestapt, omdat de dienstdoende priester hem niet kon garanderen dat hij zijn voorouders terug zou zien in het paradijs.
• Pelgrimkenner en historicus Jan van Herwaarden: Zonder christendom geen westerse, en dus ook geen Nederlandse geschiedenis. Jezus was voor de Franken, de Friezen en de Saksen een leermeester die een gevoel voor moreel zelfonderzoek bijbracht.
• Rond kloosters, steden en grotere dorpen ontstonden er kleine lokale administratieve centra die het land bestuurlijk enigszins bij elkaar hielden.
• Met het geloof doet de braafheid haar intrede.
• Ouderwets riddergedrag en modern bestuur bleken bij de Bourgondiërs wonderwel samen te gaan.
• Kenmerk voor de Middeleeuwen is de opkomst van steden en een flinke burgerij.
• Broederschappen en zusterschappen stonden een eenvoudig christelijk leven voor 'in' de wereld in plaats van een afgezonderd bestaan in een klooster.
• Nederland blijft zich altijd feliciteren met: soberheid, eenvoud en het vermogen om de wereld uitsluitend te bezien met gezond verstand.

Opstandig en welvarend

• De Beeldenstorm werd gelegitimeerd en ook gevoeld als een protest tegen 'de roomse Tyrannie' en afgoderij.
• In de geboorteakte van Nederland bepalen de gewesten dat de overheid niet het recht heeft om het geloof van burgers te onderzoeken of hen om de inhoud daarvan te vervolgen.
• In de Gouden Eeuw werden we uit pragmatisme tolerant, leerden we onderling overleggen en mag iedere provincie een beetje haar eigen gang gaan, wat de gedachte voedt dat elke Nederlander heer en meester is over eigen tuin en straat.
• In de VOC-tijd was Nederland een begrip in de wereld, als koloniale handelsmacht, en als meest geduchte zeemacht op de wereldbol.
• De zeventiende eeuw legde het fundament voor de vaderlandse consensuscultuur en draagvlakkenpolitiek. Leven en laten leven maakte de burgermaatschappij sterker.

Modernisering

• De ontwikkeling in de drie eeuwen na de Gouden Eeuw kan het best worden geschetst als een voortdurende uitbreiding van rechten, vrijheden en bezit.
• Het probleem na de 18e eeuw zou worden dat steeds meer ingezetenen mee willen doen en mee willen bepalen hoe ons land eruit zou zien.
• De grondwetswijziging van 1848 (de aanpassing van Thorbecke) maakte onze vorst in staatszaken afhankelijk van de regering en bepaalde dat de Tweede Kamer voortaan rechtstreeks gekozen zou worden. 
• Abraham Kuyper (ARP) was de eerste moderne politicus die werk maakte van het tegenwoordig zo gewenste persoonlijke element in de politiek. 
• Nederland bleef een mannenmaatschappij en zou dat blijven tot in de jaren zestig de positie van de vrouw eindelijk enigszins gelijk werd aan die van de man, dankzij de pil, Dolle Mina en Mies Bouwman.
• De kroon op het werk van de politieke modernisering is de invoering van het algemeen kiesrecht, het sluitstuk van de gedachte dat alle mensen gelijk zijn voor de wet.
• Het besef dat de staat er is om de zwakken te beschermen, lijkt in onze tijd teloor te gaan.
• De grootste negentiende-eeuwse schande is de late afschaffing van de slavernij door Nederland in 1863.
• De slavernij werd in bepaalde christelijke kringen verafschuwd.
• De kalme toon waarin diepe emoties naar voren werden gebracht, werd de gebruikelijke omgangsvorm onder de beschaafden, tot in de politieke arena toe.

Beproeving en herstel

• De Duitse agressie was niet voorzien; zelfs de aanval van 10 mei 1940 werd ondanks waarschuwingen toch nog als onverwacht ervaren. Nederland ervoer wat het was om te geloven in neutraliteit in plaats van in bewapening.
• Nederlanders gingen niet zozeer mee met de Duitse bezetter, maar werkten hem ook niet nodeloos tegen, wat in de praktijk vaak neerkwam op aanpassing. Vaak wilde men de moordoorlog tegen de Joden gewoon niet zien, of 'vergat' men wat te erg was om te onthouden. De doorsnee-Nederlander was vooral druk met zelf te overleven, en bewaarde zijn verzet voor binnenshuis. Goed en fout waren toen andere begrippen dan nu. De jaren '40-'45 zijn een zwarte bladzijde uit de geschiedenis; niet om wat we deden, maar om wat we nalieten te doen. Teveel Nederlanders werkten mee aan het instandhouden van het apparaat dat de jodenvervolging mogelijk maakte.
• Burgerangst was tekenend voor de houding van Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Lichtpunt was koningin Wilhelmina met haar standvastig optreden.
• Nederland was toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak te braaf, te aangepast. Deze oorlog was het voorbeeld van spectaculair falen van de Nederlandse samenleving als geheel. Naar aanleiding hiervan zouden we een hele discussie kunnen voeren over de grenzen van gezagsgetrouwheid.
• In de stille jaren vijftig is de periode van vlijt en zuinigheid aangebroken. Nederland had de vaste hand nodig van (Drees): sober, zuinig, serieus, ingetogen en onkreukbaar.
• Nederland hield de wereld niet meer buiten de deur, maar bleef ook een verbazingwekkend provincialisme uitstralen. De grootste schande uit de naoorlogse geschiedenis, de verschrikkelijke dekolonialiseringsoorlog tegen Indonesië, was een gevolg van dat provincialisme. 
• De jaren zestig zijn Nederlands grote, haastige inhaalslag om bij de tijd te komen.
• Eten waar je zin in hebt en dragen wat lekker zit werd de nieuwe leefregel.
• Het burgerlijk welbehagen in orde en zelfbeperking leek van de ene op de andere dag verdwenen.
• Het besef ging verloren dat de samenleving is gebaat bij evenwicht en orde, en de gedachte ging zegevieren dat je op aarde bent voor je eigen geluk.
• De traditionele op plicht of deugd gebaseerde moraal werd vervangen door een pragmatisch utilitaristische moraal, die het vermijden van pijn als het hoogste doel ziet.
• Beheersing is het sleutelwoord.
• Het ideaal van gematigdheid kwam steeds weer onder druk te staan.

Waarom Nederlanders hun verleden niet kennen

• Steeds meer mensen hebben de meest simpele historische feiten niet meer op een rij.
• Het verleden heeft geen enkele urgentie meer, en betekenis voor het heden heeft het al helemaal niet.
• Als Nederland door iets gestempeld is, dan is het wel door de levenssfeer van de niet-voorname man.
• De idealisering van het burgerschap begon in het midden van de negentiende eeuw.
• Na de Tweede Wereldoorlog was het gedaan met het hele historische zelfbeeld van de kleine, maar dappere en deugdzame natie.
• Nederland was na het verlies van Indië in 1949 niet alleen een vrij onbeduidend land geworden, maar ook nog eens een land van verliezers.
• Ons verleden is indrukwekkend, maar vaker nog gewoon, of beladen met schuld.
• Ons verleden is geen helder verhaal meer met een begin en een eind.
• Wat er nog bestaat, is een vage notie van vroeger: een sentimenteel nostalgisch bewustzijn. Er is niets meer dat het verleden samenbindt. 
• Ons land ontbeert de ervaring van het gedeeld verleden dat het heden kan verhelderen en dat iets kan betekenen voor de toekomst.

Over Nederlandse historici
Nederlandse historici moeten ons ook onaangenaam durven treffen, zodat we blijven denken over wat Nederland was en is, en zou kunnen zijn.

• Robert Fruin: zocht naar een gemeenschappelijk verleden dat de Nederlander kon binden en dat het Nederlanderschap inhoud kon geven. Het verleden dient te verenigen in plaats van te verdelen. Wel dient men het verleden nuchter te bezien.
• Johan Huizinga: zou bijdragen aan een uitermate positief nationaal zelfbeeld, zij het flink (maar niet zonder geest), beginselvast (niet halsstarrig) en denkend (zonder gepieker).
• Jan & Annie Romein: wilden geschiedenis schrijven 'in opdracht van de tijd', om de 'ware tijdgeest' op te sporen en bloot te leggen, over grote en kleine figuren, die de vooruitgang dienden.
• Pieter Geyl: vond dat het uiteenvallen van Groot-Nederland (België en Nederland) een gewelddadige verscheuring was van een natuurlijk geheel.
• Ludovicus Jacobus Rogier: wilde de katholieken hun geschiedenis teruggeven en ze aldus het vaderlandse verleden in schrijven. Bij Rogier proef je de woede over wat zijn volksdeel is aangedaan en zijn werk ademt een soort roomse trots.
• Jacques Presser: schreef zijn persoonlijke (Joodse) verdriet van zich af en bracht een hoeveelheid belastende feiten naar boven over de houding van zijn niet-Joodse landgenoten, die voor altijd ongemakkelijk bleef voelen. Zijn gewetensonderzoek legde de beperkte weerbaarheid van de brave Nederlandse burgerlijke samenleving pijnlijk bloot.
• Loe de Jong; zijn goed-fout-verhaal maakte hem tot het nationaal geweten, imposant ook vanwege de tentoongespreide feitenkennis. Zijn werk is een poging om het ernstig geschonden vertrouwen in de natie Nederland weer te herstellen.
• Ernst Kossmann: bracht de verbrokkelde geschiedenis van Nederland weer bij elkaar, met de blik van een buitenstaander. Voor hem was matigheid het bindende element, als nagestreefd ideaal.
• Arie van Deursen: zijn dwarsheid dankt hij aan zijn karakter en orthodox-christelijke achtergrond, en zijn moed dankt hij aan zijn kennis. Op het moment dat de vrijheid het wint van de religie zit Nederland in de problemen, en is voor hem het plezier eraf. Hij had een onverzettelijke overtuiging iets extra's te brengen, kijkend waar anderen niet durven kijken.
• Herman Walter von der Dunk: ziet scherp wat des Nederlands is: een bijna naief welbehagen in de voortreffelijkheid van het eigen land, wel beproefd, maar niet wezenlijk aangetast. Hij herinnert ons eraan dat er een buitenland is, die ons niet onberoerd laat. Hij wil Nederland werkelijkheidsbesef bijbrengen door de geschiedenis.

Zuiderzeepad van Kampen naar Genemuiden

Dinsdag 18 oktober 2016

Uitzicht op de Stadsbrug, met Kampen aan de overzijde van de IJssel

De vierde dag

Na de derde etappe van gisteren van onze herfstvakantiewandelvierdaagse van Leuvenum naar Genemuiden beginnen we vandaag aan de vierde en laatste wandeldag. Vandaag gaan we de volgende etappe van het Zuiderzeepad lopen, van Kampen naar Genemuiden, over een afstand van 18,4 kilometer.

Het begint vanmorgen zonnig, maar al snel wordt het zwaar bewolkt en gaat het steeds harder waaien. Uiteindelijk valt het weer ons vandaag nog wel mee, want de weerberichten spreken vanmorgen vroeg over uit het westen komende zware regen, gepaard gaande met de eerste najaarsstorm en zelfs onweer. Gelukkig heeft dit weerbericht ons er niet van weerhouden om toch op stap te gaan, want het is zeker wel geschikt wandelweer, alhoewel we vanmiddag precies op het moment dat we de Biestemarkt van Genemuiden betreden, de eerste regeldruppels voelen. Zonnig de wandeling in Kampen begonnen, eindigt die in Genemuiden met een stevige frisse wind, maar het blijft gedurende de gehele etappe nog wel droog. 

Kampen

Met de auto rijden we vroeger dan de afgelopen dagen (vanwege de voorspelde regen later vandaag) van Zalkerbroek via Kampen naar Genemuiden, waar we de auto parkeren bij de plaatselijke supermarkten nabij bushalte d’Overtoom. We vertrekken vanuit Genemuiden om 8:57 uur en gaan met de bus terug naar Kampen. Bij het trein-busstation van Kampen aangekomen, halen we daar bij de NS-kiosk eerst een kop koffie alvorens we op stap gaan richting Genemuiden.

Van IJsselmuiden via Grafhorst naar de impasse van Lutterzijl

Direct buiten Kampen, komen we al in IJsselmuiden. Daar passeren we onder andere de Joodse begraafplaats. 

Buiten IJsselmuiden gaan we over de Branderdijk door polder Noorderwaard naar het dorp Grafhorst, gelegen aan het Ganzendiep, dat een aftakking is van de IJssel. Dit tegen een oeverwal gebouwd stadje lag vroeger aan het open water van de Zuiderzee.

Voorbij Grafhorst gaat het Zuiderzeepad zo’n drie kilometer voort aan de voet van de Kamperzeedijk. 

De impasse van geit 1, geitje 2 en geit 3

Bij Lutterzijl ter hoogte van de Bisschopswetering kruisen we de Kamperzeedijk, om naar de Slaperdijk langs de Goot te gaan. Bij de woning aan de overzijde van het water, naast het gemaal, zien we een patstelling met drie geiten. De ene geit heeft een plank beklommen en staat nu op een smalle plank, bijna anderhalve meter boven de grond. Vóór de eerste geit staat een kleine tweede geit in het midden van diezelfde plank, met alle vier poten haaks op de smalle plank. En aan de andere zijde van de kleine geit staat een derde geit, die voor geit 1 en geitje 2 de doorgang naar de brede afdaling verspert. Als geit 3 niet aan de kant gaat, kunnen geit 1 en geit 2 niet weg. Of is het zo dat geit 1 en geit 3 – die beide met hun koppen aan weerszijden tegen de rug van geitje 2 staan – geitje 2 behoeden voor de val vanaf de hoge positie waarop ze alle drie staan? Het ziet eruit als een ‘patstelling’, maar wat nu precies oorzaak, situatie en gevolg is, is aan dit stilleven niet te zien. Het ziet er in elk geval uit als een benarde positie voor in elk geval geitje 2, en eigenlijk ook voor geit 1. Als geit 3 niet meewerkt, niet vertrekt, wordt het voor de geiten 1 en 2 in deze impasse een kwestie van springen of desnoods vallen. Vandaar die ‘patstelling’.

Kilometers graspaden over polderdijken

Voorbij Lutterzijl volgt een vijf kilometer lang graspad boven op de Slaperdijk, eerst nog langs de Goot, en daarna door Polder de Pieper, tot aan de sluisbrug over de Veneriete.

Daarna volgt nog eens zes kilometer dijkgraspad, maar nu eerst langs de Veneriete naar het Zwarte Meer, daarna parallel aan het Scheepvaartgat tot aan het begin van het Diep, waarna het dijkpad verder rond de Zuiderzeepolder gaat over de Kettingweg naar het veerhuis in de veerhaven van Genemuiden.

Vanwege de richtingswisselingen lopen we afwisselend vóór de wind, met zijwind en tegenwind. De bewolking neemt toe, het wordt kouder en de wind begint steeds harder te waaien. 

Snertdag in Genemuiden

Toch komen we droog aan bij de veerboot van Genemuiden. Het Zuiderzeepad gaat vanaf de veerhaven op de andere oever van het Zwarte Water verder, maar wij wandelen nu het stadje Genemuiden binnen, vanuit de stille polder het lawaaierige stadscentrum in. 

Halverwege de havenkade komen we namelijk op de zogenoemde Biestemarkt terecht, waar duizenden bezoekers van marktkraam naar marktkraam schuifelen om zich te vergapen aan alle handelswaar, en al dan niet kennis nemen van de boodschappen van alle liefdadigheidskramen die er tussenin staan. En verderop is de kermis. Tussen de dubbele rij kramen door wandelen we naar het stadscentrum. Gisteren ontmoetten we een bewoner van Kampen, die ons al vertelde dat vandaag de Biestemarkt in Genemuiden zou zijn, en dat je dan eigenlijk mee zou moeten doen aan het eten van snert, want dat zou gebruik zijn op de Biestemarkt. Nu is een warme portie snert op zo’n frisse herfstdag na de bijna 19 kilometers wandelen in weer en wind een war(m)e traktatie, dus wij gaan met succes op zoek naar een restaurant op deze braderie, waar ze de traditie van het snert serveren in ere houden, en van die consumptie krijgen we beslist geen spijt, want we worden verwend met een heerlijke portie goed gevulde en dikke snert, precies zoals snert is bedoeld.  

Wisselend weer en landschap

Met een goed gevulde maag wandelen we over de braderie verder naar onze auto, waarna we terugrijden vanuit Genemuiden naar Stiens. Hoe later het wordt onderweg, hoe slechter het weer wordt, en als we nog maar net thuis zijn, begint het behoorlijk hevig te regenen. 

Tijdens het avondjournaal zien we dat de najaarsstorm in het westen van het land heeft gezorgd voor veel schade. Zo zien we bijvoorbeeld dat daar de Twiskemolen van Landsmeer haar wieken heeft verloren door de zware valwinden van vanmiddag. 

Durkje en ik kunnen echter terugzien op vier prachtige wandeldagen over het Zuiderzeepad. Een mooi gevarieerde route van bijna 72 kilometer door een aaneenschakeling van heel verschillende landschapstypen met onder andere bos, heide, zandverstuiving, polder, veel waterlopen, meren en kolken; allemaal te vinden tijdens vier dagen gaans tussen Leuvenum en Genemuiden.

Zuiderzeepad van Elburg naar Kampen

Maandag 17 oktober 2016

Ook op deze etappe is het Zuiderzeepad goed bewegwijzerd

De derde dag
Na de tweede etappe van gisteren van onze herfstvakantiewandelvierdaagse van Leuvenum naar Genemuiden beginnen we vandaag aan de derde wandeldag. Vandaag gaan we de volgende etappe van het Zuiderzeepad lopen, van Elburg naar Kampen, over een afstand van 23,6 kilometer.
Het is vandaag alweer een prachtig zonnige herfstdag onder een lichtbewolkte lucht, bij een temperatuur die onderweg oploopt van 10 naar 16 graden Celsius. Kortom, heerlijk wandelweer.

Elburg
Met de auto rijden we van Zalkerbroek naar Kampen, waar we de auto parkeren op het P&R-parkeerterrein bij het NS-station van Kampen, tegenover de IJsselbrug. We vertrekken vanuit Kampen om 9:03 uur en gaan met de trein naar Zwolle. Daar stappen we over in de bus van Zwolle naar het centrum van Elburg. In Elburg aangekomen, halen we daar bij de supermarkt de nodige boodschappen voor vandaag en morgen, en drinken we eerst een kop koffie alvorens we op stap gaan, terug naar en dus op weg naar Kampen.
Door de vesting lopen we langs de sjoel, langs de grote kerk met de stompe toren, langs het orgelmuseum, en over de walgracht het vissersstadje uit. Buiten de stadsgracht wandelen we dan diagonaal door de weilanden van bruggetje naar bruggetje in de richting van Oostendorp, waar we langs de noordwestelijke kant van de bebouwde kom voortgaan, met rechts Oostendorp en links polder De Mheen.

Eekt en Kerkdorp
Voorbij Oostendorp volgt een prachtig stuk van de route via onder andere de Melksteeg en langs de Ganzenhoeve naar het dorpje Eekt, ten noorden van polder de Broeklanden.
Voorbij de SVR-camping van Eekt volgen we een fietspad in de richting van Oosterwolde. We komen dan onder andere langs Huize Morren op Landgoed Morren en direct daarna ook langs Zorglandgoed ‘Je Maintiendrai’, een zorgboerderij voor mensen met een niet-aangeboren hersenletsel.  
Na de Schiksweg volgt een kilometers lang asfalttraject over de Winterdijk en de Groote Woldweg tot aan Kerkdorp. Bij de entree van dit dorpje is door een bewoner van Kerkdorp een mooi rustpunt gecreëerd onder een groot afdak, waar wandelaars en fietsers kunnen pauzeren. Op deze particuliere pauzeplek ligt een uitgebreid assortiment van allerlei soorten levensmiddelen, waar je middels zelfbediening van kunt nemen, om vervolgens de kosten daarvan te betalen in het geldbakje dat erbij staat. We maken dankbaar gebruik van deze gastvrije plek om hier te rusten, iets te eten en er een lekker bakje koffie te drinken.

Noordeinde en De Roskam
Ook na Kerkdorp volgt weer een kilometers lang traject over asfalt door polder Oosterwolde tot aan het dijkdorpje Noordeinde. Hier vervolgen we onze weg over een graspad bovenop een dijkje langs het Nieuwe Kanaal.
Daarna gaat het verder naar het dorpje De Roskam. Over de Nieuwendijk lopen we verder naar de Zwartendijk. We volgen de hooggelegen Zwartendijk, die ons door de Polder Dronthen naar de stadsrand van Kampen brengt. Het Zuiderzeepad is hier een eindje omgeleid, omdat de nieuwe spoorlijn van Zwolle naar Lelystad de oude Zwartendijk doorsnijdt. Na vier kilometers Zwartendijk komen we bij de rand van de bebouwde kom van Kampen.

Kampen
We hebben nu zo’n twintig kilometer gelopen, dus voor ons is het ook wel de hoogste tijd voor een tweede pauze van deze wandeldag. De hoog boven alle bebouwing uitstekende M van McDonalds wijst ons daartoe de weg, en dit restaurant ligt ook nog aan het Zuiderzeepad, dus dat is mooi meegenomen. Snel even een ‘flaubyt’met een kop koffie, en dan weer spoedig verder.
En daarna volgt het laatste deel van deze etappe, door Kampen, in de richting van de IJssel. Voorbij de Nieuwe Buitenhaven buigen we af naar de vestingwal, waarop de wandelroute verder gaat tot aan de markante Broederpoort. Door dit poortgebouw lopen we het oude stadscentrum van Kampen binnen, om dan vervolgens langs onder andere de Sint-Annakapel, de Botermarkt, onder de Nieuwe Toren door, en langs het monumentale stadhuis naar de IJsselbrug te lopen.
We steken de IJsselbrug over, maar moeten op de brug even wachten, omdat eerst enkele binnenvaartschepen op de IJssel de brug moeten passeren. Daarna wandelen we langs het NS-station verder naar onze auto. Tenslotte rijden we vanuit Kampen weer terug naar ons hotel in Zalkerbroek.
Vanavond gaan we weer terug naar Kampen, om daar van een goede avondmaaltijd te genieten in De Stadsherberg van Kampen, tegenover de IJsselbrug, met uitzicht op de IJssel.

Zuiderzeepad van Nunspeet naar Elburg

Zondag 16 oktober 2016

Op de Kerkdijk ter hoogte van de Goorkolk, een wiel uit 1881

Zonnige zondag
Na de eerste etappe van gisteren van onze herfstvakantiewandelvierdaagse van Leuvenum naar Genemuiden beginnen we vandaag aan de tweede wandeldag. Vandaag gaan we de volgende etappe van het Zuiderzeepad lopen, van Nunspeet naar Elburg, over een afstand van 14,1 kilometer.
Het is vandaag een prachtig zonnige herfstdag onder een helderblauwe lucht; volgens de weerberichten de mooiste dag van de week qua temperatuur (18 graden Celsius), neerslag (geen) en zonneschijn (volop).

Nunspeet 
Met de auto rijden we van Zalkerbroek naar Elburg, waar we de auto parkeren op het grote parkeerterrein bij de entree van de vesting van Elburg. Daar is ook de bushalte, van de bus waarmee we om 10:07 uur vertrekken vanuit Elburg naar Nunspeet. In Nunspeet aangekomen, drinken we in Het Stationshuisje eerst een kop koffie aan de voet van de uitkijktoren, alvorens we op stap gaan, terug naar Elburg.
Vanuit Nunspeet lopen we aan de zuidkant van het treinspoor langs camping De Vossenberg en langs de golfbaan, door het bos, naar de plek waar we in noordoostelijke richting het spoor kruisen. Ter hoogte van bungalowpark De Witte Wieven steken we een brede zandstrook over, die dwars door het bos snijdt, zijnde een nieuwe weg in aanleg. Verderop kruisen we de Klaterweg. We lopen hier nog door het noordelijke deel van de Veluwe.

Doornspijk
In het bos buigen we af in noordelijke richting, en even later verlaten we het bosperceel, om dan door een mooi coulissenlandschap verder te lopen in de richting van Doornspijk. Op de halfverharde Oude Courageweg moeten we afbuigen over het smalle oeverpad langs een sloot. Op die plek staat een auto geparkeerd, maar als we de auto voorbij lopen, zien we dat die achteruit tegen een boom is gereden. Het voorwiel heeft getuige de jas en de bult zand onder het voorwiel behoorlijk geslipt, en je kunt zien dat het de chauffeur niet is gelukt om uit deze benaderde bermpositie weg te komen. Als ik aan de voorzijde om de auto heen loop, zie ik dat het rechter achtereind met het achterwiel boven de sloot hangt. De boom heeft in elk geval voorkomen dat de auto de sloot in is gereden; een geluk bij een ongeluk. De chauffeur is overigens in geen velden of wegen te bekennen.
We lopen verder langs Park Klarenbeek richting Doorspijk. Daarbij lopen we langs het neo-classisistische landhuis Klarenbeek, daterend van 1842. Schitterend steekt het herfstrood van de oude bomen op de voorgrond af tegen het wit van de oude villa op de achtergrond. In Doornspijk pauzeren we voor een lunchpauze, heerlijk buiten, en volop in de warme zon.

Terug naar de Zuiderzee
Voorbij Doornspijk gaan we weer echt zien en beleven dat we het langeafstandswandelpad rond de Zuiderzee bewandelen, want de ‘Zuiderzee’ komt weer in zicht, in de verschijning van het Veluwemeer tussen de vaste wal aan deze zijde en Oostelijk Flevoland aan de overzijde van het Veluwemeer. Over het zonovergoten graspad boven op de Kerkdijk lopen we door de Waterlandspolder richting Veluwemeer. Daarbij passeren we ook de Goorkolk, een wiel daterend van 1881, aan de voet van de polderdijk. Ter hoogte van Oudekerk komen we bij de plek waar vroeger de Sint-Ludgeruskerk heeft gestaan, die in het jaar 1825 als gevolg van water en vuur werd verwoest. Het opgemetselde grondplan van de fundamenten van deze voormalige kerk ligt hier in het door een haag omzoomd ‘kerkhof’, als een herdenkingsplek aan lang vervlogen tijden van verdronken kerk en dorp.
Op het graspad van de Elburger Zeedijk lopen we verder, met links van ons de Korte Waarden, en daarachter het Veluwemeer. We steken ook de Goorbeek over.

Vesting Elburg
Aan het eind van deze grasdijk steken we een verkeersweg over, en dan lopen we over het Bagijnendijkje de vestingstad Elburg binnen over de Goorpoortbrug. Over de vestingwal gaat de route daarna verder naar de Elburger haven. Bij de Vischpoort wijken we even van de doorgaande route af, omdat we eerst nog in de haven willen kijken, waar het overigens behoorlijk druk is vanwege de vele toeristen die vandaag een kijkje in dit mooie oude Zuiderzeestadje nemen.
Daarna lopen we over de Havenstraat door de Vischpoort de vesting binnen, om door de centrale Vischpoortstraat het centrum van deze vestingstad te doorkruisen. De terrassen zit alle nagenoeg vol, want de vele dagjesmensen willen hier buiten genieten van het mooie, zonnige herfstweer. Voorbij de kruisende Beekstraat vinden wij ook een plek voor twee op een terras aan de Jufferenstraat. Verder reserveren we nog een tafel voor twee in het Italiaanse restaurant Da Pietro van Elburg voor het diner van vanavond. En na de koffie rijden we met onze auto weer terug van Elburg naar ons Hotel Zalkerbroek, terugziend op al weer zo’n prachtige herfstvakantiewandeldag.

Zuiderzeepad van Leuvenum naar Nunspeet

Zaterdag 15 oktober 2016

Wandelen langs porseleinzwammen in het Leuvenumsche Bos

Doorstart rond de Zuiderzee
Het is al weer ruim zeven maanden geleden dat we onze vorige etappe wandelden op het Zuiderzeepad. Dus de hoogste tijd om een vervolg te geven aan deze mooie wandelroute rond de voormalige Zuiderzee.
Vandaag beginnen we aan de eerste dag van een vierdaagse wandeltocht over 71,8 kilometer, die begint in Leuvenum, en die aanstaande dinsdag eindigt in Genemuiden. Vandaag gaan we de eerste etappe lopen, van Leuvenum naar Nunspeet, over een afstand van 15,7 kilometer.
Het is vandaag een zwaarbewolkte dag, met af en toe enige motregen. Later op de dag wordt de bewolking iets dunner, dus dan wordt het iets lichter, en bovendien motregent het dan niet meer.

Slow start
Durkje en ik vertrekken met onze auto om 8.00 uur uit Stiens, en rijden dan naar het treinstation van Nunspeet. Via de openbaar vervoer-website 9292 hebben we een reisplan gemaakt om eerst met de trein van Nunspeet naar Ermelo te rijden, om dan van Ermelo met de bus naar De Grote Boer bij Leuvenum te aan. Het eerste deel – de treinreis – gaat goed, dus om 9.53 uur staan we op het station van Ermelo. We lopen naar de bushalte, en daar zien we pas dat buslijn 104 van Syntus een zogenoemde ‘Kolibri’ is, wat betekent dat je die tenminste een uur van tevoren via internet had moeten reserveren. Omdat we dat niet hebben gedaan, reserveren we ter plekke de volgende bus van 11.09 uur, dus we moeten een uur wachten. Daarom lopen we naar een café-restaurant, dat volgens een Friese mevrouw, die ons daar ontvangt, nog gesloten is. De zaak wordt eerst schoongemaakt. Daarom lopen we door naar het centrum van Ermelo, waar we genoeglijk koffie drinken in Proeverij De Ontmoeting, waar we prima worden bediend door het personeel van ‘s-Heerenloo.
Weer terug bij de bushalte staan we daar om 11.09 uur tevergeefs, want de bus komt niet, en bij een check op de smartphone bij onze reservering staat de gereserveerde vertrektijd helaas op 18.09 uur. Zolang wachten we niet, dus we bellen de regiotaxi, en bij aankomst vertelt de taxichauffeur dat dergelijke problemen zich wel vaker voordoen bij de Kolibri van Syntus. Na onze gecombineerde reis met auto, trein en taxi arriveren we na een reistijd van bijna vier uren rond 12.00 uur bij ons startpunt De Grote Boer bij Leuvenum.

Leuvenumsche Bosch
Never mind, nu kan dan rond het middaguur onze wandeletappe vanuit Leuvenum beginnen. Via de Oude Zwolseweg gaan we op pad. Aan de overzijde van de Leuvenumsche Beek gaan we het bos in, om enige tijd parallel aan deze bosbeek langs Het Roode Koper en langs de Zandmolen steeds dieper het Leuvenumsche Bosch in te trekken. Overal zien we prachtige paddenstoelen en ook grote aantallen zwammen op omgevallen bomen. Door het Leuvenhorst en Hertenbosch gaan we over diverse bospaden naar Witte Zand. Dan hebben we de eerste zes kilometer afgelegd.

Hulshorsterzand
Dan volgt een bijzonder deel van onze dagetappe, namelijk over het Hulshorsterzand. Dit is een groot natuurgebied van Natuurmonumenten, bestaande uit grote delen bos, heide en zandverstuiving, die zich frequent afwisselen. We wandelden hier al eens eerder, namelijk op 31 mei 2014. Mooi hier zijn de kleurencontrasten in de duinkommen, waarin het donkere groen van de naaldbomen prachtig combineert met de kleurrijke herfstkleuren van de overvloedige overige begroeiing.
Op een stuifduin nemen we een pauze op een houten bankje, om wat te rusten, te eten en te drinken, en bovenal ook te genieten van de mooie vergezichten rondom over dit uitgestrekte natuurgebied.

Willemsbosch
Als we daarna het Willemsbosch in lopen, hebben weer ongeveer zes kilometer gelopen, dus na deze twaalf kilometer hebben we nog ongeveer vier kilometer te gaan, plusminus een uur gaans.
In het Hendriksbosch komen we uit op de plek waar de N310 de A28 kruist, en dan steken we via het Viaduct Nunspeet de autosnelweg over, om dan vervolgens door het Hendriksbosch verder te lopen naar Nunspeet. Bij het Nunspeetse Stationshuisje drinken we nog een kop koffie, en daarna rijden we met onze auto vanuit Nunspeet naar Hotel Restaurant Zalkerbroek nabij Zalk, waar we de komende drie nachten overnachten tussen de vier wandeldagen in.
En vanavond genieten we van een heerlijk diner in restaurant De Oase, een mooi familiebedrijf in het dorpje Zalk, gelegen tussen Zwolle en Kampen.

Visitatie van Creatieve Therapie bij Stenden Leeuwarden

Donderdag 13 oktober 2016

Plenaire terugkoppeling van de bevindingen van de CT-visitatie

Eerste visitatiedag
Vandaag is - na gisteren - de tweede dag van de visitatie van de HBO-bachelor-opleiding 'Creatieve Therapie' van Stenden Hogeschool te Leeuwarden.
Gisteren is het visitatiepanel van AeQui door de opleiding ontvangen en ving de periodieke kwaliteitsbeoordeling van deze opleiding aan met een rondleiding van het panel en met een zogenoemde Showcase, waarin studenten en medewerkers presenteerden waar en hoe de studenten van de Stenden-opleiding Creatieve Therapie (CT) worden opgeleid tot creatief therapeut.
Na het bestuderen van de opleidingsdocumentatie vonden gistermiddag en gisteravond de eerste auditgesprekken plaats met het management en met de werkveldvertegenwoordigers van het werkveld waarvoor de opleiding CT opleidt.

Tweede visitatiedag
Vandaag wordt door het auditpanel de nodige tijd genomen om met allerlei groepen van de opleiding verificatiegesprekken te voeren.
Nadat het auditteam de benodigde tijd heeft genomen voor een intern beraad worden er gesprekken gevoerd met achtereenvolgens docenten, studenten, leden van de examencommissie en van de toetscommissie, en met alumni (afgestudeerden) van deze opleiding.
Het studentenleerbedrijf MeetingU zorgt voor de goede logistiek en voor een aangename huishoudelijke verzorging van deze voor alle deelnemende partijen belangrijke dag.

Terugkoppeling van auditbevindingen
In de tweede helft van de middag ruimt het panel tijd in om aanvullend nog enig documentenonderzoek te verrichten, en om in een intern beraad te komen tot het formuleren van de eerste bevindingen van deze visitatie.
Dan is aan het eind van de middag het moment aangebroken dat directie en management eerst een terugkoppeling van de auditbevindingen krijgen in kleine kring, waarna alle deelnemers van deze visitatie en ook de overige belangstellenden worden uitgenodigd om aanwezig te zijn in de visitatiekamer bij de plenaire terugkoppeling van de resultaten van deze CT-visitatie.
Het is mooi om te horen in de presentatie van de panelvoorzitter dat het visitatiepanel tot de slotsom is gekomen dat de kwaliteit van deze opleiding aan de maat is. Een ruime voldoende over de volle breedte is de kroon op het werk van onder andere alle studenten en medewerkers van deze mooie opleiding.

Resultaten en vervolg
De Head of School bedankt het visitatiepanel en ook alle andere medewerkers van deze visitatie voor ieders aandeel in deze geslaagde tweedaagse visitatie, en dan is er gelegenheid in de lobby van Stenden Hotel om met zijn allen nog even in informeler verband door te praten over de resultaten van deze opleidingsvisitatie.
En nu zijn we enkele weken in afwachting van het visitatierapport van het AeQui-auditpanel, waarmee de opleiding vervolgens de accreditatie voor de komende jaren kan aanvragen bij de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie en waarmee de opleiding aan het werk kan gaan met de aanbevelingen die de onafhankelijke en gezaghebbende panelleden van AeQui voor de komende jaren ter verdere doorontwikkeling van deze opleiding mee kan geven.

Rabo-Herfstlezing 2016 van Herman Wijffels

Woensdag 12 oktober 2016 

Dr. Herman Wijffels tijdens de Rabo-Herfstlezing

Ledenactiviteit
Voor haar leden organiseert de Rabobank ook dit najaar weer verschillende ledenactiviteiten. Vandaag vindt de Herfstlezing 2016 plaats in het WTC-congrescentrum te Leeuwarden, die wordt verzorgd door prof. dr. Herman Wijffels, econoom en voormalig Rabo-topman/-bankier, kabinetsformateur en SER-voorzitter, en inmiddels ook emeritus hoogleraar 'Duurzaamheid en Maatschappelijke verandering'.
Wijffels geeft ons vanavond zijn nieuwe kijk op de wereld, De wereld waarin wij genoodzaakt zijn om circulair te denken, niet alleen, maar ook met elkaar. We moeten als mensen in harmonie met onze omgeving (gaan) leven, en verder gaan in de transitie van een lineaire naar een circulaire economie, waarin bijvoorbeeld grondstoffen zo vaak mogelijk opnieuw worden gebruikt. En energie zullen we steeds vaker en meer moeten halen uit de beschikbare duurzame bronnen.

Duurzaamheid omdat het moet en kan
Vanavond zal Herman Wijffels vooral ook ingaan op de zekerheid van voedsel; iets dat ons allen raakt. We moeten ons beseffen dat wij op een keerpunt in de geschiedenis staan, waarop we nieuwe manieren moeten bedenken om de aarde gezond en leefbaar te houden. Maar hoe doen we dat?
De ongeveer 600 belangstellenden worden vanavond welkom geheten door Elly van 't Hof, directievoorzitter van Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland. Ze benoemt onder andere het 'Banking for Food'-visie-programma van de Rabobank (door financiering, kennis, netwerken), en introduceert daarna onze spreker van vanavond.
Herman Wijffels zegt dan dat hij gaat vertellen waar we nu staan, welke ontwikkelingen er zijn en hoe we kunnen streven naar een duurzame wereld. Wijffels: "We werken aan duurzaamheid omdat het moet, maar ook omdat het kan." De nieuwe technologie gaan ons daarbij helpen.

Grenzen aan groei
In de westerse wereld groeien we niet of nauwelijks meer, omdat we op grenzen stuiten. In ons geldstelsel zie je bijvoorbeeld dat 'geld als schuld' de kern en de stimulans is van ons monetair bestel, maar die schuld is inmiddels te groot geworden. Grote delen van de westerse landen hebben alles al, denk maar aan een huis en een auto. En we stuiten op de grenzen van consumeren en produceren, voor wat betreft deze aarde ons duurzaam nog kan bieden. Sinds het jaar 2008 groeien we nauwelijks meer. We dreigen in de toekomst aan ons succes ten onder te gaan.
De Europese Centrale Bank stimuleert de Europese markt elk jaar met 80 miljoen euro. We leven in een periode waarin geld lenen voor grote marktpartijen bijna gratis is. Ons pensioenstelsel is gebaseerd op een behoorlijk rendement op beleggingen, maar dat rendement is er niet meer, dus ons pensioenstelsel wordt bedreigd. Al deze effecten geven geen reëel beeld meer van onze economie, hetgeen een ongemakkelijke situatie is, en we kunnen zomaar weer in een crisis terechtkomen.

Naar een nieuwe relationele ethiek
We zijn de basis van onze wereld aan het uithollen, en brengen daarmee ons eigen leven in gevaar. Hoe zijn we daar eigenlijk in terechtgekomen?
We leefden in een explosie van welvaart, en ook de manier van leven maakt mede dat we met zijn allen niet meer passen in deze wereld, allemaal het resultaat van de 'successen' die we hebben geboekt.
Als je iets goeds hebt gedaan, verandert de situatie, en op die nieuwe situatie moet je je dan opnieuw instellen. In die zin is Duurzaamheid een logische reactie, en hoe zouden we kunnen reageren?:
Wat zijn de effecten van mijn gedrag in deze wereld? Neem bijvoorbeeld zelf de verantwoordelijkheid. We zijn al op weg naar een nieuw waardenpatroon, naar een nieuwe relationele ethiek, en zo moet het ook.

Naar een circulaire economie
Als het zo niet langer kan, hoe dan wel? We zouden bijvoorbeeld van onze lineaire economie naar een circulaire economie moeten overgaan. Alles op aarde beweegt zich ook in cirkels, in kringlopen.
We moeten ons leven circulair gaan inrichten, bijvoorbeeld energie opvangen uit wat al overvloedig in permanente bronnen op aarde is, zoals zon, getijden en wind.
Ertsen en mineralen die we uit de aarde halen, moeten we zo verwerken, dat we ze na gebruik er weer uit kunnen halen voor hergebruik.
En hoe gaan we om met levende materie, zoals met biomassa? Wat daarvan overblijft, moeten we terugbrengen naar de bron. Bijvoorbeeld fosfaten moeten weer terug naar waar ze vandaan komen, anders krijg je hier overschot en daar een tekort.
We moeten nadenken over nieuwe technologie, zoals microtechnologie, die ingezet kan worden op heel kleine schaal. Denk maar aan energietechnologie met zonnepanelen thuis, want die technologie ontwikkelt zich heel snel, en het biedt bovendien lokaal ook nog werkgelegenheid. Bijkomend voordeel is dat elektriciteit dan op termijn gratis wordt. Verder moeten we meer gebruik maken van 3D-printtechnologie, waarbij je veel zelf kunt (laten) printen. En verder moeten we nieuwe terreinen openen om goed om te gaan met levende materie en met levensprocessen, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, waarin je ziet dat op het gebied van Life Sciences steeds meer wordt ingegaan op hele specifieke mechanismen, waarbij Philips mee voorop loopt. De consument vraag dit ook.

Met z'n allen mee in de transitie
De politiek slaat alle ontwikkelingen nog op afstand gade, maar de politiek verandert in dezen al wel, ook op mondiaal nivo, denk maar aan het Parijse Klimaatakkoord.
De vluchtelingenstromen komen al deze kant op, vanwege de destabiliserende systemen in hun thuislanden, waaraan wij veelal zelf ook mede debet zijn.
De Verenigde Naties stelden inmiddels de 'sustainable development goals' vast. We moeten onze wereld in stand houden en verbeteren. Daar zouden we voor moeten gaan, en niet alleen in het verkiezingsdebat, maar direct al in het coalitieakkoord, zonder daar strijd over te leveren. We moeten daar immers met z'n allen hard aan werken.
We staan op een belangrijk punt voor deze wereld. We moeten naar een nieuwe economische structuur, met nieuwe technologie, met nieuwe functies. Investeer vooral in de Nederlandse beroepsbevolking. Dat geldt voor ons allemaal, want wij moeten allen mee in de transitie.

Van meer naar beter
We realiseren ons nu al dat onze huidige voedselproductie moeizaam in dat nieuwe schema past. De veehouderijsector bijvoorbeeld is nu al veel te groot voor Nederland.
Wereldwijd hebben we per individu maar 1 hectare beschikbaar, maar als Nederlander gebruiken we er al 6 hectare, dus 5 hectare die elders in de wereld voor anderen nodig is. We moeten het verdelingsvraagstuk mondiaal oplossen.
De voedselproductie heeft eerst goed gewerkt. met lage kosten en met een prima export, maar die is niet goed genoeg meer voor de 21e eeuw. En we moeten ons ook maar afvragen of ons voedsel kwalitatief wel goed is voor onze gezondheid.
De biodiversiteit wordt door de huidige landbouw systematisch aangetast. Zo verdwijnen bijvoorbeeld de bijen, maar we weten dat die bijen cruciaal zijn voor onze voedselproductie.
De technologie op dode materie en de chemische technologie bevorderen (onder andere met medicijnen) de gezondheid van onze levensprocessen, maar het is nog de vraag of we daarmee de natuurlijke capaciteit (bijvoorbeeld de resistentie) van ons biosysteem aantasten.
We vernietigen natuurlijke bodemsystemen, ook in Fryslân, met als gevolg dat ook in Fryslân de weidevogels verdwijnen.
We moeten weer gebruik gaan maken van de natuurlijke bronnen, van het natuurlijke kapitaal van onze aarde.

Van kwantiteit naar kwaliteit & gezondheid
We moeten van kwantiteit naar kwaliteit, want een hoge voedingswaarde van ons voedsel is belangrijker dan een hoog productievolume. Dat geldt voor de voedingssector, maar ook voor de gezondheidszorg. Die twee zouden ook veel meer met elkaar moeten samenwerken. We moeten de mens niet (alleen) beter maken, maar immers (veel beter) eerst en bovenal gezond houden. We moeten dus anders denken. Artsen in opleiding studeren bijvoorbeeld nu 'medicijnen', maar zij zouden eigenlijk 'gezondheid' (gezonde voeding) moeten studeren.

Van schaalvergroting naar productdifferentiatie
De melkveehouderij verkeert momenteel in een moeilijke fase. De ongecontroleerde uitbreiding van de veestapel - ondanks alle waarschuwingen - door de afschaffing van het melkquotum is desastreus gebleken. Hier zie je duidelijk het ontbreken van leiderschap en coördinatie. Meer productdifferentiatie in de zuivelsector is nodig.
We moeten af van de klassieke, eenvormige grootschaligheid. Wij worden allen geroepen om daarin onze eigen, nieuwe rol te spelen, meer regionaal, als burger, als ondernemer (bioboer), als consument.

Herman Wijffels: 

• We moeten de groei van de wereldbevolking tot stilstand brengen. Dat kunnen we onder andere doen door elk gezin een minimum inkomen te garanderen. En we moeten wereldwijd ook alle meisjes naar school sturen. Ziende op deze twee overwegingen van de Wereldbank zie je al dat mede daardoor de groei van de bevolking in de hoogontwikkelde landen tot stilstand is gekomen, of zelfs ook al afneemt. 
• In de toekomst zal het steeds meer gaan om kwaliteit, en steeds minder om spullen verzamelen.
• Ik ben tegen genetische manipulatie buiten de soort; dat is niet o.k. Ik ben wel voorstander van interventies (mapping) binnen de soort. Dat is wel o.k.