zondag 17 november 2024

Wonen & Thuis zijn

Zondag 17 november 2024

Domina Desirée Scholtens in De Hege Stins van Stiens
Breng ons samen in Stiens
Dat we met zijn allen in Stiens een waarde(n)volle kerkdienst kunnen organiseren en vieren, blijkt vanmorgen weer in de ochtenddienst van de Protestantse Gemeente te Stiens in De Hege Stins te Stiens.
Voorgangster in deze kerkdienst is de Stienser domina Desirée Scholtens, en aan deze kerkdienst wordt de altijd weer gewaardeerde medewerking verleend door onze gemeenteband United.
Thema van deze ochtendviering is: "Wonen & Thuis zijn'.
Nu wij samen zijn gekomen in de kerkzaal, beginnen we op passende wijze met het zingen van het lied 'Breng ons samen'.
Na de aanvang van deze viering zingen we samen: 'Wat hou ik van Uw Huis'.

Bouwen en wonen
De liedkeus past vandaag naadloos bij het thema van deze kerkdienst. Wij zingen bijvoorbeeld het kerklied 'Hier is een stad gebouwd' en 'Wij hebben een sterke stad', liederen die ik halverwege de zeventiger jaren heb leren kennen bij de introductie van het 'Liedboek voor de Kerken', waaruit in die beginjaren van die nieuwe liedbundel elke zaterdag een lied op televisie werd gepresenteerd om het lied Nederland-breed te leren zingen. Voor mij was dat van belang, met name ook omdat ik toen als kwekeling (tegenwoordig stagiair genoemd) voor de klas stond van het basisonderwijs, waar we in de daarop volgende week dan de kinderen van de basisscholen deze liederen ook leerden te zingen. Zo brengt de liedkeus van vanmorgen me in gedachten even terug naar 45 jaar geleden, helemaal aan het begin van mijn lange loopbaan in het onderwijs. Deze dichterlijke woorden van weleer hebben niets aan kracht verloren.

Ben je thuis waar je woont?
Maar het blijft niet alleen bij deze liederen uit het Liedboek voor de Kerken, want we zingen bij de bijbellezing bijvoorbeeld in canon ook de song: 'By the waters of Babylon, we lay down and wept for Thee, Zion, we remember Thee, Zion'. 
Het is goed om met bijbellezing en gezang middels deze teksten ook stil te staan bij de ballingschap van het volk Israël in Babylon, want jij woont dan misschien wel ergens, en het lijkt wellicht allemaal koek en ei, maar voel jij je eigenlijk wel thuis op de plek waar je een dak boven je hoofd hebt, waar je woont?
Wij weten maar al te goed uit verleden en in het heden dat dat lang niet altijd zo goed is, en niet zo goed voelt. 
Wellicht zouden we thuis allemaal een eigen knuffel moeten hebben, aldus voorgangster Scholtens, en daarbij komt knuffel Olivier ten tonele, die haar elders een gevoel van thuis geeft, maar ja, voelt Olivier zich hier wel thuis?, want Olivier komt van Aruba, en is nu hier bij ons.
Aan het begin van de verkondiging maken we kennis met de persona's van het jonge stel Daan & Sofie, van de weduwnaar Rienk, van de pas gescheiden Baukje met haar dochtertje, en van de uit Somalië gevluchte Amina. Zij allen hebben een hulpvraag om een passende woning, om daarin te wonen, om geborgen te zijn, om daarin thuis te zijn, om het gevoel te krijgen en te hebben dat je er ook bij hoort. 

Werk aan de winkel in een stad & wereld die niet af is
Ons leven in onze tijd en onze wereld wordt verbeeld als leven in een 'stad in aanbouw, die nog lang niet klaar is, als leven in onze wereld die ook nog lang niet af is'. Laten wij in die stad, in die wereld, met respect, gastvrij, dienstbaar leven en werken, wonen en thuis zijn. 
Laat je keuzes je hoop weerspiegelen, niet je angst.
United zingt aansluitend op deze slotwoorden van de verkondiging de bekende song 'Mag ik dan bij jou'.
Om de boodschap van de preek muzikaal nog door te laten klinken, zingen we samen: 'Als je geen liefde hebt voor elkaar, leef je buiten Gods gloria'.
In de aanloop naar het eind van deze kerkdienst wordt gebeden, zamelen we onze gaven in voor diaconaat & kerk, en houden we de lofzang gaande, met onder andere het lied dat aansluit bij het eind van de preek, als we zingen van 'U geeft een toekomst vol van hoop'.

"Wonen, overal, bijna thuis,
aarde, mijn hemel, mijn Vaders huis,
stijgende sterren, de lach van de maan,
mensen die dromend een stem verstaan,
mensen, veel geluk."

Fedde Schurerlêzing 2024: De Friezen en harren ferhalen

Sneon 16 novimber 2024 
 
Titel-skêrm fan de Fedde Schurerlêzing 2024 yn Tresoar
De Fedde Schurerlêzing
Fedde Schurer (1898-1968) wie in Frysk dichter en sjoernalist. Dêrneist siet er yn de Twadde Keamer foar de PvdA. Jierrenlang wie Schurer haadredakteur fan de Friese Koerier; syn stilistysk briljante en skerpe artikels wiene bekend yn en bûten Fryslân. 
Sûnt 2010 organisearret de (Ried fan de) Fryske Beweging jierliks yn gearwurking mei Tresoar, de Fryske Akademy en de Ljouwerter Krante in grut opsette lêzing ta neitins oan Fedde Schurer.
Yn syn libben en syn wurk mijde Fedde Schurer de paradoks net. Sterker noch: dizze dichtsjende politikus, aktivistyske pasifist en yntellektueel fan beskieden komôf ferienige frijwat utersten yn him. Dat lêste hat er mien mei Fryslân, de provinsje dêr’t er berne waard en dêr’t er foar op de barrikaden gie. Dat makket nijsgjirrich nei de wize wêrop’t Fedde Schurer sjoen hawwe soe nei de Friezen fan hjoed en de opjeften dêr’t dy foar steane.
Hjoed is by Tresoar yn Ljouwert de Fedde Schurerlêzing 2024. Durkje en ik binne derby. It tema fan dizze lêzing is dit jier: ‘De Friezen en harren ferhalen’.   
Flip van Doorn en Sietske Poepjes jouwe hjoed beide in lêzing oer de Friezen en harren ferhalen; oer de ivige paradoks. 
Muzikant Piter Wilkens fersoarget de muzikale yntermezzo's.
Tresoar-directeur Arjen Dijkstra hjit alle minsken yn in folle seal hertlik wolkom, op dizze 73e jierdei nei Kneppelfreed. Dan yntrodusearret er de trije kultuerdragers dy’t harren hjoed presentearje: Flip van Doorn, Piter Wilkens en Sietske Poepjes.

Flip van Doorn 
Flip van Doorn (1967) is skriuwer en sjoernalist. Stof foar syn ferhalen fynt er op it snijflak fan reizgjen, kultuer en skiednis. 
Yn syn boek ‘De Friezenleit Van Doorn de ferbining tusken de hjoeddeiske provinsje Fryslân, dêr’t er wennet, de ferhalen fan syn Fryske pake en de skiednis fan syn heitelân.
Flip van Doorn stelt dat Fedde Schurer in man fan utersten wie. Hy ferienige yn himsels tsjinstellingen. Hy wie èn-èn. 
Us tiid freget it tsjinoerstelde fan ús. Stânpunten en identiteiten binne swart-wyt. Men is folslein fóár of krekt der poer op tsjin. Foaral yn debatten oangeande konflikten yn it Midden-Easten, genderidentiteit of it miljeu liket gjin middenwei mooglik. 
  • Hoe ferhâlde dy stokramten fan gedachten har ta de Fryske identiteit? 
  • Lit de Fries him meislepe yn ritich ‘snowflake’-gedrach?, of nimme de Friezen in oare ôfslach?
Wy hearre nei wat Flip fan Doorn dêroer fertelt.

Lezing van Flip van Doorn
Van Doorn benijdt Fedde Schurer om wie hij was als persoon, ook als politicus, en Flip is benieuwd wat Schurer gedaan zou hebben in het publieke debat van vandaag de dag.
  • Hij benoemt Fryslân als een complexe eenheid van allerlei identiteiten. Van Doorn gaat nu in op de dilemma’s waar de Friezen heden ten dage voor staan.
  • Veel van de geschiedenisverhalen van Fryslân hebben het karakter van een mythe gekregen.
  • Verder kennen we de paradox van de Friese vrijheid, die van de schijnbare tegenstelling.
  • Vraagstukken van wereldformaat raken Fryslân rechtstreeks, zoals bijvoorbeeld het Friese landschap. Als illustratie daarvan toont Flip oude landkaarten - in de loop der jaren - van Heerenveen, alsmaar uitdijend naar alle richtingen.
  • Daarna kijken we naar het schilderij van Jan Mankes, van de Woudsterweg bij Oranjewoud. Veel is er (nog) niet op de geschilderde plek (zo ongeveer waar nu Belvedère staat), maar wat er is te zien, stemt tot tevredenheid.  
  • In IJlst – waar Flip nu woont - vindt hij de schaal van de infrastructuur nog wel in lijn met de schaal van de omgeving. Hij kijkt echter argwanend naar de uitbreidingstrend van de naburige stad Sneek.
  • Weidsheid, ruimte en rust zijn de kenmerken van Fryslân. Daarmee zou je Fryslân ook aantrekkelijk kunnen maken en in de toekomst ook aantrekkelijk kunnen houden. 
  • Water zouden we niet als vijand, maar als vriend moeten zien, daarbij het water de ruimte gevend. Dan zouden al die Friese plasdrasse graslanden van weleer wederom plasdras kunnen worden.
  • Natuur, landschap en seizoenen zijn in onze provincie aan de kant geschoven, ten koste van het Friese landschap van vandaag de dag.
  • Wat zegt het over ons welzijn als onze welvaart toeneemt?
  • De vraag is nu welke keuzes we in Fryslân willen maken, welke houding we willen aannemen: offensief of defensief. Stel eens dat we het economisch bestel niet meer als bepalend laten zijn, en stel dat we de natuur en ons landschap als richtinggevend zouden beschouwen. 
  • Het is de hoogste tijd om ons tot elkaar te wenden: de mens, de natuur, het landschap, enzovoort.
  • We hoeven de klok niet terug te draaien. Maar het is nu wel genoeg geweest. We zouden het economisch stelsel een halt toe moeten roepen, op zoek gaand naar een hernieuwd evenwicht. 
  • Het is tijd voor de Friezen om de Friese paradox te bestrijden!
Piter Wilkens 
Piter Wilkens (1959) is ien fan de pioniers fan de Frysktalige muzyk. Hy is skriuwer en sjonger fan humoristyske en filosofysk kleure ferskes yn tige útienrinnende stilen. 
Hy wurke ek mei oan teäterproduksjes lykas ‘It geheim fan ’e Kânselier’ fan Tryater en teäterspektakel ‘Salomon, het Kollumer Oproer’.

Muzikaal intermezzo fan Piter Wilkens
Oanslutend op de lêzing van Van Doorn komt Piter Wilkens mei syn muzyk. Hy is de troubadour dy't graach ferhalen fertelt mei syn lieten.
Hy fangt oan mei it ferhaal oer de Fryske skûtsjes, mei in liet oer de skiednis fan het skûtsjesilen: “Op it wetter fielden/fiele wy ús oeral thús”. 
Dan folget “it ferhaal fan de dowestien”, fan it saneamde ‘tufsteen’, dy't âlder binnen as de Alde Friezen (de kloostermoppen), dat Piter sjongt oer de tufsteen sa't dy sit yn de tsjerkemuorre fan bygelyks de Redbadtsjerke fan Jorwert. 

Sietske Poepjes 
Sietske Poepjes (1979) is juriste en CDA-politikus; Hja is – no fan de Fryske pôle - sûnt febrewaris 2024 boargemaster fan de Oeriselske gemeente Olst-Wijhe. 
Fan 2011 oant en mei 2023 wie se deputearre yn Fryslân, mei ûnder mear ynfrastruktuer, kultuer en Fryske taal yn har portefúlje. 
Se is auteur fan it non-fiksje boek ‘Eigenheid – Het belang van regionale culturen’.

Lêzing fan Sietske Poepjes
Har radar is no net mear op Fryslân en de Friezen, mar dochs sil se har bêst dwaan om no wat te sizzen wat wiis is.
Hja fangt oan mei har persoanlike bân mei Fedde Schurer, nammentlik oer har beppe Sietske, dy’t as skoalbern noch by master Fedde Schurer yn de klasse sitten hat. Beppe Sietske fertelde oer har skoaltiid: “Schurer wie sa machtige lief”.
  • Fedde Schurer syn oersetting 'Hear bliuw my nei" (fan it liet 'Abide with Me") is syn brêge nei Schurer syn pasifisme. 
  • Mear as aktivisme en pasifisme is nedich. 
  • Omdat ús ratio ús ek net mear leare kin, sjoch net altyd (en allinnich) mei it ferstân nei saken. 
  • In miening krijt in sûn libben as it aktivistysk èn pasifistysk is.
  • Bliuw mei de tengels fan in oar en fan in oar syn dingen ôf. 
  • Jo meie wol oeral in standpunt oer yn nimme, mar jo binne net de rêder fan it frije wurd.
  • Wês fredich en geweldleas yn jo toan.
  • Friezen meie grutsk wêze op it mienskipstinken, mar de Oeriselers hawwe dêr mei harren noaberschap ek fan, sels noch wol wat freonliker en waarmer as wy dat hawwe en dogge yn Fryslân.
  • Schurer hie in hâlding fan bûten josels leare te sjen.
Piter Wilkens nochris wer
Oer Fryslân en har ferhalen, harkje wy no nei it troch Piter Wilkens songen ferhaal fan de Fryske tsjerken, oer harren libbene stiennen, oer de tsjerken as: 
  • "In plak fan leauwen en mear, ... 
  • fol mei ferhaal, ... 
  • mei leafde en fakmanskip bout, ... 
  • dêr’t bidden is foar hope en treast. 
  • Ast sjen wolst, sjochst noch genôch! 
  • Alles fan wearde is kwetsber, ek tsjerken, it hert fan uze kultuer."   
  

Ta beslút: Reaksjes op fragen oan Flip en Sietske op it poadium
  • Flip: Een paradox is een schijnbare tegenstelling. Dat vergeten we in onze tijd wel eens. Realiseer je echter wel dat die/een andere kant er wel altijd is. We moeten niet alleen het zwart en het wit zien, maar ook alles er tussenin.
  • Sietske: Ek fan oaren fan bûten Fryslân wurdt der gâns oprjocht nei ús sjoen. Oprjocht nei oare minsken sjen is de iennige manier om goed nei minsken te sjen. 
  • Flip: De rol van schrijvers en kunstenaars is mensen aan het denken te zetten. Ik wil mensen wel op ideeën brengen, maar hen mijn denken niet opleggen. 
  • Sietske: It wurdt pas yngewikkeld as feskate saken yn jo buert komme, lykas ruzje en munysjedepots. It wurdt lestich as it akelich om jo hinne wurdt. As jo dat noch net (folle) meimakke hawwe, past it jo om stil te wurden.
  • Sietske: It noaberschap is folle leaver as ús mienskipstinken, en yn Sallân wurdt dat noch yntinser. Yn Sallân is it folle warmer. Wy moatte net al te posityf oer ús Friezen tinke.
  • Flip: Noaberschap houdt niet op bij de grens, maar loopt door tussen individuen en samenlevingen. 
  • Flip: Als noord-Nederlanders moeten we met elkaar in gesprek gaan, ook met de andere Nederlanders, zonder elkaar in de haren te vliegen. Laat iedereen vooral blijven nadenken, en nieuwsgierig zijn naar hoe en wat anderen denken en vinden.
  • Flip: De welvaart is hier niet zo groot, maar het welzijn wel, aldus de Friese schrijfster Anne-Goaitske Breteler. Zijn de Friezen wel zo gelukkig als ze beweren te zijn?, of houden de Friezen dingen achter?; bijvoorbeeld omdat ze er geen woorden voor hebben, of - wat meer voor de hand ligt - omdat Friezen daarover (liever) niet spreken?

donderdag 14 november 2024

Expositie van Realistisch schilderen in De Hege Stins van Stiens

Woensdag 13 november 2024
  
'De Ontmoeting' van Ymy Atsma

Realistische schilderijen
Tot 31 december 2024 kan de schilderijententoonstelling van de leerlingen van Edgar de Cruijer (Edgar Kruijer, 1950) in de ontvangsthal van De Hege Stins te Stiens worden bezocht. 
De in Stiens wonende kunstschilder Edgar de Cruijer biedt sinds 2015 enkele dagdelen per week in zijn schilderschool in het monumentale Sint-Vitushûs in het centrum van Stiens schilderlessen aan in een cursus 'Realistisch schilderen', waarbij de schildertechniek, de materialenkennis, de individuele schilderbegeleiding en ook de gezelligheid centraal staan. 
Edgar geeft al sinds 2008 lang les in de oude (glacis-)technieken van het realistisch schilderen en van het fijnschilderen, zoals we dat van de 'oude meesters'  van de Gouden Eeuw kennen. 
Momenteel geeft hij les aan zo'n 60 schilderleerlingen in zes schilderklassen van zo'n tien deelnemers.

Leren kijken en veel oefenen
Schildertalent moet je ontwikkelen, en daarvoor is veel oefening nodig, met een goede begeleiding, om het nodige inzicht te verkrijgen. 
Schilderen is ook vooral leren kijken. 
Stap voor stap maak je tijdens je schilderlessen vorderingen, om tot een steeds beter resultaat te komen.
De huidige schilderijententoonstelling in De Hege Stins bestaat uit 36 schilderijen, gemaakt door 35 leerlingen van de 'meester', van zowel beginners als van gevorderden. 
Van Edgar zelf hangen er deze keer geen schilderijen bij, hetgeen de vorige keer in 2011 in De Hege Stins wel het geval was.

De Ontmoeting
Eén van de 36 schilderijen in deze expositie is geschilderd door Ymy Atsma. In dit weblogbericht is haar hier en nu tentoongestelde schilderij 'De Ontmoeting' afgebeeld.
De huidige expositie wordt georganiseerd door de Interieurcommissie van de Protestantse Kerk te Stiens, en is tijdens de openingsuren overdag of tijdens de avonduren van De Hege Stins in Stiens vrij toegankelijk. 

Waarom bestaat reclame nog?

Dinsdag 12 november 2024
 
Lezing van Paul ter Heyne over Reclame

















Reclame
We krijgen per dag enkele duizenden (ongeveer 4.000 - 8.000) reclame-uitingen tot ons, ook al realiseren we ons dat niet elke dag. Je aan reclame onttrekken, is moeilijk, of zelfs onmogelijk.
  • Is reclame irritant? 
  • Is reclame opdringerig? 
  • Is buitenreclame een vervuiling van de openbare ruimte? 
De kans is groot dat velen hier bevestigend op antwoorden. 
Reclame blijkt bovendien ook slecht te zijn voor mens & maatschappij. 
Reclame leidt immers tot overconsumptie. 
  • Is dat herkenbaar?
Paul ter Heyne
Dat is wel herkenbaar voor publicist en ex-reclameman Paul ter Heyne. 
Ter Heyne studeerde economische wetenschappen en filosofie, en begon zijn carrière in de reclame; tot hij op een dag besloot dat hij het spel niet meer wilde meespelen. 
Sindsdien verzet Paul zich als publicist tegen de ongebreidelde invloed van reclame op ons leven. 
Ter Heyne heeft genoeg van reclame, en publiceerde er in 2022 een boek over. In dat boek betoogt Paul dat er veel negatieve gevolgen zijn van marketing & reclame. 

Overconsumptie
De huidige overconsumptie staat op gespannen voet met:
  • a. de wens meer duurzaam te leven, 
  • b. de voedselverspilling tegen te gaan, 
  • c. minder afval te genereren, 
  • d. gezonder te leven, 
  • e. het klimaat te redden en de CO2-uitstoot te reduceren, 
  • f. zuinig te zijn op onze eindige grondstofvoorraden; 
en ga zo maar door.

Visies op reclame
  • Waarom bestaat reclame dan nog? 
Alle informatie is immers te vinden op internet. 
Datzelfde internet zorgt ervoor dat internetbedrijven flink verdienen aan het verzamelen van onze gegevens (data). 
En de social media - als middel voor reclame - werken hier hard aan mee, dankzij marketeers.
De consument is erin meegegroeid, en eraan gewend. 
Dit is de ene kant van deze problematiek.
Een andere visie is dat reclame een essentieel communicatiemiddel is tussen marketeers en klanten. Want dankzij reclame bloeit de economie op en zijn er grote voordelen voor zowel consumenten als bedrijven. 

Lezing over waarom reclame nog bestaat
Paul ter Heyne ondersteunt deze bovenstaande visies niet, en geeft vandaag aan waarom.
  • Wat is de psychologie achter reclame? 
Als iemand dat weet, is het ex-reclameman Ter Heyne. 
In zijn prikkelende lezing van Studium Generale Leeuwarden in de Beurs van Leeuwarden wil Paul ons vanavond de ogen openen, en aantonen dat reclame voor niemand voordelen oplevert. 
Enkele tientallen belangstellenden zijn op deze lezing af gekomen, waaronder ook veel jongeren.

Weg met al die reclame
Voorheen was Paul ter Heyne werkzaam in het Spaanse Valencia, waar je nog meer en nog agressiever werd geconfronteerd met reclame dan in Nederland.
Hij kreeg genoeg van al die reclame, en nam zich voor er een boek over te schrijven, en dat werd getiteld: ‘Genoeg van reclame; over de ondermijnende invloed van marketing en reclame en wat kunnen we eraan doen’.
  • Wij allen zijn ontvangers van reclame, en Paul wil ons vanavond duidelijk maken dat we beter af zijn zonder reclame. Volgens hem is – uitgezonderd marketeers - niemand gebaat bij reclame, en dat wil hij vanavond aantonen.
  • Het woord ‘Reclame’ komt van ‘Reclamara’, wat ‘schreeuwen’ en ook ‘eisen’ en ‘claimen’ betekent. 
  • Reclame is opdringerig en irritant. 
  • Niemand gaat een avondje voor de televisie zitten om aaneensluitend allemaal reclame te gaan zitten kijken, zappend van de ene reclame naar de andere reclame.
  • Reclame trekt de aandacht en leidt af, bijvoorbeeld bij reclameborden langs de snelweg. Bovendien vervuilen al die reclameborden het landschap. 
  • De Franse stad Grenoble heeft vanaf 2014 alle reclame in de openbare ruimte verboden gemaakt. 
  • Manipulatieve reclame heeft de informatieve reclame vrijwel geheel verdrongen.
  • Als je reclame draagt op je kleding, ben je voor de fabrikant en handel een voor die partijen welkome reclamezuil op straat.
  • Als marketeers nog verder gaan in de ontwikkeling om jou nog beter te leren kennen, dan geven we hen de kans om ons nog sterker te manipuleren.
  • Reclame leidt tot verspilling, omdat het vaak niet het nut oplevert dat we wensen; dan is het ineffectief, omdat het niet leidt tot de beoogde consumptie. Het kost ook veel geld, namelijk dit kalenderjaar wereldwijd al zo’n 917 miljard Dollar.
  • Overheidspropaganda zien de meeste vrije burgers niet zitten, maar vrije, commerciële reclame accepteren we gek genoeg wel.
  • Reclame brengt ook indirecte verspilling, bijvoorbeeld als mensen worden verleid om dingen te kopen, die ze niet zouden moeten kopen, of die ze niet willen kopen. 
  • 'Triple Inutility' is drievormige verspilling, en wel als volgt: 1. Je kunt iets anders niet meer kopen wat je wel nodig hebt of wenst; 2. Je ervaart niet de voordelen die je verwacht/wenst, en je geniet er derhalve niet van; 3. Jij en volgende generaties draaien op voor de niet in de prijs verrekende kosten van bijvoorbeeld milieugevolgen en gezondheidsrisico’s. Zouden we die kosten dan toch niet moeten verhalen op marketeers?
  • Een groot deel van de Nederlanders geeft bij onderzoek aan eigenlijk wel minder spullen te willen hebben, dan dat men nu bezit. Alles wat je koopt, heeft immers milieu-impact.
  • De gemiddelde consument kan de verleiding die door marketeers wordt gecreëerd niet weerstaan. Marketeers halen namelijk allerlei instrumenten (klanteninformatie en statistische gegevens; big data waar steeds meer algoritmen op worden losgelaten) uit de kast, en bijvoorbeeld ook resultaten uit de gedragswetenschappen. 
  • Al die reclamekosten worden uiteindelijk verrekend in de winkelverkoopprijs, en een aanmerkelijk deel van die verkoopprijs gaat in reclamekosten zitten.
  • Waarom bestaat reclame nog? Dat komt omdat de marketeers eraan verdienen, en het bedrijfsleven in een 'prisoners dilemma' zit. Toch kunnen we wel degelijk af van reclame en van die marketeers, aldus Ter Heyne. 
  • Reclame verstoort het marktmechanisme, en is daardoor helemaal niet goed voor de economie, volgens Paul. Het houdt  namelijk de maximalisatie van het grensnut tegen, het verstoort de signaalwerking van het marktmechanisme, en de cijfers waarmee het Bruto Nationaal Product wordt verhoogd, weerspiegelt geen echte welvaart. Ze verlagen zelfs het algemene nut en verlagen ook de welvaart, aldus Ter Heyne.
  • Een krant zonder reclame wordt dunner, en daarmee goedkoper, waardoor die qua prijs aantrekkelijker wordt voor de abonnee.
  • Ter Heyne zou graag een commissie geïnstalleerd zien, die vooraf alle reclame beoordeelt op nut en noodzaak. Zo zou de Reclame Code Commissie een soort 'stichting tot verbod op manipulatieve reclame' kunnen en moeten worden.
Vragenronde
Tot slot er is nog even tijd voor enkele opmerkingen en vragen uit de zaal. Hieronder kort enkele items die daarin plenair worden besproken.
  • Volgens een deelneemster in de zaal is de beste manier van manipulatie: herhaling. En dat - zegt deze aanwezige - doet uzelf, door in uw lezing zo vaak te verwijzen naar uw eigen boek. 
  • Positief aan reclame is bijvoorbeeld de humoristische reclame, zoals ‘Even Apeldoorn bellen’.
  • Je hoeft niets te hebben tegen ideële reclame.
  • De markt lost dit reclame-probleem niet op, dus zouden we dan niet een andere – dan neo-liberale – overheid moeten hebben, die hier iets aan gaat doen, door reclame bijvoorbeeld te verbieden?

Hannekemaaierspad van Balloo naar Peest

Maandag 11 november 2024
 
In het beekdal van het Taarlosche Diep en het Gastersche Diep

















Stichting Hannekemaaiers-pad
De Stichting Hannekemaaierspad is opgericht om cultuurhistorisch waardevolle wandelpaden te behouden. Om haar doel te bereiken, houdt deze stichting zich sinds 1999 bezig met het ontwikkelen van een wandelpadennetwerk van meerdaagse trektochten, die zijn gebaseerd op de historische reisroutes van de zogenoemde Hannekemaaiers, de trekkende seizoen-arbeiders die al vanaf circa 1600-1650 vanuit Duitsland in Nederland kwamen werken.
Deze stichting vindt het belangrijk dat de bovengenoemde cultuurhistorische paden blijven bestaan, want anders zouden die meestal onverharde paden in rap tempo dreigen te verdwijnen. De stichting beijvert zich er derhalve voor om deze oude wandelpaden op te sporen, teneinde die cultuurhistorische wandelpaden op te nemen in wandelroutegidsen. Zo neemt de bekendheid ervan toe, en worden deze oude paden weer en meer belopen. 

Hannekemaaierspaden tussen Duitsland en Noord-Nederland
De stichting Hannekemaaierspad wil meerdere routes van Hannekemaaierspaden uitwerken. Daarbij wordt aangesloten op een oorspronkelijk trekroute van Bourtange via Bakkeveen naar Lemmer, en daar omheen komen uitbreidingen door het noorden van Nederland, vice versa tussen Duitsland en Nederland.
Een deel van de voormalige hannekemaaiers (1600-1900) ging vanuit Duitsland richting westen eerst aan de slag als veenarbeider in Nederlandse turfwinningsprojecten, voordat men verder trok naar de meer seizoensgebonden maaigebieden op de weidegronden in Fryslân.
Na de Nederlandse landbouwcrisis rond 1880 kwam er ook een omgekeerde stroom van trekarbeiders op gang.
De routes van het Hannekemaaierspad zijn beschreven in enkele handzame wandelgidsen, die zijn voorzien van wandelkaarten met bijbehorende routebeschrijvingen. Verder zijn de gidsen voorzien van  achtergrondinformatie over met name de geschiedenis, cultuur en natuur.
Deze routes zijn overigens niet bewegwijzerd, en ze maken ook geen gebruik van het wandelknooppuntennetwerk.

Hannekemaaierspad Neurhede - Bakkeveen
Eén van de wandelgidsen van het Hannekemaaierspad beschrijft de 106,3 kilometer lange trektocht van het Duitse Neurhede naar het Friese Bakkeveen, beginnend bij het Poepekruis in het Duitse Neurhede en eindigend bij het Poepekruis in het Friese Bakkeveen. 
Durkje en ik hebben gebruik gemaakt van de derde druk van deze wandelgids, die is uitgegeven in het jaar 2014.

Een trektocht van Poepekruis tot Poepekruis
Deze wandelgids beschrijft in 18 etappes een route die voor een groot deel door Groningen en Drenthe loopt.
Dergelijke routes werden tussen de 16e en de 20e eeuw als jaarlijks terugkerende tocht van Duitsland naar Nederland gelopen door marskramers, turfstekers, blekers, steenbakkers of grasmaaiers.
Zulke Duitse mannelijke maar ook wel vrouwelijke trek-handelaren (in textiel), werkten soms zelfstandig, maar soms ook wel voor de Tödden (Duitse kooplui). Deze zogenoemde lapkepoepen (kiepkerels of marskramers) gingen in eerste instantie - doeken en lakens verkopend - van deur tot deur. 
Daarnaast richt deze wandelgids zich ook op de Duitsers die vroeger (circa 1650-1920) als grasmaaiers (hannekemaaiers) seizoensarbeid verrichtten voor bijvoorbeeld Friese (greid)boeren.
Maar het bleef niet alleen bij arbeiders, want deze regio was ook in trek bij Duitse predikanten, en mensen die een functie hadden in het leger en in het bestuur. Behalve economische, hadden deze Duitse migranten dus ook wel religieuze of politieke motieven om in het noorden van Nederland te komen werken.
Deze wandelgids laat je over zandruggen en door beekdalen wandelen, door ontveende gebieden, van schans naar schans, onder andere langs de Zwartendijksterschans (Een) en het Poepenhemeltje (Rolde).
Aanvankelijk liepen deze trekarbeiders, maar later werd ook wel gereisd in trekschuiten op turfvaartroutes naar bijvoorbeeld Groningen of Lemmer.

Traject 4 van Balloo naar Peest
Vandaag bewandelen Durkje en ik het vierde van onze vijf trajecten van dit Hannekemaaierspad, van Neurhede naar Bakkeveen, over een afstand van 23 kilometer, van het Drentse Balloo naar Peest.
Daartoe vertrekken we vanmorgen om 7:10 uur met de auto vanuit Feinsum, om naar het Drentse Peest te rijden, waar we de auto parkeren in het centrum van Peest.
Daarna rijden we met de andere auto van Peest naar Balloo, waar onze dagwandeling vandaag op de Hemweg aanvangt om 8:45 uur. 
Bij vertrek vanmorgen in Feinsum is het 11 graden Celsius, en we staan aan het begin van een regenachtige herfstdag. De temperatuur blijft vrijwel constant, en nadat we onderweg in het begin eerst enige lichte motregen hebben gehad, krijgen we een aangename opklaring tijdens onze koffiepauze, maar al snel daarna begint het weer licht te regenen, en nadat het weer even droog is geweest, begint het aanhoudend te regenen, met af en toe harde windstoten. Daarmee is het vandaag overwegend druilerig wandelweer, waarbij we onze paraplu gebruiken bij het lopen.

Schaapskooi en Balloërveld 
Vanuit Balloo lopen we naar de schaapskooi aan de Crabbeweg. Eén Drents heideschaap ligt in een grasperk op het terrein van de schaapskooi.
De winkel is geopend, en de horeca ook.
Omdat het nog vroeg in de ochtend is, moet het koffieapparaat nog worden schoongemaakt, dus pas later vanochtend zal er koffie worden geschonken voor bezoekers van de schaapskooi.
De schaapskooi is leeg, want de schapen zijn al losgelaten in het veld verderop.
We laten de schaapskooi achter ons, en komen langs het grasland waarin een groot aantal heideschapen graast.
In een nagenoeg rechte lijn gaan we het heideveld op, over een breed zandpad.
We steken het heideveld met zandverstuiving over, over een licht heuvelachtig heidelandschap. 
Nadat het heideveld al is overgegaan in lager liggende graslanden, lopen we over een pad naar de Visvliet. Daar krijgen we voor het eerst vandaag te maken met een moeilijk doorwaadbare plek, maar met behulp van de wandelstokken in de hand en de dikke boomstammetjes in de waterloop, kunnen we toch droog oversteken. Daarna steken we de Visvliet over.

Door een nat beekdal naar Taarlo
Aan de overzijde van de Visvliet komen we in het diep liggende en natte beekdal van het Gastersche Diep en het Taarlosche Diep
We volgen de in onze routegids beschreven wandelroute, maar komen al spoedig op een plek waar het water zo hoog staat, dat we de oversteek niet meer met droge voeten zouden kunnen maken. Daarom wijken we enigszins af van de beoogde route, en zoeken we een weg door dit uiterst natte stroomgebied van deze twee Drentse riviertjes. 
Omdat we in dit natte gebied af en toe even op de juiste richting moeten oriënteren en hier en daar wat heen en weer of om moeten lopen om de al te natte gebieden te mijden, maken we meer kilometers, en kost het ook meer tijd dan gepland.
Uiteindelijk komen we dan toch op de Osdijk, op de in onze wandelgids aangegeven route, en steken we via het bruggetje van de Osdijk het Taarlosche Diep over.
Dan wandelen we via de Hoofdweg het dorp Taarlo binnen.
Vlakbij de brink van Taarlo vinden we een picknickbank, heerlijk in de zon van de enige zonnige periode van vandaag, waar we onze koffiepauze houden.

Langs kanaal en door singels naar Ubbena
Via de Dorpsstraat en de Jagerstraat lopen we vervolgens naar de Taarlosebrug over het Noord-Willemskanaal. Tot de Oudemolensebrug lopen we langs de oostoever van dit kanaal. De regen neemt in hevigheid toe, en we krijgen te maken met harde windstoten. 
Na het oversteken van de Oudemolense-brug gaan we aan de andere zijde verder langs het kanaal, waarbij we door het buurtschap Heidenheim wandelen. Het valt ons op dat nagenoeg alle huizen die hier langs het kanaal staan, de naam Heidenheim dragen, waarvan ééntje met het voorvoegsel Nieuw.
Onder het viaduct van de A28 staat een jongeman te vissen, onderwijl schuilend voor de regen.
Na het onderdoor lopen van dit A28-viaduct lopen we een eindje parallel aan de snelweg, om dan een mooi singelpad op te gaan, met behoorlijke beschutting tegen de wind en de regen.
Dit mooie bospad brengt ons naar de Taarloseweg, die we oversteken, waarna er weer zo'n singelpad volgt tot aan de Asserstraat.
Dan volgen we het fietspad naar Ubbena. 

Met een boog om Vries
Vlak voor Ubbena zouden we het grasland in moeten gaan, om voorbij de tweede dam het schouwpad langs een brede sloot te nemen. Omdat het schouwpad bestaat uit hoog en nat gras, nemen we het asfaltweggetje van de Vriezerhoek, dat vrijwel parallel loopt aan dat natte schouwpad.
Verderop verlaten we de Vriezerhoek om dan op een zandpad de reguliere route te vervolgen naar de zuidwestpunt van het dorp Vries.
We gaan Vries niet binnen, maar buigen linksaf naar het mooie Ridderpad, dat ons naar het bosperceel van De Holten voert, waarin we linksom langs het Holtveen lopen naar de Hooidijk. 
Dan steken we de Zwartedijk over, en gaan we langs de NAM-locatie naar De Welterberg. Onze route loopt langs De Welterberg, maar wij kiezen ervoor om enkele tientallen meters westelijker het mooie kleine heideveld van De Welterberg over te steken.
We steken de Esakkers over en gaan dan met een boog over een veldpad naar de Zwartedijk.

Noordscheveld met Celtic Fields en grafheuvels
Via de Wierbroeken steken we daarna eerst de Zuurschelanden/Zeijerlaar over, en daarna het Roozand/Noorscheveld.
Deze rechtdoorgaande lijn voert ons het bos in van het Noordscheveld, ten oosten van Norg. 
In de driehoek van het bosperceel staat een grote houten parasol, waaronder we even willen schuilen. Daar staat bij aankomst dan ook een jongeman met zijn fiets. Hij vertelt dat hij hier al geruime tijd staat te wachten tot het droog wordt. Hij moet nog een eind fietsen, en vertelt zich hier even te hebben 'gewarmd' met enkele waxinekaarsjes. Met volle fietstassen en een plastic zak met textiel er bovenop gaat hij toch maar weer verder, de regen in. Hij vertelt dat hij nog naar Eelde moet, en ondanks het feit dat ik hem vertel en aanwijs dat hij dan in noordelijke richting verder moet, neemt hij het wandel- en fietspad over het heideveld van het Noordscheveld in zuidelijke richting. Daar komt hij langs de zogenoemde Celtic Fields, en over het terrein waar in de Tweede Wereldoorlog nog een vliegveldje lag van de Duitse bezetters. Hij passeert daar de prehistorische akkers van zo'n 500 jaar vóór Christus (uit de IJzertijd), en ook de daar aanwezige grafheuvels.

Tot de Hulligtenweg bij Peest
Na een korte pauze gaan wij ook weer verder, door de regen in zuidwestelijke richting.
Over veldpaden en karrensporen lopen we dan naar de Hulligtenweg, waar we tot slot de doorgaande route verlaten, om in zuidelijke richting af te buiten naar het dorpje Peest, waar we vanmorgen onze auto hebben geparkeerd.
Vanuit Peest rijden we terug naar Balloo, waar we de andere auto afhalen. En dan reizen we van Balloo terug naar Feinsum. Het regent voortdurend nog licht, maar als we ter hoogte van Stiens zijn, krijgen we nog een fikse bui over de auto heen, en thuisgekomen merk je bij het uitstappen met de harde noordwestenwind en de regen weer even dat je dichtbij de kust woont, waar het nagenoeg altijd harder waait dan in het luwe Drenthe.

De mensen die wij missen in 2024

Zondag 10 november 2024
 
Stenen die herinneren aan de geliefde mensen die wij missen

















Kerkdienst bij Alliade in Stiens
Vanmiddag zijn Durkje en ik aanwezig bij de kerkdienst die door en bij de zorggroep Alliade wordt georganiseerd in de sport- en spelzaal van Alliade aan de Ieleane in Stiens. Bij aanvang van deze bijzondere kerkdienst met en voor de bewoners van Alliade is de zaal goed gevuld met kerkgangers van dichtbij en veraf.
Voorganger van deze middagdienst is dominee-geestelijk verzorger Jaap Overeem, en muzikale medewerking wordt verleend door de fanfare Wilhelmina - onder leiding van dirigent Wilbert Zwier - uit het Friese Easterein, met daarbij ook de gemeenteband United van de Protestantse Gemeente te Stiens. Deze kerkdienst is evenals de andere kerkdiensten in Alliade een samenwerking tussen Alliade en de Protestantse Gemeente te Stiens.

Wilhelmina uit Easterein
Voorafgaand aan de dienst verzorgt het muziekkorps een muzikale introductie. 
Deze kerkdienst vangt aan met het luiden van de klankschaal, als symbool voor het luiden van een kerkklok. 
Onder leiding van dominee Overeem als pianist op keyboard zingen we met zijn allen: "Kom in de kring van Gods gezin".
Dan wordt de kleurrijke Paaskaars aangestoken, en krijgen we via de dominee de groeten van God, die Wilhelmina beantwoordt met een koraal. Maar nog voordat het korps begint te spelen gaat dominee Jaap langs de korpsleden om een aantal kenmerkende muziekinstrumenten door de korpsleden kort te laten bespelen, opdat iedereen alvast weet welke instrumenten zoal meedoen in deze fanfare.

Stenen voor de mensen die wij missen
Dan geeft dominee Jaap een uitleg over het thema van deze kerkdienst, dat evenals vorig jaar als thema heeft: 'De mensen die wij missen', over de mensen die er niet meer zijn, maar die nog wel een speciaal plekje in ons hart hebben.
We bidden met elkaar en zingen aansluitend 'Lees je Bijbel, bid elke dag'.
Dan vertelt dominee Jaap het bijbelverhaal over de ontzettend boze koning Saul. Maar ... als zijn assistent David dan voor hem gaat spelen op de harp, verdwijnt die boosheid van koning Saul. Muziek had een positieve uitwerking, want muziek doet wat met mensen. 
Met keyboard-begeleiding van dominee Jaap luisteren we dan naar het door domina Desirée zo mooi gezongen lied 'Little David Play On Your Harp'. 
Nu volgt uitleg over het komende ritueel met de gedachtenis-stenen. Iedereen die een lieveling mist door overlijden of door een andere oorzaak wordt uitgenodigd om een witte steen te beschrijven met de naam van wie je mist, om daarna die steen vóór bij de kaars op de grote tafel te leggen, om zo samen te herdenken wie hier vandaag door ons zo node worden gemist. 
Tijdens dit ritueel komen de bandleden van United naar voren, en dan zingen zij - begeleid door Wilhelmina - het lied 'De mensen die wij missen'.
 

Van verdriet door naar feest
Na afloop van dit gevoelige ritueel laten we het verlies-verdriet zoveel mogelijk achter ons, en dat doen we door over te gaan naar de meer vrolijke kant van deze kerkdienst, daartoe geholpen door de fanfare een medley van bekende liedjes te laten spelen, waarbij je desgewenst ook bijpassende gebaren kunt maken, want - zo zegt dominee Jaap - nu gaan we een feestje maken, en ... het dak gaat eraf.
Daarna volgt een korte verwerking over hoe we ons verlies-verdriet zouden kunnen gaan verwerken, door bijvoorbeeld: muziek, door iets samen te doen, door een knuffel, met een verhaal, of door samen te bidden en te vieren. Je verdriet blijft er nog wel even, en je verdriet mag er ook wel zijn, maar met bovenstaande voorbeelden kun je gaan ervaren dat je er met je verdriet niet alleen voor staat.
Vervolgens zingen we met z'n allen het lied 'Wat hou ik van Uw Huis'. Daarna danken en bidden we samen.
Aansluitend wordt gecollecteerd voor het Steunfonds van de Protestantse Kerk in Nederland, dat zorgt voor vakanties voor mensen met een beperking. Ondertussen speelt het muziekkorps, en na de collecte zingen we gezamenlijk het lied 'Mijn Herder is de Here God'.

Zegen groeit als je het deelt
Deze kerkdienst sluiten we met zijn allen af met Gods Zegen via de voorganger, want Gods Zegen groeit als je Gods Zegen deelt. Zijn Zegen wordt groter als je die uitspreekt namens God. Die Zegen beantwoorden we met het zingen van het lied: 'Vervuld van Uw Zegen, gaan wij onze wegen'.
Voordat we in de kantine allemaal worden getrakteerd op thee en koffie met lekkere cake erbij, krijgen we nog een medley van muziek uit de wilde jaren 80 te horen van Wilhelmina.
Tot slot is er nog alle tijd om gezellig met elkaar na te praten over onder andere deze waarde(n)volle kerkdienst met de bewoners van Alliade.
 

woensdag 13 november 2024

Donateursbijeenkomst 2024 van Stichting Alde Fryske Tsjerken in Buitenpost

Zaterdag 9 november 2024
 
Stichtingsvoorzitter Gerben Hoogterp in de Mariakerk van Buitenpost

















Iepen hûs yn in iepen mienskip
Vanmiddag komen we met ruim honderd donateurs bijeen in de Alde Wite, ofwel de Mariakerk van Buitenpost. We zijn hier voor de Donateursbijeenkomst 2024 van de Stichting Alde Fryske Tsjerken (SAFT). 
Stichtingsvoorzitter Gerben Hoogterp opent deze bijeenkomst, en geeft aan het belangrijk te vinden dat de kerken van de stichting “In iepen hûs binne foar alle minsken, yn in iepen mienskip", onder andere voor culturele doeleinden, maar ook als plek voor zingeving. Bij de kerken van deze stichting betreft het eeuwenoude gebouwen (de hardware, volgens Hoogterp), maar daarnaast hebben die ook een inhoudelijke betekenis (software, zoals Gerben dat noemt).
Het werk van deze stichting wordt gedaan met bestuur, met medewerkers, met steun van zo’n 400 vrijwilligers van de plaatselijke commissies, ondersteund door al die donateurs.

Directeur Atze Jan de Vries over het werk van de stichting
Daarna krijgt Atze Jan de Vries het woord, de directeur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De Vries praat de donateurs bij over de belangrijkste ontwikkelingen bij de stichting.
Hij vertelt dat de stichting maar een beperkt aantal medewerkers heeft, maar dat ze wel te maken krijgen met complexe vraagstukken, waar je veel inzet en ook geld voor nodig hebt. 
Donateurs zijn heilig voor onze stichting, aldus Atze Jan; dat zijn er al bijna vierduizend donateurs.
Wie heeft er in Fryslân nu eigenlijk niets met de kerken? Ze zijn immers beeldbepalend voor onze provincie. 
Daarna vertelt Atze Jan de Vries ons over de bijzonderheden van het afgelopen jaar, zoals:
  • De kerk in Blessum wordt verbouwd tot een soort dorpskamer. Daartoe wordt de kerk verbouwd.
  • De kerk van Rottevalle bestaat dit jaar 300 jaar, stammende uit de tijd dat Johan Sebastiaan Bach zijn Johannes Passion schreef.
  • De kerk van Weidum wordt grootschalig gerestaureerd.
  • Een fotograaf uit Fryslân exposeerde foto’s uit Oekraïne in de kerk van Kortezwaag
  • De Van Harenkerk van Sint-Annaparochie wil graag een Rembrandt-plek worden.
  • Men is ook bezig met het Ziltepad, samen met de Stichting Groninger kerken, als een moderne ‘pelgrimage’ langs de Waddenkust. Heel veel mensen zijn in voor een dergelijke vorm van bezinning en zingeving.
  • Er was een expositie in De Groate Kerk van Sint-Jacobiparochie van het Bijbels Museum.
  • Volgend jaar bestaat onze stichting 55 jaar. Daar zal zeker aandacht aan worden besteed.
  • Dit jaar is de kerk van Lippenhuizen door de stichting aangeschaft; een kerk die is gebouwd op veenweidegrond. 
  • Volgend jaar komt op de website van de stichting een open gastenboek, waarin iedereen die mooie verhalen over de kerken kent, die verhalen kan gaan schrijven. 
  • De Vries pleit voor het bewaren van de kerkelijke archieven, omdat je daar vaak veel interessante informatie uit kunt halen.
  • Financieel waren er plussen en minnen in het afgelopen jaar. Het lijkt erop dat we dit jaar met een plus zullen afsluiten. De stichting kreeg onder andere een legaat van € 100.000,- van de familie Abma. Een minpunt is dat er recent slecht nieuws kwam uit Den Haag tijdens het Nationale Monumentencongres. Er staan namelijk bezuinigingen aan te komen op de subsidie voor de instandhouding van rijksmonumenten. Minister Bruins heeft besloten die subsidie te verlagen voor het onderhoud van kerken. Dat subsidiepercentage is nu 60 en dat wordt verlaagd naar 50% subsidie. Daar zal in het bestuur nog behoorlijk over gesproken moeten worden.
  • Atze Jan de Vries: "Heb je een goed idee voor de stichting?, laat het ons weten."
Nieuw elan
  • Dit jaar is door de stichting een nieuw beleidsplan gemaakt voor de jaren tot 2028. Aan dat nieuw elan is hard gewerkt. 
  • Er zijn nieuwe bestuurders en medewerkers gekomen, met nieuw elan, energie en zin.
  • Inmiddels is er een beleggingscommissie binnen de stichting, om goede beleggingskeuzes te maken.
  • Er wordt aan de slag gegaan met nieuw donateursbeleid, om ook nieuwe donateursdoelgroepen aan te spreken.
  • Nalatenschappen worden steeds belangrijker voor de stichting.
  • Het bestuur wordt smaller, en er komt een Raad van Advies met een Beleggingscommissie erbij.
  • Vrijwilligers blijven graag actief, omdat ze dan ook actief blijven participeren in de samenleving.
  • De SAFT wil graag naar 58 en meer kerken doorgroeien, maar ja, hoe doe je dat met de afname van subsidie? De Waalse kerk van Leeuwarden is momenteel niet één van de twee eerstvolgende kerken die door de stichting worden overgenomen. Deze Waalse kerk is daartoe bij de stichting wel in beeld, maar het contact met deze kerk staat op een laag pitje. De Waalse kerk heeft echter wel potentie. Het zou de tweede stadskerk kunnen worden van de SAFT (de rest (55 kerken) zijn alle dorpskerken). Bij zo'n overdracht wordt eerst gekeken naar een alternatief voor de kerk. Dan wordt gekeken wat de kandidaat-kerk historisch waard is, en met het oog op de kosten moet er bij de overdracht een meegeef-bedrag mee van de kerk-eigenaar naar de stichting. 
Spreekster Marlies Stoter – Fries Museum 
Marlies Stoter is als specialiste, conservator oude kunst werkzaam bij het Fries Museum te Leeuwarden.
Stoter laat laat ons vanmiddag in haar lezing een aantal zaken zien uit Friese kerken, die in de loop der jaren bij het Fries Museum terecht zijn gekomen.
Het Fries Museum bezit veel voorwerpen die ooit thuishoorden in kerken en kapellen. 
Marlies Stoter verzorgt tijdens deze bijeenkomst haar lezing met als titel 'Weeskinderen uit Friese kerken’. Weeskinderen worden de kerkelijke kunstwerken wel genoemd, die oorspronkelijk elders thuishoorden. Veel van dergelijke kerkelijke kunst is helaas verdwenen. 
Marlies Stoter haar verhaal voert ons onder andere langs kerken in Leeuwarden en Holwert.

Weeskinderen uit Friese kerken
  • Ze begint met een schilderij uit het Frans Hals Museum. Zo bestaan er nog heel veel schilderijen uit de katholieke tijd. Helaas zijn veel schilderijen uit Friese kerken niet meer beschikbaar. Veel altaarstukken bijvoorbeeld zijn in de loop der eeuwen weggeraakt.
  • De Mariakerk van Buitenpost wordt ook wel de Alde Wite genoemd, naar de kleur die de kerk vroeger heeft gehad. Ze laat een tekening zien uit het begin van de 18e eeuw van deze kerk. Dan toont ze prachtige zilveren avondmaalschotels van deze kerk, die nu in het bezit zijn van het Fries Museum. Op de achterkant van de schotel vind je informatie over de voormalige eigenaars en hun familiegeschiedenis (in dit geval hun trouwdag). 
  • Bears: weer begint Stoter met het tonen van een kerk-tekening, hier van Jacobus Stellingwerf, ter introductie. We kijken naar kerkzilver dat na de Reformatie niet meer gebruikt mocht worden.  Daarna kijken we naar de nieuwere kerktoren van Bears, met erbij het poortgebouw van de voormalige state van Bears. Van veel kerkklokken zijn in de Tweede Wereldoorlog gipsafdrukken gemaakt, om - na het vervreemden door de Duitse bezetters - toch in beeld te houden hoe de klokken van destijds eruit zagen. Ook werden er vroeger wel tekeningen van gemaakt, zo ook van de klokken van Bears (de Mariaklok & de Salvatorklok), getekend in het jaar 1569. Op die tekeningen staan ook vaak namen van vooraanstaande mensen die indertijd verbonden waren aan de kerk.
  • Swichum: we kijken naar een afbeelding van Viglius (Wigle) van Aytta, de kanselier van de Gulden Orde. Hij richtte hier het huis voor ouden van dagen op, waarin zeven mensen konden wonen. Tehuis en kerk staan samen op de (deels afgegraven) terp. Een oude gevelsteen uit dat tehuis (een Godshuis) is teruggeplaatst in de kerkmuur van Swichum. Kunstenaar Piet van der Hem heeft hier indertijd tekeningen van gemaakt.
  • Itens: hiervan kennen we één van de mooiste Friese zilveren schalen, in 1927 tentoongesteld in het toenmalige Fries Museum. Dit was oorspronkelijk een wereldlijk stuk, waarschijnlijk als fruitschaal gemaakt en gebruikt. Het Fries Museum ruilde deze schaal voor een nieuw zilveren avondmaalstel. 
  • Leeuwarden: We kijken naar een afbeelding van de oude Sint-Vituskerk van Leeuwarden, die al heel vroeg is afgebroken. De onderkant van het kerkgebouw bleef als ommuurd kerkhofmuur eerst nog wel bestaan, omdat er oude graven in die kerk aanwezig waren. Het Fries Museum heeft nog een oud beeld uit de oude Sint-Vituskerk, en ook verschillende lijkplaatjes die vroeger op doodskisten mee werden begraven. Ook miskelken uit de katholieke tijd zijn nog bewaard gebleven. De zilveren bekers (1564) van de Sint-Vituskerk zijn meegenomen naar de Leeuwarder Jacobijnerkerk; nu in bruikleen bij het Fries Museum. Er bestaat een lijkstatie van Ernst Casimir, een afbeelding van de hele stoet die deel uitmaakte van de begrafenisstoet, waarbij alle afgebeelden bij name zijn genoemd. Het Fries Museum bezit duizenden stukken glas van voormalige glas-in-lood-ramen van oude kerken. Ook zien we een prachtige tekening van het graf van Willem Lodewijk. Het beeld van Maria van Leeuwarden is het oudste beeld (uit de vroegere Sint-Vituskerk) dat hier tijdens de processie door Leeuwarden werd gedragen. Dan kijken we naar zilveren kandelaren met meerdere zilvermerken. In de 19e eeuw hebben kerken veel erfgoed verkocht, om alle - toen arme - mensen te eten te kunnen geven.
  • Holwert: Marlies Stoter begint met de twee grafbeelden, die in de Franse tijd beschadigd zijn geraakt. Deze zijn zes jaar geleden teruggegaan naar de kerk van Holwert. De SAFT heeft er namelijk voor gezorgd dat deze beelden weer terug zijn gekomen in de kerk van Holwert. 
Deze voorbeelden laten zien dat het Fries Museum goed past op al die weeskinderen van de Friese kerken, maar als die stukken weer veilig terug kunnen naar de oorspronkelijke Friese kerken, dan is dat veelal mogelijk, zoals dat ook gedaan is in Holwert.

Tussen Asfalt & Kunst in Feinsum

Vrijdag 8 november 2024
  
Heropening van de nieuw-geasfalteerde Holdingawei in Feinsum

















Heropening van de Holdingawei
Als leden van de Vereniging Dorpsbelang Feinsum komen we vanavond met zo'n 45 mensen bijeen voor een combi-programma, dat bestaat uit drie delen.
Om 19:00 uur verzamelen we ons in de overvolle consistorie van de Feinsumer Sint-Vituskerk, waar de voormalige dorpsbelang-voorzitter Jitze Grijpstra een korte presentatie verzorgt over het enkele jaren durende proces van de herinrichting van de Holdingawei die door Feinsum loopt. De hoofdweg door ons dorp is opnieuw geasfalteerd, er zijn graskeien en passeerstroken langs de asfaltweg aangebracht, en in het voorjaar worden ook de groenstroken langs de weg onder handen genomen.
Om deze al zo lang gewenste heraanleg van de Holdingawei feestelijk te vieren, gaan we na deze presentatie naar buiten, waar de officiële handeling van de heropening van onze Holdingawei wordt verricht. De oudste inwoonster van ons dorp - Tsjaltsje - valt de eer te beurt om de voor deze gelegenheid door Jan gefabriceerde rood-witte slagboom te openen, waarna alle dorpsgenoten worden uitgenodigd om het nieuwe asfalt te betreden door de slagboom op de Holdingawei te passeren, zulks in het sfeervolle licht van de spotlights van Jurre.
Dan gaan we weer terug de kerk in, waar koffie en thee met heerlijke Friese oranjekoek klaar staan, om deze heropening van zojuist feestelijk te vieren.

Algemene Ledenvergadering
Om 20:00 uur begint dan de najaarsvergadering voor de leden van onze Vereniging Dorpsbelang Stiens. 
Notulen, mededelingen, ingekomen en uitgaande stukken passeren eerst de revue.
Dan vertelt voorzitter Ate Reitsma een en ander over de voortgang en de huidige stand van zaken aangaande enkele items die worden vermeld in de huidige Dorpsvisie van Feinsum. Een aantal zaken daarvan zijn al gerealiseerd, en andere vragen nog de nodige aandacht.
Vervolgens biedt Ate ons een terugblik op de afgelopen en een vooruitblik op de nog komende activiteiten van onze dorpsvereniging. Eén van de activiteiten die in de vertraging is gekomen, is de beoogde verbouwing van de consistorie van de Sint-Vituskerk, mede omdat de Stichting Alde Fryske Tsjerken afgelopen donderdag het voortgangsoverleg helaas heeft geannuleerd tot een nader te bepalen nieuwe overlegdatum.
Wat wel voorspoedig loopt, is de voortgang op de renovatie van onze dorpsspeeltuin op It Spoardok bij de Feinsumer jachthaven. Namens de Speeltuin-werkgroep, bestaande uit Ate, Durkje, Jantina en Katinka, vertelt Durkje over de voortgang die deze werkgroep boekt: uitgaan van de door de gemeente afgekeurde speeltoestellen, keuzes voor nieuwe speeltoestellen voorbereiden op basis van de door de gemeente toegezegde vervangingsbudgetten, en binnenkort kan dan in overleg met de gemeente en met leveranciers van speeltoestellen een plan worden gemaakt voor het herinrichten van de Feinsumer speeltuin, waarbij momenteel het thema 'Trein' richtinggevend is, geheel passend bij de plek van deze speeltuin, op de locatie van het vroegere treinstation van het voormalige 'Dockumer Lokaeltsje'.

Kunst van Jouta
Na een korte pauze gaan we over naar het derde deel van deze avondsessie in de wederom overvolle consistorie van onze dorpskerk, waar zelfs nog stoelen moeten worden bijgeplaatst om iedereen een zitplaats te bieden.
Het bestuur van onze Vereniging Dorpsbelang Feinsum heeft de Ferwerter kunstenaar Hans Jouta uitgenodigd om een presentatie te verzorgen over zijn werk als beeldend kunstenaar. Jouta is ook de maker van het Feinsumer cortex-stalen kunstwerk 'Tiidreizgje', bestaande uit een stationsklok, een skateboard en koffers, dat ons blijft herinneren aan het feit dat dit vroeger de halteplaats was van het treinspoor tussen Leeuwarden en Dokkum. 
Hans Jouta vertelt dat zijn grootvader - Gerlof van der Leij, oorspronkelijk uit Feinsum - als tweede man finishte bij de eerste Elfstedentocht op de schaats, en dat Hans zijn vader vroeger een metaalbewerkingsbedrijf had.
  • In dat metaalbedrijf begon Hans met de daarin aanwezige gereedschappen op creatieve wijze beelden te maken. Overdag werkt Hans bij zijn vader in het metaalbedrijf, en 's avonds studeerde hij aan de kunstacademie. Hans maakte veelal metalen gebruiksvoorwerpen, totdat hij werd gevraagd om voor een kunstenares een sokkel voor een kunstwerk te maken. 
  • Jouta diende een schetsontwerp in voor een standbeeld van de Friese schrijfster Nynke van Hichtum, en kreeg op grond daarvan zijn eerste opdracht om dit kunstwerk te maken, dat nu in het Friese Nes staat. 
  • Daarna maakte hij een vliegende start, omdat veel Friese dorpen hem toen de opdracht gaven om voor hen een kunstwerk te maken, soms gegoten beelden, maar ook van gelaste metalen delen. 
  • Daarop volgden opdrachten om beelden te maken van de Friese kaatser Hotze Schuil, van Marathonriders (de schaatsers Jeen Wester, Hilbert van der Duim en Jos Niesten in Earnewâld), van gedeputeerde Anita Andriessen, van Beyers Naudé, van Viglius van Aytta, van Klaine Keizer, en van de Elfstedenfietsers in Bolsward.
  • Vervolgens vertelt Hans Jouta over de wijze waarop een standbeeld in brons wordt gemaakt. Hij doet dat aan de hand van het maakproces van zijn standbeeld van Johan Cruyff
  • Bijzonder was ook de opdracht die hij kreeg om beelden van voetballers te maken voor de eregalerij van Ajax, met onder andere Piet Keizer, Edwin van der Sar, Abdelhak Nouri, Marc Overmars, inmiddels al zo'n 15 beelden totaal.
  • De laatste beelden waarover Jouta vertelt, zijn zijn twee kunstwerken van het Friese paard met veulen, gemaakt van koperplaatjes, middels laswerk van onderaf opgebouwd.
Na deze boeiende lezing worden Hans Jouta en zijn echtgenote bedankt voor hun mooi geïllustreerde beamer-presentatie, en daarna wordt deze najaarsvergadering afgesloten met een gezellig samenzijn met een 'hapke & sûpke'.

donderdag 7 november 2024

Hannekemaaierspad van Gasselternijveen naar Balloo

Donderdag 7 november 2024
 
Rondom het grote heideven van de Kampsheide

















Stichting Hannekemaaiers-pad
De Stichting Hannekemaaierspad is opgericht om cultuurhistorisch waardevolle wandelpaden te behouden. Om haar doel te bereiken, houdt deze stichting zich sinds 1999 bezig met het ontwikkelen van een wandelpadennetwerk van meerdaagse trektochten, die zijn gebaseerd op de historische reisroutes van de zogenoemde Hannekemaaiers, de trekkende seizoen-arbeiders die al vanaf circa 1600-1650 vanuit Duitsland in Nederland kwamen werken.
Deze stichting vindt het belangrijk dat de bovengenoemde cultuurhistorische paden blijven bestaan, want anders zouden die meestal onverharde paden in rap tempo dreigen te verdwijnen. De stichting beijvert zich er derhalve voor om deze oude wandelpaden op te sporen, teneinde die cultuurhistorische wandelpaden op te nemen in wandelroutegidsen. Zo neemt de bekendheid ervan toe, en worden deze oude paden weer en meer belopen. 

Hannekemaaierspaden tussen Duitsland en Noord-Nederland
De stichting Hannekemaaierspad wil meerdere routes van Hannekemaaierspaden uitwerken. Daarbij wordt aangesloten op een oorspronkelijk trekroute van Bourtange via Bakkeveen naar Lemmer, en daar omheen komen uitbreidingen door het noorden van Nederland, vice versa tussen Duitsland en Nederland.
Een deel van de voormalige hannekemaaiers (1600-1900) ging vanuit Duitsland richting westen eerst aan de slag als veenarbeider in Nederlandse turfwinningsprojecten, voordat men verder trok naar de meer seizoensgebonden maaigebieden op de weidegronden in Fryslân.
Na de Nederlandse landbouwcrisis rond 1880 kwam er ook een omgekeerde stroom van trekarbeiders op gang.
De routes van het Hannekemaaierspad zijn beschreven in enkele handzame wandelgidsen, die zijn voorzien van wandelkaarten met bijbehorende routebeschrijvingen. Verder zijn de gidsen voorzien van  achtergrondinformatie over met name de geschiedenis, cultuur en natuur.
Deze routes zijn overigens niet bewegwijzerd, en ze maken ook geen gebruik van het wandelknooppuntennetwerk.

Hannekemaaierspad Neurhede - Bakkeveen
Eén van de wandelgidsen van het Hannekemaaierspad beschrijft de 106,3 kilometer lange trektocht van het Duitse Neurhede naar het Friese Bakkeveen, beginnend bij het Poepekruis in het Duitse Neurhede en eindigend bij het Poepekruis in het Friese Bakkeveen. 
Durkje en ik hebben gebruik gemaakt van de derde druk van deze wandelgids, die is uitgegeven in het jaar 2014.

Een trektocht van Poepekruis tot Poepekruis
Deze wandelgids beschrijft in 18 etappes een route die voor een groot deel door Groningen en Drenthe loopt.
Dergelijke routes werden tussen de 16e en de 20e eeuw als jaarlijks terugkerende tocht van Duitsland naar Nederland gelopen door marskramers, turfstekers, blekers, steenbakkers of grasmaaiers.
Zulke Duitse mannelijke maar ook wel vrouwelijke trek-handelaren (in textiel), werkten soms zelfstandig, maar soms ook wel voor de Tödden (Duitse kooplui). Deze zogenoemde lapkepoepen (kiepkerels of marskramers) gingen in eerste instantie - doeken en lakens verkopend - van deur tot deur. 
Daarnaast richt deze wandelgids zich ook op de Duitsers die vroeger (circa 1650-1920) als grasmaaiers (hannekemaaiers) seizoensarbeid verrichtten voor bijvoorbeeld Friese (greid)boeren.
Maar het bleef niet alleen bij arbeiders, want deze regio was ook in trek bij Duitse predikanten, en mensen die een functie hadden in het leger en in het bestuur. Behalve economische, hadden deze Duitse migranten dus ook wel religieuze of politieke motieven om in het noorden van Nederland te komen werken.
Deze wandelgids laat je over zandruggen en door beekdalen wandelen, door ontveende gebieden, van schans naar schans, onder andere langs de Zwartendijksterschans (Een) en het Poepenhemeltje (Rolde).
Aanvankelijk liepen deze trekarbeiders, maar later werd ook wel gereisd in trekschuiten op turfvaartroutes naar bijvoorbeeld Groningen of Lemmer.

Traject 3 van Gasselternijveen naar Balloo
Vandaag bewandelen Durkje en ik het derde van onze vijf trajecten van dit Hannekemaaierspad, van Neurhede naar Bakkeveen, over een afstand van 21,5 kilometer, van het Drentse Gasselternijveen naar Balloo.
Daartoe vertrekken we vanmorgen om 7:45 uur met de auto vanuit Feinsum, om naar het Drentse Balloo te rijden, waar we de auto parkeren in het centrum van Balloo.
Daarna rijden we met de andere auto van Balloo naar Gasselternijveen, waar onze dagwandeling vandaag op de Hunzelaan aanvangt om 9:20 uur. 
Bij vertrek vanmorgen in Feinsum is het 8 graden Celsius met nauwelijks wind, en we staan aan het begin van een droge herfstdag. De temperatuur daalt tijdens deze etappe naar 6 Celsius bij aankomst in Gasselternijveen. Daarmee is het vandaag op zich goed wandelweer.

Sporen van Gasselternijveen via Gasselte
Het wordt vandaag een dag van overwegend spoorpaden. Dat begint direct al vanuit Gasselternijveen, als we over de Hunzelaan eerst langs het transformatorstation en de golfbaan van Gasselte naar het buurtschap Kostvlies over het tracé van de voormalige spoorlijn van Stadskanaal naar Assen lopen.
In Kostvlies liggen langs het spoorpad enkele zwerfkeien, met daarop plaquettes die informatie geven over de soort en de herkomst van deze zwerfstenen.
Een half uurtje na ons vertrek passeren we Gasselte over het spoorpad. 
Ten noorden van Gasselte draait het spoorpad in noordelijke richting, en passeren we het bungalowpark Ravijnzicht. Die naam is niet zo vreemd, want we lopen hier diep langs dat bungalowpark, omdat de spoorlijn hier vroeger diep door de Hondsrug heen is gegraven. Verderop lopen we onder een hooggelegen spoorbrug door.
Dan gaat het verder in noordelijke richting over het spoortracé, dat op een gegeven moment de naam Brummelpad draagt.

Pelgrim en koffie in Gieten
Nadat we het kombord van Gieten zijn gepasseerd, wandelen we op dit spoortraject de plaats Gieten binnen.
Het Brummelpad gaat dan over in Oude Spoordijk, en daarop ontmoeten we een inwoonster van Gieten, die haar hondje uitlaat, en die ons in het gesprek dat we met haar voeren, vertelt dat ze afgelopen jaar de Camino naar Santiago de Compostela heeft gelopen, vanuit het Franse Saint-Palais, over de Pyreneeën en dan op de Camino Franchés naar Santiago de Compostela.
In het centrum van Gieten vinden we aan de Stationsstraat een schitterende koffiepauzeplek bij Bakkerij Job, waar we in een smaakvol gedecoreerde bakkerswinkel in het horecagedeelte een heerlijke kop koffie drinken, onderwijl een onderhoudende ontmoeting hebbend met een mevrouw die hier enkele malen per week ook even een kopje koffie komt drinken.
Na deze koffiepauze wandelen we over achtereenvolgens de Parallelweg en de Oelenboom over de N34 Gieten uit.

Over de Jonkers Heide naar Anderen
Ten westen van Gieten en van de N34 gaat het dan weer verder over het verlengde deel van het spoorpad van zojuist. Bij het Boekweitenveentje gaan we het bosgebied van de Jonkers Heide in.
In het bos passeren we het diepgelegen Sekmeer.
Over het fietspad langs de Provincialeweg gaan we onder de N33 door, en direct daarna volgen we over een veldpad die autoweg in noordelijke richting. Langs het veldpad zien we in de bermen op een aantal plaatsen verschillende soorten paddenstoelen. Het is dit jaar een goed paddenstoelenjaar, zo lazen we onlangs.
Waar we van de N33 af moeten gaan lopen, komen we langs een voetgangerstunneltje dat onder de N33 doorgaat. Op de voorkant van die tunnel staat 'oude spoorlijn 2014' geschreven, dus het wordt ons daarmee direct duidelijk dat we weer verder gaan over het verlengde van de inmiddels welbekende spoorlijn richting Assen.
Bij de watertap aan het Nijend ten zuiden van Anderen staat een bankje, waarop we plaatsnemen voor onze lunchpauze.

Hunebedden en Jacobuskerk van Rolde
Daarna gaat het alsmaar verder over het spoorpad in westelijke richting. Net voorbij het Landgoed Tolhek steken we het Anderense Diepje over. 
Ter hoogte van de Slokkert bereiken we even later de plaats Rolde, op de plek waar de grote hunebedden D17 & D18 staan. Die bezoeken we tijdens onze doortocht.
Direct daarna doorkruisen we de begraafplaats van Rolde, en getuige de stukken spoorrails die hier in het pad liggen, doorkruisen we deze begraafplaats nog steeds via het tracé van de oude spoorlijn.
Deze spoorlijn tussen Stadskanaal via Rolde naar Assen is in gebruik geweest in de jaren tussen 1905 en 1967.
Als we de begraafplaats verlaten, zien we een eindje verder in het zuiden de bijzondere 15e eeuwse Jacobuskerk van Rolde staan, met haar imposante kerktoren, die met zijn 52 meter hoogte de op één na hoogste kerktoren van de provincie Drenthe is, en daarmee al eeuwenlang dus een baken in het landschap is geweest.
Dat Rolde voor toeristen - fietsers en wandelaars - een populaire locatie is, blijkt wel uit het feit dat er nogal wat wegwijzers staan op de kruising van de Rolder Hunebedweg en het spoorpad.
Aan de rand van Rolde passeren we een camping, waarop een model staat van een voormalig heidehuisje.

In het beekdal van het Deurzerdiep en het Looner Diep
Ook voorbij Rolde gaat de route weer verder over het spoorpad, nu in de richting van Balloo. Aan de zuidkant van Balloo volgen we het pad van de Weg van de Strengen.
Nog iets verder lopen we door, tot aan de brug over het Deurzerdiep.
We steken het Deurzerdiep over.
Even later gaat de route dan weer terug over het Deurzerdiep.
Vervolgens lopen we terug, eerst door en even later langs het beekdal van het Deurzerdiep en het Looner Diep.
In het beekdal links van ons is een medewerker van Staatsbosbeheer bezig met het mechanisch maaien van een nat grasland aan de rand van het beekdal. 
De ruige begroeiing van het afgelopen jaar wordt hier op dit perceel in het beekdal kort afgemaaid.
Langs het zandpad staat een afgezaagde boom, die zo hol is dat je ook dwars door de resterende boomstam heen kunt kijken. 

Over de Kampsheide naar Balloo
Nu gaan we de Kampsheide op. Ook hier weer zien we prachtige clusters paddenstoelen langs onze route.
Met een ruime bocht lopen we rondom een groot heideven op de Kampsheide.
Het is ook in deze tijd van het jaar een prachtig pad door het heideveld. 
Dan zien we rechts van het pad een grote grafheuvel.
En als je goed kijkt, is er niet één, maar zijn er veel meer grafheuvels in de directe nabijheid van elkaar.
Tussen de grafheuvels en de bomen door heb je een mooi uitzicht van bovenaf over het heideven van de Kampsheide.
We verlaten de Kampsheide over de Lienstukkenweg, en lopen rond 15:00 uur het dorpje Balloo binnen, waar onze auto staat geparkeerd.
Met de auto rijden we terug naar Gasselternijveen, waar we de andere auto afhalen, om dan vervolgens terug te rijden naar huis, waar we om 17:00 uur terugkeren.