Het eerste woord

Vrijdag 20 januari 2012

Boekomslag van Het eerste woord

De Pelgrim
In Nederland kennen we het Nederlands Genootschap van Sint Jacob, een vereniging van en voor wandelaars in het algemeen en pelgrims in het bijzonder, die zich verbinden aan de Europese pelgrimspaden van Sint Jacob. Ook België kent zo’n pelgrimsgenootschap: het Vlaams Compostelagenootschap, opgericht in 1985. Toen dit Vlaams pelgrimsgenootschap vorig jaar 25 jaar bestond, verscheen ook het honderdste nummer van hun driemaandelijks magazine: De Pelgrim. Hoofdredacteur Dick Aerts schreef daarin bijna altijd zijn vaste rubriek: Het eerste woord. Deze artikelen van Aerts hebben veel pelgrims geïnspireerd en hun pelgrimstocht verrijkt. Dick Aerts schrijft over allerlei aspecten van het pelgrimeren in het algemeen en in het bijzonder over de bedevaart naar het Spaanse Santiago de Compostela.

Thema’s
Ter gelegenheid van het Vlaamse jubileum werd een selectie van deze artikelen gebundeld en in boekvorm uitgegeven. Dat boek kreeg als titel ‘Het eerste woord’ en als ondertitel ‘Overwegingen voor Santiagogangers’. Dirk Aerts maakte voor deze bloemlezing een keuze van 45 artikelen, die de afgelopen 25 jaar in De Pelgrim verschenen en die hij thematisch ordende in de volgende thema’s:

• -    Het vertrek; met daarin de woorden van Franz Kafka, die schreef: “Voortdurend hier vandaan, alleen zó kan ik mijn doel bereiken’.;
• -    Mythen en legenden, waarin wordt gesteld dat het oud-heroïsche beeld van de Matamoros (Morendoder) niet goed meer past in onze hedendaagse cultuur, waarin ‘verdraagzaamheid’ een belangrijke waarde is geworden;
• -    Pelgrims van vandaag, die de wegen naar Santiago de Compostela opnieuw ontdekken en opnieuw aandacht krijgen voor spirituele waarden;
• -    Pelgrims en toeristen; voor beiden vormt de camino (pelgrimspad) een machtig reservoir van verhalen, ideeën en theorieën, maar een pelgrim geeft nooit de hoop op om een betere wereld te vinden, waar een toerist tevreden is met de dingen zoals ze zijn; toch zijn we altijd die twee samen: een beetje pelgrim en een beetje toerist;
• -    Rituelen; over de eindeloze herhaling van dezelfde handelingen, zoals bijvoorbeeld: begroeten, afscheid nemen, dezelfde refugio delen en samen eten;
• -    Landschappen: mensen hebben het creatieve vermogen om in een landschap de zin en betekenis te vinden die we als mens zo broodnodig hebben;
• -    Ruimte en tijd: je weet als pelgrim nog nauwelijks welke dag van de week het is en je raakt stilaan geïsoleerd van wat in de gewone wereld rondom jou gebeurt;
• -    Heilig en profaan; laat ons ervan uitgaan dat we allemaal wel in staat zijn om aan te voelen wat heilig is;
• -    Mensen onderweg: de ogenblikken waarop je meer te zien krijgt dan alleen de buitenkant zijn momenten van genade;
• -    Het geheim van de pelgrim: om op een pelgrimstocht veel te ontvangen moeten we bereid zijn om veel achterwege te laten;
• -    Jacobswegen vandaag en morgen: het proces van ontwikkeling van nieuwe wegen is in Frankrijk en Spanje nog niet afgerond;
• -    De terugkeer: voor veel pelgrims een ware ontnuchtering, maar het is ook zo dat je pas bij je thuiskomst ontdekt waar het gedurende heel je tocht echt om is gegaan.

Compositie
Antoon van Tuyl zorgde voor de zwart-wit-tekeningen: de visuele element, die ruimte bieden voor een persoonlijke invulling. Op de omslag van het boek staat een foto van Jos van Montfort. De bundel is geproduceerd onder redactie van Martin Kellens. Het boek is een gevarieerde verzameling van overwegingen geworden binnen de domeinen: Vrijetijdsbeleving, Zingeving en Cultuurgeschiedenis.

Citaten
Dirk Aerts - die ook aan de wieg stond van het Vlaamse Compostelagenootschap, waarvan hij tussen 1992 en 2006 voorzitter was – schrijft in dit boek onder andere:

• -    De Jakobswegen zijn opnieuw een bindend element geworden in een Europese samenleving die op zoek is naar zin;
• -    De indrukken die men [pelgrims] bij de aankomst [in Santiago de Compostela] opdoet, kunnen onmogelijk wedijveren met de diepe ervaringen onderweg [op het pelgrimspad];
• -    Wanneer beweerd wordt dat men echt weet wat het volk wil, dan is oppositie uitgesloten en staat de poort open voor totalitarisme;
• -    Het is eigen aan de mens om nieuwe fenomenen aanvankelijk met traditionele kaders te benaderen;
• -    Elke waarheid die ons aangeboden wordt, vinden we verdacht;
• -    Onwetendheid en lichtgelovigheid kunnen de weg vrijmaken voor de ergste dingen;
• -    Sint Jacob is een universele heilige gebleven;
• -    Langs de camino leeft onder de Santiagogangers in de zomermaanden een gemeenschap die totaal verschillend is van de dagelijkse realiteit;
• -    Op pelgrimstocht gaan is op de eerste plaats een spiritueel avontuur; maar het is tegelijk zoveel meer;
• -    Pelgrimeren is geen nieuwe vorm van reizen, maar wel een dimensie ervan;
• -    Op het Jacobspad is men nooit alleen;
• -    De  moderniteit heeft de behoefte aan rituelen niet gedoofd;
• -    Rituelen zijn instrumenten waarmee het onzegbare tot uiting kan worden gebracht;
• -    Het landschap opent onze zintuigen en nodigt ons uit ons open te stellen voor de wereld als geheel;
• -    Het conflict tussen onze cultuur en die langs de pelgrimswegen heeft iets tragisch;
• -    Het genoegen aan het eind wordt groter naarmate je meer risico’s hebt genomen;
• -    Je bij het uitoefenen van je taken strikt houden aan de tijd werkt rust in de hand en verschaft een gevoel van vrijheid;
• -    Voor wie zich ervoor openstelt, houdt de weg altijd verrassingen in;
• -    Na enkele dagen gaan de meesten van de pelgrims zo op in de nieuw ontdekte werkelijkheid dat ze tijd en ruimte vergeten en slechts één wens hebben: dat dit avontuur voor eeuwig kan blijven duren;
• -    De meest aangrijpende gebeurtenissen zijn altijd de meest onverwachte;
• -    De ervaring van de pelgrimstocht heeft de pelgrims veranderd en daarom kijkt hij ook met andere ogen naar zijn thuis;
• -    Velen dromen van een dergelijke tocht maar de pelgrim is de enige die hem ook echt heeft aangedurfd.