Wiep Koehoorn: Thomasviering 'Doodstil' op Memoriazondag

Memoriazondag 22 november 2015

Open viering in de Sint-Vituskerk op de laatste zondag van het kerkelijk jaar

Door het duister naar het licht
Vanmorgen komen we als Protestantse Gemeente van Stiens bijeen in de Sint-Vituskerk, een kerk waar al honderden jaren het leven en de dood zijn gevierd; de terpkerk waarin al zovelen werden gedoopt, trouwden en rouwden. Vandaag is het op deze laatste zondag van het kerkelijk jaar de zogenoemde 'Memoriazondag', de dag waarop we nadrukkelijk stilstaan bij onze gemeenteleden en alle andere mensen die in het afgelopen kerkelijk jaar zijn overleden. Omdat volgende week de Adventweken in de richting van het licht van het Kerstfeest aanvangen, is deze dodenherdenking een doorgangszondag vanuit het duister van de rouw naar het licht van het geboortefeest van Jezus Christus, dat we over enkele weken tijdens het Kerstfeest gaan vieren. Zo'n Memoriazondag is dus terugkijkend een dag van verdriet om wie ons ontvielen, maar tegelijk ook een dag van vreugde, omdat we ons richten naar het Licht van de belofte die wij tegemoet treden. Dat dubbele gevoel van deze Memoriazondag vieren we vanmorgen met zijn allen in een zogenoemde 'Thomasviering', die ons liturgisch mogelijkheden biedt om op eigen wijze toch samen vanuit dat duister het licht binnen te gaan.

De Peper&Zout-band van Stiens

Halleluja & Welkom in Gods huis
Bij het binnen gaan van de kerkzaal worden we met muziek verwelkomd door de 'Peper&Zout-band', de jeugdband van onze kerkelijke gemeente, onder leiding van Pieter Koehoorn.
De band zingt vóór aanvang van deze ochtenddienst het 'Hallelujah', en na de woorden van welkom door onze voorgangster dominee Desirée Scholtens ook nog het lied 'Welkom in Gods huis.

Bijbellezing 'Alles heeft zijn tijd'

Een tijd om te rouwen en ...
Na het eerste gebed zingen we onder leiding van de jeugdband het lied 'Heer U bent welkom'. Voordat we dan ook nog het lied 'Stil mijn ziel, weest stil' zingen, luisteren we naar de bijbellezing uit het boek Prediker 3: 1-8 met als titel 'Alles heeft zijn tijd', waarin Aniek ons onder andere voorleest:

"Er is een tijd om te huilen

en een tijd om te lachten,

een tijd om te rouwen

en een tijd om te dansen."

20 lichtjes voor de overledenen

De heilige chaos
Dan hebben we lang genoeg stil gezeten, aldus dominee Scholtens, dus is het de hoogste tijd om nu iets te gaan doen, om - zo mogelijk en gewenst - in beweging te komen. Ze introduceert de zogenoemde 'heilige chaos', het deel van deze Thomasviering, waarin iedereen door de kerk gaat om op de plaats waar men dat wil iets de doen en iets te beleven aan deze Memoriaviering.

Wie bijvoorbeeld op de preekstoel gaat staan, ziet onderaan dit preekgestoelte in een stille hoek achter het houten hek een lege, geopende doodskist staan. Het is het omhulsel waarin wij onze overleden geliefden zorgvuldig neerleggen, als wij het lichaam toevertrouwen aan de aarde en de ziel aan God. Dat de dood ook bij het leven hoort, toont ons de vloer van deze eeuwenoude kerk, die is geplaveid met hele oude grafstenen. Hier en daar ligt papier dat op een grafsteen kan worden geplakt, om de teksten en symbolen daarop zichtbaar te maken door er met kleurkrijt overheen te gaan. Enkele kinderen proberen de teksten zo te ontcijferen.

Het licht verbreekt het duister

Aan de voet van de hoog opgaande sterrenhemel in het koor van de kerk staan op de grafstenen-vloer twintig lichtjes, waarmee we vandaag de twintig gemeenteleden herdenken die ons in het afgelopen kerkelijk jaar ontvielen. Wie daar een lichtje wil bijplaatsen voor de geliefden die hij of zij vandaag gedenkt, krijgt daar nu de gelegenheid voor. Wie even later op de preekstoel kijkt in de richting van het koor van de kerk, die ziet onder de sterrenhemel het licht van al die waxinelichten, dat het duister en het verdriet van ons leven doet oplichten naar de sterrenhemel, die we over enkele weken in de Kerstnacht weer tegen zullen komen in het geboorteverhaal van Jezus.

Ook met teksten wordt vanmorgen gewerkt. Zo kun je tijdens deze ontdekkingstocht rond het thema 'Doodgewoon' bijvoorbeeld een vraag, een overdenking, een wens, of een gebedsintentie schrijven op een notitieblad, om dat vervolgens te deponeren in het oude doopvont van de kerk. Dichtgevouwen blaadjes blijven dicht, en wie graag wil dat de predikante kennis neemt van de inhoud van diens notitie, kan zijn of haar blaadje geopend in het doopvont leggen.

Langs de wanden hangen bijbelteksten op de zwarte krijt-psalmborden, en rondom hangen witte bladen met daarop allerhande teksten die graag worden gelezen of gezongen tijdens rouwdiensten, Noem deze verzameling maar een soort 'begrafenis-top 10'.
Met al deze vormen tijdens de Thomasviering proberen we met zijn allen zoveel mogelijk zonder taboes onderwerpen als dood, begrafenis en hemel bespreekbaar te maken. Jong, volwassen en (heel) oud ontmoeten elkaar tijdens dit open deel, en je ziet dat de kerkgangers vanmorgen ondertussen met elkaar in gesprek raken over wat hen bezig houdt en wat hen raakt.

Begrafenisrituelen bekijken op de Ipad

Dominee Desirée Scholtens heeft overigens ook nog een slide show gemaakt, die zij voor ieder die dat wil, op haar Ipad laat bekijken door de deelnemers van deze viering. Velen kijken in groepjes even naar deze powerpointpresentatie over verschillende begrafenisrituelen in bijvoorbeeld verschillende culturen.

Rondleiding over het kerkhof van Stiens

Na enige tijd - als iedereen voldoende tijd heeft gehad om overal bij langs te gaan - gaan we plenair weer verder met deze gedenkwaardige kerkdienst. We bidden en zingen met de band het lied 'In Christ alone'. Na de zegen en heenzending kunnen we ook nog met onze voormalige koster Cees Buisman naar buiten voor een rondleiding over het kerkhof rondom de Sint-Vituskerk. Daar is veel belangstelling voor, dus een grote groep gaat buiten in de frisse lucht en onder het genot van een voorzichtig schijnend zonnetje met Cees mee. Na een halve rondgang over het grindpad tussen de dubbele lindenrij rondom het kerkhof komen we aan de noordzijde weer op het kerkhof, waar we stilstaan en uitleg krijgen bij enkele bijzondere graven op dit Stienser kerkhof. Zo bekijken we de uit het jaar 1610 daterende oudste grafsteen, en komen we langs de graven van hen die eeuwen geleden of soms ook nog heel recent overleden en hier werden begraven.

En als we dan met zijn allen weer binnen komen in de kerkzaal, staat daar de warme chocolademelk voor iedereen klaar. Er is dan nog volop gelegenheid om met elkaar na te praten over deze bijzondere open viering op Memoriazondag 2015