Herdenkingsviering voor eerste reformatorische kerkdiensten in Leeuwarden

Zondag 11 september 2016 

Het Kwartettekoar zingt o.l.v. Hindrik van der Meer

Beeldenstorm
We kennen ze van televisie en internet maar al te goed; die gruwelijke beelden van religieus geweld. Toch is er niets nieuws onder de zon, want bijvoorbeeld de eeuwenoude Beeldenstorm van 1566 is ook in onze Europese en vaderlandse geschiedenis onmiskenbaar een voorbeeld van dergelijk religieus geweld.
Calvinistische haatpredikers die zich in die roerige tijd van kritiek op kerk en geloof verzetten tegen de praktijken en de standpunten van de Rooms-Katholieke Kerk wakkerden onlusten aan, die resulteerden in de vernieling van bijvoorbeeld heiligenbeelden in kerkgebouwen.
Vanuit België via Zuid-Nederland rukten de onlusten al snel op naar het noorden van Nederland, ook richting Fryslân. Even leek het goed te gaan in Fryslân, maar ook bijvoorbeeld Leeuwarden kreeg te maken met de Beeldenstorm.

Herdenkingsviering
Dat is nu al weer 450 jaar geleden. Reden genoeg voor Krúspunt om samen met de Friese Raad van Kerken en met de Leeuwarder Raad van Kerken met een herdenkingsdienst terug te blikken op die Beeldenstorm in Fryslân.
Op uitnodiging van Krúspunt - het Fries oecumenisch platform - zijn Durkje en ik vanmiddag aanwezig bij de herdenking van de eerste reformatorische kerkdiensten in Leeuwarden, daterend van het jaar 1566. Deze oecumenische viering vindt plaats in de Sint-Bonifatiuskerk van Leeuwarden.
Liturg is domina Margaritha Veen. Mijn voormalige CHN-collega Lammert  de Hoop verzorgt een presentatie over enkele historische feiten en pastor Peter Vermaat zorgt voor de preek. De muziek en de muzikale begeleiding wordt verzorgd door het Kwartettekoar onder leiding van Hindrik van der Meer.

Storm over Fryslân
Aan het begin van de herdenkingsviering vertelt Lammert de Hoop dat en waarom de Beeldenstorm van 1566 in Fryslân anders verliep dan in de zuidelijke Nederlanden. Het Leeuwarder stadsbestuur zag de onrust aankomen, en wilde de Beeldenstorm vóór zijn. Ze nodigden op 8 september 1566 twee  - inmiddels - protestantse Friese voorgangers uit om in Leeuwarden in kerkdiensten voor te gaan in de Sint-Vituskerk bij de Oldehove. Voorzichtigheidshalve werden trouwens al wel de mooie beelden uit de kerken weg gehaald.
Tussen de verschillende partijen werd bemiddeld en onderhandeld om de orde zoveel mogelijk te handhaven en te herstellen waar dat nodig was. In het gedoe van de keuzes die de gelovigen moesten maken tussen het katholicisme en het protestantisme sloeg de vlam in de pan, en kreeg Leeuwarden in 1567 toch nog een Beeldenstorm.
De Friese mennisten gingen de strijd met de de rooms-katholieken niet aan en Fryslân ervoer de tolerantie ten opzichte van religie, want er ontstonden vier protestantse stromingen. De bisschop van Utrecht probeerde het afkalvingsproces van de rooms-katholieke kerk in Fryslân tegen te houden, maar Fryslân claimde haar eigen rechten, haar eigen godsdienstvrijheid.
Net zoals we dat vandaag de dag in de wereld nog zien, ervoeren de Friezen in de 16e eeuw ook al dat de combinatie van godsdienstige en politieke ideologie gevaarlijk is, want toen de Friese Staten partij koos voor de protestanten, werden veel Friese kloosters vernietigd en verdween het omvangrijke kloosterleven grotendeels uit Fryslân.

Predikers
In zijn preek vertelt Peter Vermaat ook over de twee nieuw-protestantse predikers die in 1566 hun eerste calvinistische preken in Leeuwarden verzorgden. Dat waren de gewezen pastoors Antonius Nicolaï uit Hegebeintum en Martinus Eliacus uit Stiens & Tzum.
Peter Vermaat:

• Een calvinistische preek is geen garantie voor succes.
• Als je als eerste tegen de staande macht ageert, is dat link.
• God is niet in een beeld te vangen.
• Een beeld zegt meer dan duizend woorden.
• Woord en beeld hebben elkaar nodig; de woorden geven een beeld richting.
• Beelden als een icoon gezien, wijzen naar het goddelijke, naar de Ander.
• Franciscus van Assisi verwees naar Christus, en Christus verwees naar God.
• Je krijgt ruzie als je niet wilt geloven wat anderen hebben gezien, beleefd, ervaren en geloven.
• Go(d) is een uitroep van verbazing en verwondering.
• Er is steeds weer een beeldenstorm nodig, omdat God groter is dan wat wij in beelden kunnen vatten. 
• Jezus is het beeld van God: Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven.
• Jezelf weggeven, dat is de christelijke missie in het leven.
• Christenen moeten de smaakmakers worden van deze wereld.

Je hoeft in brood slechts zout te zijn
We luisteren naar en zingen prachtige liederen tijdens deze viering:

• Nim my, nim my sa't ik bin;
• Vier de vrede die Hij heden uitroept over ons bestaan.
• Yn dit hûs mei hannen boud, kâlde stien dy't waarmte jout.
• Dat ik niet uitval, dat wij allen zo zwaar en droevig als wij zijn niet uit elkaars genade vallen.
• Moarn, dan romje wy it pún en bouwe in nije wrâld.
• Minsken jim bin 't sâlt fan de ierde, glâns ha jim de wrâld te bieden.
• Vrede, liefde, aandacht wens ik je toe.
• Byn Jo wil ús op it hert en wy sykhelje ferromme.
• Djippe frede mei komme oer dy.
• Oan't wy elkoar wer moetsje, meist burgen wêze yn Gods hân.

Met deze laatste woorden wandelen we zingend achter het Kwartettekoar aan de kerkzaal uit. Deze oude Ierse zegen in de Friese vertaling van Hindrik van der Meer zingen we elkaar bij het afscheid toe.