Koningspad 1 - Een oud cultuurlandschap

Zondag 2 november 2014


Over de graskade langs de waterberging in natuurreservaat Van Oordt's Mersken

Koningspad
De wandelgids 'Koningspad' die ik vorig jaar al kreeg op Vaderdag, was tot vandaag nog niet gebruikt voor één van de zes wandelingen van deze reisgids. Maar daar gaat vandaag verandering in komen, want we gaan nu in het najaar van start met deze langeafstandswandeling van zes etappes door de benedenloop van beekdal de 'Boorne', ofwel het beekdal van het Koningsdiep, in het Fries ook wel Alddjip (Ouddiep) of Boarne genoemd. Deze rivier ontspringt bij Allardsoog nabij Bakkeveen, meandert in noordwestelijke richting door Fryslân, om vroeger uiteindelijk uit te monden in de voormalige Middelzee.

Etappe 1 = Een oud cultuurlandschap onder een witte deken
De wandelgids waar we vandaag mee op pad gaan, is geschreven door mijn ex-collega, de landschapsjournalist Fokko Bosker, die ook de vierdelige wandelserie 'Friesland voor Lanterfanters' schreef. De wandelgids 'Koningspad' heeft als subtitel 'Lanterfanten door het beekdal Koningsdiep'.
Vandaag wandelen Durkje en ik de eerste etappe, over een afstand van 14 kilometer, van Lippenhuizen naar Tijnje. Omdat Fokko Bosker deze route wandelde en beschreef in de sneeuw- en ijswinter van 2012, kreeg deze eerste etappe als titel mee: 'Een oud cultuurlandschap onder een witte deken'.

Van Lippenhuizen via Gorredijk naar Terwispel
We rijden via Tijnje - waar we de ene auto parkeren - naar Lippenhuizen, waar onze wandeling vandaag begint bij de 'shared space' op de Trijehoek. Ons startpunt is hier de retrotramhalte met de bijbehorende kunstwerken van de spoorkruisen, de wachtende reizigster en het stootblok, die alle de herinnering oproepen aan de oude tramlijn die vroeger van Heerenveen via de Trijehoek in Lippenhuizen naar Oosterwolde liep. We lopen dan eerst over het fietspad langs de Stationsweg richting Gorredijk. Van Gorredijk wandelen we door naar het nabijgelegen dorp Terwispel.

Terwispeler Grootschar
Bij Terwispel gaan we het Kolderveen op, dat een onderdeel is van de Wispelder Walle, een dijkje dat de inwoners van de 15e eeuw al opwierpen, om zich te beschermen tegen het opkomende water van de Wispel en van het Alddjip.
Vlak buiten Terwispel gaan we een zandpad op, dat ons door het natuurreservaat 'Terwispeler Grootschar' naar het natuurreservaat 'Van Oordt's Mersken' voert. Dit mooie zandpad - ook wel het 'Learzens pad' genoemd - gaat tussen de vroegere hooilanden door langs de Bouwespolder, diep het beekdal van het Koningsdiep in. Buiten het broedseizoen mag je dit natuurgebied doorkruisen.
Een groepje diepzwarte Friese paarden observeert ons als we hen passeren. Halverwege het pad zien we een eindje verderop in het blauwgrasland een groepje van drie reeën rustig grazen. Als ze ons opmerken, is de afstand waarschijnlijk voldoende groot, want ze blijven rustig staan kijken naar ons. Op het verste stuk in de boomsingel passeren we mooie gave Inktzwammen en een holle boomstronk die aan de rand toch weer nieuwe uitlopers krijgt. Al met al een prachtig deel van deze route.

Van Oordt's Mersken
Het valt ons op dat het bosperceeltje hier grondig wordt uitgedund. Grote kale plekken ontstaan hier in het bosje. Wij gaan de hoger gelegen graskade op, om dan langs de grote waterberging van Van Oordt's Mersken en langs de oever van de Skipsleat af te buigen naar de veel bredere Nije Feart. Over het brede zandpad van de Tingwâlden wandelen we tussen de Nije Feart links en Van Oordt's Mersken rechts naar het viaduct in de A7, om hier onder de A7 door te kunnen lopen. De Nije Feart werd gegraven (1852) om een snelle en gemakkelijke verbinding over water te vormen voor de afvoer van plaatselijk gewonnen turf en voor de aanvoer van grondstoffen en mest voor de plaatselijke boerenbevolking.
In de graslanden rechts van ons grazen enkele groepen pinken. Eén van de pinken is uitgebroken, dus die drijven we maar weer even terug in het grasland, zodat zij zich kan voegen bij de andere pinken van deze kleine groep zwartbonte koeien.
Verderop zien we grote groepen ganzen, in de weilanden, en van daaruit opvliegend in enkele grote groepen van steeds ongeveer honderd wilde ganzen. De grote populatie ganzen gebruikt deze twee waterrijke natuurgebieden als fourageergebied.

Grote waternavel blokkeert de doorvaart bij de Rolbrêge
Vlak vóór de Rolbrêge passeren we aan onze rechterhand natuurpolder De Dulf. Het Alddjip kronkelt (meandert) iets noordelijker langs en door deze polder. Bij de Rolbrêge ontmoeten we een natuurfotograaf bij een immense oppervlakte drijvende waterplanten. De man vertelt dat het hier gaat om de Grote waternavel, een Zuid-Amerikaanse exoot, die hier een ecologische bedreiging vormt voor de Friese biotoop. Deze hardnekkige waterplant breidt zich extreem snel uit, waardoor grote wateroppervlakten in korte tijd geheel worden bedekt door deze exoot, met als gevolg dat het leven onder die plantenmassa's onmogelijk wordt, en ook de vlotte doorstroming van de waterloop op termijn in gevaar komt. Het is hier en nu vlak vóór de onderdoorgang van de brug inderdaad al een indrukwekkend afsluitende massa taaie waterplanten.

Langs de Rijper Wouden naar de Rieperwâlden
We pauzeren in het warme zonneschijnsel op een picknickbankje aan het water. Ook vandaag profiteren we - evenals gisteren - van het warmterecord van deze tweede novemberdag. Het waait behoorlijk, maar als je even uit de wind in de zon zit, voelt het aangenaam warm aan.
Aan de overzijde van de Nije Feart gaan we via de Hanebuert naar de Rijper Wouden, één van de lokale ruiverkavelingsbossen uit de 60er en 70er jaren van de 20e eeuw. De routekaart geeft aan dat we aan de oostzijde over het schouwpad langs het oude watertje het Mûddjip moeten lopen. Verderop echter constateren we dat we van de route op de kaart afwijken waar deze brede waterlossing afbuigt in oostelijke richting. Toch komen we wel uit op Rieperwâlden, die we moeten volgen richting Tijnje. Op de wandelkaart staat de route dus aan de verkeerde kant van het Mûddjip ingetekend.

Tynje riisde op út 'e pollen
Vlak vóór Tijnje buigen we nog even af in zuidelijke richting, om dan over een pad langs het Mûddjip met een zuidelijk omgaande U-bocht naar de dorpskom van Tijnje te lopen. Bij het dorpsmonument 'In doarp riist op út 'e pollen' nemen we - ter hoogte van het voetbalveld - nog even een etenspauze, en daarna lopen we door naar de dorpskom, waar we vanmorgen onze auto parkeerden.
Het is nu 14.00 uur, dus we hebben de veertien kilometer afgelegd in een gebruikelijk wandeltempo van bruto (inclusief alle fotografie en pauzes) zo'n vier kilometer per uur.
Wat een prachtig mooie, zonnige novemberdag is ons vandaag ten deel gevallen, en hoe verrassend mooi was vooral het traject door het Terwispeler Grootschar en door en langs de Van Oordt's Mersken.