 |
| Aankomst in Sint-Annaparochie bij het Bildtdijken-kunstwerk van Henk Rusman |
De wandeltocht der wandeltochten
Gebruikmakend van voormalige jaagpaden en kerkpaden, van eeuwenoude grasdijken, van veel betreden handelswegen, zijn routemakers Johan Vellinga en Broer Adema erin geslaagd de elf Friese steden op een voor wandelaars zo aantrekkelijk mogelijke manier aan elkaar te rijgen.
Het door hen ontwikkelde 'Elfstedenpad' is met 283 kilometer een stuk langer dan de andere Elfstedentochten. Daar is een goede reden voor. Volgen schaatsers en ook wandelsporters over het algemeen de kortste weg, deze wandelroute zoekt de mooiste paden uit. Meer nog dan om de steden, gaat het om het tussenliggende land en om de paden die de steden verbinden.
De schoonheid van de Fryske Greidhoeke en het Friese Merengebied staat buiten kijf, maar Fryslân is meer dan weiland en water.
Het Elfstedenpad maakt een royale slag door de heuvels en bossen van Gaasterland. Voorbij Dokkum doorkruist het pad de typische houtwallen in het coulissenlandschap van de Fryske Wâlden. Met het Elfstedenpad is een prachtig stukje Friesland niet alleen voor schaatsers, fietsers en watersporters, maar nu ook voor wandelaars ontsloten.
Van dit Streekpad nummer 19 bestaat een routegids met gedetailleerde topografische kaarten. waar de route op is ingetekend. Daarnaast verschaft deze wandelgids veel handige informatie, zoals over het openbaar vervoer langs de route.
Pas op en Pas aan
Vandaag gaan Durkje en ik verder met het bewandelen van het Elfstedenpad. Voor vandaag staan het laatste deel van het 30e tot en met het begin van het 35e traject op het programma; voor ons de negende etappe, van Franeker tot voorbij Oude Leije, over een afstand van 24,6 kilometer, door Westergo en Het Bildt.
De etappe verloopt ook deze keer net iets anders dan we aanvankelijk hadden gepland. We zouden namelijk met de bus en met de trein vanuit Feinsum naar Franeker gaan, om vanuit Franeker dan via Oude Leije naar huis terug te lopen. Maar vanwege het nog steeds oprukkende Corona-virus passen we ons programma voor vandaag - evenals vorige week - aan. Voor alle zekerheid dus niet met de bus en trein, en onderweg ook geen bezoek aan horecagelegenheden. Jammer voor de openbaar vervoersbedrijven en de op overheidsinstructie inmiddels gesloten horecazaken, maar liever het zekere voor het onzekere genomen, in de hoop gezond te blijven.
Om 8:30 uur verlaten we Feinsum derhalve met de auto en rijden we eerst naar Franeker, waar we de auto parkeren bij de plek waar we vandaag onze etappe aanvangen. Dat is tegenover twee naast elkaar staande supermarkten, waar de auto's van het al vroeg boodschappende publiek af en aan rijden.
Lockdown-vrij Fries Jabikspaad
We pakken de doorgaande route weer op bij het voetpad dat ons vanaf de centrumrand naar Bloemketerp voert. Door de vrolijk beschilderde tunnel komen we in een buitenwijk van Franeker, waar we de Schalsumerweg op gaan, richting Schalsum.
Hier en ook verderop enkele malen volgen we de route van het Friese Jabikspaad, dat in tegenovergestelde richting koerst op het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela. Deze week is bekend geworden dat zowel België, als Frankrijk en Spanje (en ook Portugal) tegen de verdere verspreiding van het Corona-virus alle niet-essentiële verplaatsingen hebben verboden (lockdown), waardoor de in Nederland pelgrimerende wandelaar nu alvast weet dat zijn pelgrimspad niet verder zal gaan dan tot de Nederlands-Belgische landsgrens. Doorlopen vanaf die grens naar uiteindelijk Santiago de Compostela zit er dus tot nader order helaas niet in.
In Nederland zijn we tot nader order nog in de gelukkige omstandigheid dat we het Jabikspaad nog vrijelijk mogen bewandelen, hetgeen we vandaag dan ook graag doen, zij het in tegengestelde richting naar het Friese 'Santiago aan het Wad'.
Van Schalsum naar Boer
Op het gemoderniseerde dorpspleintje van Schalsum drinken we koffie uit de meegenomen thermosbeker. We weten dat een kop koffie onderweg er niet in zit, vanwege de verplichte sluiting van de horeca-bedrijven in Nederland. De koffie is nu nog warm, dus die smaakt hier prima op dit dorpsplein.
Een warme drank past ook wel bij het weerbeeld van vandaag. Bij onze start in Franeker was het 4 graden Celsius, en de temperatuur loopt vandaag op tot zo'n 9 of 10 graden Celsius. Het is half bewolkt, dus af en toe schijnt de zon weldadig, maar er waait een nogal straffe wind. "Skraal waar", zo noemde weerman Piet Paulusma het op de radio. En dat van die harde en koude noordoostenwind voelen we op deze etappe maar al te zeer, want onze route van vandaag gaat voornamelijk in noordoostelijke richting, dus we hebben op de meeste trajecten de wind behoorlijk van voren. Dat wisten we van tevoren, dus daar zijn we goed op gekleed. Ondanks die schrale wind wordt het toch een prachtige wandeldag, want de route is heel mooi, en de zon schijnt af en toe heerlijk.
Buiten Schalsum gaan we door een tunnel onder de A31 door, en dan lopen we over betonpaden tussen de kale akkers en weilanden door naar het buurtschap Boer.
Via Ried naar Berltsum
In Boer komen we langs een op enige verhoging (dorpsterp) gebouwde oude woning. Dat dit huis al zeer oud is, kun je zien aan het feit dat het is gebouwd van kloostermoppen, of zoals we in Fryslân ook wel zeggen: 'âlde Friezen'.
Net voorbij dat huis komen we bij de prachtige roodstenen dorpskerk van Boer. Deze kerk heeft een oud portaal, dat afkomstig is van de stins Elgersmastate, die zo'n honderd jaar geleden is afgebroken. Deze ingangspartij is een sieraad voor deze kerk, die momenteel in eigendom is bij de Stichting Âlde Fryske Tsjerken.
We eten hier even een broodje, en gaan verder, richting Ried.
We spreken onderweg met een drager, die onderweg is naar een begrafenis op het kerkhof van Ried.
Na de ijsbaan, de jachthaven en het bosperceel van Ried gaat onze route verder langs het Berltsumer Wiid, een brede vaart, die onderdeel uitmaakt van de Elfstedenschaatsroute en van de Elfstedenvaarroute.
Af en toe ontmoeten we op dit pad langs de vaart een wandelaar, een jogger of een of meer fietsers. In het voorbijgaan een korte groet, en vaak een enkele zin, zijn in de harde schrale wind voldoende voor een vriendelijke ontmoeting.
We zijn nog maar net in Berltsum gearriveerd, als we de vaart over moeten steken, om dit dorp met haar bijzondere koepelkerk al weer te verlaten. Verderop in het dorp horen we kopermuziek van een muziekkorps, maar we weten niet waar het precies vandaan komt. Het klinkt in elk geval wel opgewekt en vrolijk.
Melk en kibbeling
Ten noorden van Berltsum gaan we de Luinsterweg in. De Bildtse gemeentegrenspaal maakt ons duidelijk dat we hier Westergo verlaten en Het Bildt betreden. Achter ons is de voertaal Fries, en vóór ons wordt Bildts gesproken, mijn moedertaal.
Langs de N383 lopen we in noordelijke richting naar Sint-Annaparochie. Twee mannen op fietsen passeren ons. Waarschijnlijk afkomstig van het asielzoekerscentrum in Sint-Annaparochie. Zojuist ontmoetten we hen al eerder, toen zij melk in een jerrycan kwamen halen bij een melkveebedrijf aan de Luinsterweg. Ze groeten ons vriendelijk in het voorbijgaan en bevestigen dat ze melk hebben meegenomen van de boer.
Op het kruispunt bij de Van Harenkerk van Sint-Annaparochie staat een viskraam, waar we een portie kibbeling kopen. Tegenover de kerk is een overdekte ontmoetingsplek, waar we heerlijk uit de wind en vol in de zon genieten van deze warme lekkernij, die extra lekker smaakt na zoveel kilometers straffe tegenwind. We hebben al zo'n 18 kilometer zonder rustpauze gelopen, dus een korte vis-break hebben we wel verdiend, vinden we.
Verderop spreken we mijn Bildtse kapper in de Van Harenstraat. Hij vertelt dat hij zojuist een knipklant had die beweerde dat de Corona-virus hier in het Bildt geen vat zou krijgen op de inwoners, vanwege de zilte zeelucht die hier over Het Bildt waait.
Gedenk wie stierven
Over de Pothússyreed verlaten we Sint-Annaparochie. Om verderop de doorgaande lijn weer op te pakken, moeten we een eind langs de Middelweg-Oost wandelen om in Vrouwenparochie de Spoordyk op te kunnen gaan.
Maar voordat we deze voormalige spoordijk op gaan, verlaten we voor ongeveer een halve kilometer even de doorgaande route, om in noordelijk richting naar de begraafplaats te lopen, die op de open vlakte benoorden Vrouwenparochie ligt.
We wijken even af van de route om deze begraafplaats te bereiken, om daar het graf van mijn vader te bezoeken, die hier begraven is nadat hij eergisteren negen jaar geleden in de vroege zaterdagochtend overleed. Enkele maanden geleden hebben mim en ik hier drie goed gevulde bloembakken gebracht, en we zien nu dat de bloemen er na al die weken nog ongeschonden staan.
Omdat het gezien de Corona-crisis nu niet verstandig is om met mim deze week het graf van mijn vader te bezoeken, maakt Durkje van mij een foto bij het graf, die we naar onze naaste familie appen, om (voor ons ook letterlijk) even stil te staan bij het leven en overlijden van hait. Mim kan met deze foto zelf ook zien dat het graf van haar geliefde echtgenoot en mijn vader deze week toch is bezocht, ondanks alle gedoe rond die nare Corona-verspreiding.
Bij het diensthuisje van de begraafplaats staat een zitbank, uit de wind en vol in de zon, dus hier nemen we plaats om iets te eten en te drinken, en om even te rusten alvorens we het laatste deel van onze route gaan lopen.
Na die pauze verlaten we deze familiebegraafplaats, waar behalve mijn vader ook mijn vier grootouders en twee overgrootouders zijn begraven.
Langs de Elfstedenschaatstochtroute
Durkje en ik lopen terug naar de Spoordyk, en volgen vanuit Vrouwenparochie het smalle geasfalteerde wandel- en fietspad over de hoge spoordijk, waar ooit goederentreinen de oogst van de Bildtse klei haalden, op transport richting Stiens en Leeuwarden.
Bij Vrouwbuurstermolen draaien we af naar het noorden, om langs de Oude Rij richting Oude-Bildtzijl te lopen.
We volgen hier de Elfstedenschaatstochtroute wederom, en nemen de bijbehorende afslag naar het sluisdorpje Oude Leije, om dan langs de Leister Feart naar de sluiskolk te lopen. Hier is een vismigratiebuis langs de sluiskolk gebouwd, en voor de Elfstedentochtschaatsers is hier een brede opgang gemaakt met stenen treden, die de schaatsers nodig hebben om heel snel en comfortabel om de sluiskolk heen te kunnen klunen.
Voorbij de brug over de Leister Feart passeren we het beeld van 'De Elfstedenrijdster' ('ús Klazien', ofwel: Klasina Seinstra).
Terug naar Feinsum
Bij de jachthaven van Oude Leije verlaten we de Leister Feart, om voort te gaan over de Langedyk.
Bij de boerderij van Pollema steken we de Leister Feart over, die van hier eerst in zuidelijke en verderop in oostelijke richting als Feinsumer Feart naar ons dorp Feinsum stroomt.
Aan het eind van de Langedyk verlaten we de doorgaande route van het Elfstedenpad, want vanaf hier hoeven we nog maar ongeveer een kilometer te lopen naar ons huis in Feinsum.
Over de Hege Hearewei lopen we naar de Feinsumer Brêge, waarmee we de Feinsumer Feart oversteken, en dan zijn we thuis in Feinsum.
Het is 14:30 uur als we thuiskomen. In 5,5 uur hebben we het traject van vandaag gelopen, bestaande uit de 24,6 kilometers van onze negende etappe, en de ruim twee kilometers die we vandaag extra buiten deze etappe hebben gelopen. Totaal zullen we zo ongeveer 27 kilometer hebben gelopen.
Terugblik op inspanning en ontspanning
We zien terug op een schitterende wandeldag. Wel behoorlijk koud vanwege de wind, maar toch ook schitterend winters voorjaarswandelweer, kilometers lang door een ons zo vertrouwd en door ons zo geliefd open zeeklei-landschap. Verderop zagen we al regelmatig de Waddenzeedijk, die we tijdens onze volgende etappe zullen naderen.
Na een week lang beiden thuis gewerkt te hebben, om zo onze hard werkende collega's van het MBO en het HBO te faciliteren met onze diensten op het gebied van leren, toetsen, examineren en kwaliteit voelt het vandaag wel heel goed om onze burostoelen voor de duur van dit weekend te verlaten, en vandaag de hele dag buiten te zijn in weer en wind, en om onze been- en andere spieren flink aan het werk te zetten gedurende de langeafstandswandeling van vandaag.
Met een voldaan en vooral ook vitaal gevoel komen we thuis, waar we onze rugzakken achter laten, om eerst met onze tweede auto die andere auto weer uit Franeker te halen, waarmee we vanmorgen naar ons beginpunt zijn gereden.
Een warme drank past ook wel bij het weerbeeld van vandaag. Bij onze start in Franeker was het 4 graden Celsius, en de temperatuur loopt vandaag op tot zo'n 9 of 10 graden Celsius. Het is half bewolkt, dus af en toe schijnt de zon weldadig, maar er waait een nogal straffe wind. "Skraal waar", zo noemde weerman Piet Paulusma het op de radio. En dat van die harde en koude noordoostenwind voelen we op deze etappe maar al te zeer, want onze route van vandaag gaat voornamelijk in noordoostelijke richting, dus we hebben op de meeste trajecten de wind behoorlijk van voren. Dat wisten we van tevoren, dus daar zijn we goed op gekleed. Ondanks die schrale wind wordt het toch een prachtige wandeldag, want de route is heel mooi, en de zon schijnt af en toe heerlijk.
Buiten Schalsum gaan we door een tunnel onder de A31 door, en dan lopen we over betonpaden tussen de kale akkers en weilanden door naar het buurtschap Boer.
 |
| Schapen met lammeren tussen Schalsum en Boer |
In Boer komen we langs een op enige verhoging (dorpsterp) gebouwde oude woning. Dat dit huis al zeer oud is, kun je zien aan het feit dat het is gebouwd van kloostermoppen, of zoals we in Fryslân ook wel zeggen: 'âlde Friezen'.
Net voorbij dat huis komen we bij de prachtige roodstenen dorpskerk van Boer. Deze kerk heeft een oud portaal, dat afkomstig is van de stins Elgersmastate, die zo'n honderd jaar geleden is afgebroken. Deze ingangspartij is een sieraad voor deze kerk, die momenteel in eigendom is bij de Stichting Âlde Fryske Tsjerken.
 |
| Bij de prachtige dorpskerk van Boer |
We spreken onderweg met een drager, die onderweg is naar een begrafenis op het kerkhof van Ried.
Na de ijsbaan, de jachthaven en het bosperceel van Ried gaat onze route verder langs het Berltsumer Wiid, een brede vaart, die onderdeel uitmaakt van de Elfstedenschaatsroute en van de Elfstedenvaarroute.
Af en toe ontmoeten we op dit pad langs de vaart een wandelaar, een jogger of een of meer fietsers. In het voorbijgaan een korte groet, en vaak een enkele zin, zijn in de harde schrale wind voldoende voor een vriendelijke ontmoeting.
We zijn nog maar net in Berltsum gearriveerd, als we de vaart over moeten steken, om dit dorp met haar bijzondere koepelkerk al weer te verlaten. Verderop in het dorp horen we kopermuziek van een muziekkorps, maar we weten niet waar het precies vandaan komt. Het klinkt in elk geval wel opgewekt en vrolijk.
Melk en kibbeling
Ten noorden van Berltsum gaan we de Luinsterweg in. De Bildtse gemeentegrenspaal maakt ons duidelijk dat we hier Westergo verlaten en Het Bildt betreden. Achter ons is de voertaal Fries, en vóór ons wordt Bildts gesproken, mijn moedertaal.
Langs de N383 lopen we in noordelijke richting naar Sint-Annaparochie. Twee mannen op fietsen passeren ons. Waarschijnlijk afkomstig van het asielzoekerscentrum in Sint-Annaparochie. Zojuist ontmoetten we hen al eerder, toen zij melk in een jerrycan kwamen halen bij een melkveebedrijf aan de Luinsterweg. Ze groeten ons vriendelijk in het voorbijgaan en bevestigen dat ze melk hebben meegenomen van de boer.
Op het kruispunt bij de Van Harenkerk van Sint-Annaparochie staat een viskraam, waar we een portie kibbeling kopen. Tegenover de kerk is een overdekte ontmoetingsplek, waar we heerlijk uit de wind en vol in de zon genieten van deze warme lekkernij, die extra lekker smaakt na zoveel kilometers straffe tegenwind. We hebben al zo'n 18 kilometer zonder rustpauze gelopen, dus een korte vis-break hebben we wel verdiend, vinden we.
Verderop spreken we mijn Bildtse kapper in de Van Harenstraat. Hij vertelt dat hij zojuist een knipklant had die beweerde dat de Corona-virus hier in het Bildt geen vat zou krijgen op de inwoners, vanwege de zilte zeelucht die hier over Het Bildt waait.
Is het waar?
Was het maar waar!
Gedenk wie stierven
Over de Pothússyreed verlaten we Sint-Annaparochie. Om verderop de doorgaande lijn weer op te pakken, moeten we een eind langs de Middelweg-Oost wandelen om in Vrouwenparochie de Spoordyk op te kunnen gaan.
 |
| Bij het graf van hait |
We wijken even af van de route om deze begraafplaats te bereiken, om daar het graf van mijn vader te bezoeken, die hier begraven is nadat hij eergisteren negen jaar geleden in de vroege zaterdagochtend overleed. Enkele maanden geleden hebben mim en ik hier drie goed gevulde bloembakken gebracht, en we zien nu dat de bloemen er na al die weken nog ongeschonden staan.
Omdat het gezien de Corona-crisis nu niet verstandig is om met mim deze week het graf van mijn vader te bezoeken, maakt Durkje van mij een foto bij het graf, die we naar onze naaste familie appen, om (voor ons ook letterlijk) even stil te staan bij het leven en overlijden van hait. Mim kan met deze foto zelf ook zien dat het graf van haar geliefde echtgenoot en mijn vader deze week toch is bezocht, ondanks alle gedoe rond die nare Corona-verspreiding.
Bij het diensthuisje van de begraafplaats staat een zitbank, uit de wind en vol in de zon, dus hier nemen we plaats om iets te eten en te drinken, en om even te rusten alvorens we het laatste deel van onze route gaan lopen.
Na die pauze verlaten we deze familiebegraafplaats, waar behalve mijn vader ook mijn vier grootouders en twee overgrootouders zijn begraven.
Langs de Elfstedenschaatstochtroute
Durkje en ik lopen terug naar de Spoordyk, en volgen vanuit Vrouwenparochie het smalle geasfalteerde wandel- en fietspad over de hoge spoordijk, waar ooit goederentreinen de oogst van de Bildtse klei haalden, op transport richting Stiens en Leeuwarden.
Bij Vrouwbuurstermolen draaien we af naar het noorden, om langs de Oude Rij richting Oude-Bildtzijl te lopen.
We volgen hier de Elfstedenschaatstochtroute wederom, en nemen de bijbehorende afslag naar het sluisdorpje Oude Leije, om dan langs de Leister Feart naar de sluiskolk te lopen. Hier is een vismigratiebuis langs de sluiskolk gebouwd, en voor de Elfstedentochtschaatsers is hier een brede opgang gemaakt met stenen treden, die de schaatsers nodig hebben om heel snel en comfortabel om de sluiskolk heen te kunnen klunen.
Voorbij de brug over de Leister Feart passeren we het beeld van 'De Elfstedenrijdster' ('ús Klazien', ofwel: Klasina Seinstra).
Terug naar Feinsum
Bij de jachthaven van Oude Leije verlaten we de Leister Feart, om voort te gaan over de Langedyk.
Bij de boerderij van Pollema steken we de Leister Feart over, die van hier eerst in zuidelijke en verderop in oostelijke richting als Feinsumer Feart naar ons dorp Feinsum stroomt.
Aan het eind van de Langedyk verlaten we de doorgaande route van het Elfstedenpad, want vanaf hier hoeven we nog maar ongeveer een kilometer te lopen naar ons huis in Feinsum.
Over de Hege Hearewei lopen we naar de Feinsumer Brêge, waarmee we de Feinsumer Feart oversteken, en dan zijn we thuis in Feinsum.
Het is 14:30 uur als we thuiskomen. In 5,5 uur hebben we het traject van vandaag gelopen, bestaande uit de 24,6 kilometers van onze negende etappe, en de ruim twee kilometers die we vandaag extra buiten deze etappe hebben gelopen. Totaal zullen we zo ongeveer 27 kilometer hebben gelopen.
 |
| Aankomst in Feinsum |
We zien terug op een schitterende wandeldag. Wel behoorlijk koud vanwege de wind, maar toch ook schitterend winters voorjaarswandelweer, kilometers lang door een ons zo vertrouwd en door ons zo geliefd open zeeklei-landschap. Verderop zagen we al regelmatig de Waddenzeedijk, die we tijdens onze volgende etappe zullen naderen.
Na een week lang beiden thuis gewerkt te hebben, om zo onze hard werkende collega's van het MBO en het HBO te faciliteren met onze diensten op het gebied van leren, toetsen, examineren en kwaliteit voelt het vandaag wel heel goed om onze burostoelen voor de duur van dit weekend te verlaten, en vandaag de hele dag buiten te zijn in weer en wind, en om onze been- en andere spieren flink aan het werk te zetten gedurende de langeafstandswandeling van vandaag.
Met een voldaan en vooral ook vitaal gevoel komen we thuis, waar we onze rugzakken achter laten, om eerst met onze tweede auto die andere auto weer uit Franeker te halen, waarmee we vanmorgen naar ons beginpunt zijn gereden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten