Glück

Vrijdag 27 november 2009

Velen zijn op zoek naar geluk. Maar kan het niet zo zijn dat die voortdurende zoektocht naar geluk ons juist ongelukkig maakt? Bovendien, geluk is ook maar een woord. Het gaat erom wat men eronder verstaat, welke betekenissen eraan worden gegeven en dat men zich realiseert dat er niet zoiets bestaat als “het” geluk.

De Duitse filosoof Wilhelm Schmid publiceerde in 2007 zijn boek “Glück, Alles was Sie darüber wissen müssen, und warum es nicht das Wichtigste im Leben ist“. Vorig jaar verscheen dit boek in de Nederlandse vertaling van Willem Visser, met als titel “Geluk, En waarom het niet het belangrijkste in het leven is”.

In dit boek onderwerpt filosoof Schmid de vele betekenissen van geluk aan een nauwkeurig onderzoek, zoals bijvoorbeeld: het toevalsgeluk, het geluk van het goede gevoel, van de volheid en van het ongelukkig-zijn. Tegen de ons omringende geluksprofeten - die met praktische recepten de hele wereld gelukkig willen maken - laat hij zien dat de vraag naar geluk een uitvloeisel is naar diepere levensvragen over de zin van het bestaan, waarvoor echter geen pasklare antwoorden bestaan.

Na de eerste vier hoofdstukken over “geluk”, gaat in hoofdstuk 5 het roer om. Schmidt legt dan uit waarom geluk niet het belangrijkste in het leven is. Dan wijst hij op de vraag naar “zin” en benoemt in de laatste vijf hoofdstukken mogelijke antwoorden op die vraag naar de zin ín èn vàn ons leven. Het tweede deel van zijn boekje gaat dan over: zin die je lichamelijk waarneemt, zin die je het diepst van je ziel voelt, over denkbare zin en over transcenderende zin, die je kunt denken en voelen.

Wilhelm Schmid sluit af met een hoofdstuk over de moderne vraag naar zin, over het alternatief-modern werken aan zin. Hij beweert dat het ons de komende jaren niet meer zal gaan om de negatieve vrijheid van bevrijding, maar om de positieve vrijheid van allerlei nieuwe, door het individu zelf en vrij gekozen bindingen. Hij vermoedt dat het in de toekomst zal gaan om (de utopie van) een ecologische en sociale samenleving op mondiale schaal. Volgens Schmidt kan er alleen sprake zijn van zin als er samenhangen zichtbaar worden in de relaties die mensen met elkaar onderhouden. Daar ligt dus onze uitdaging, aldus filosoof Schmid.

Tenslotte nog een opmerking over de titel van dit boekje. Mijn oud-literatuurdocent (de heer B. de Groot) in het voortgezet onderwijs leerde mij in zijn poëzielessen wat een “chute” (of “volta”) is in een sonnet. In het octaaf van een sonnet (de eerste tweemaal vier regels) lees je een bepaalde gedachtegang, gevoelsstroom of verbeelding. In het sextet van het sonnet (de laatste tweemaal drie regels) wordt op het octaaf gereageerd met een conclusie, toepassing, tegenstelling of verbeelding. Zo staan het octaaf en het sextet in een zekere verhouding tot elkaar. De chute is nu de wending tussen het octaaf en het sextet.

Daar moest ik aan denken bij het lezen van dit boekje van Wilhelm Schmidt. Eerst vier hoofdstukken over “geluk” en tenslotte vijf hoofdstukken over “zin”. Het tussenliggende – vijfde – hoofdstuk is zijn “chute”, waarin Smidt de inhoudelijke wending maakt van geluk naar zin. Als ik de titel voor dit boek had mogen kiezen, was het niet “Glück” geworden, maar zou voor mij de titel zijn geweest: “Glück und Sinn” (Geluk en Zin). Maar ja, dat kan al niet meer, want dat is al de titel van een ander (theologie)boek, geschreven door Jochen Sautermeister.