L'ignorance

Woensdag 19 juni 2013 

Cover van de roman Onwetendheid

Onmogelijkheden

Op mijn verjaardag in 2002 kreeg ik de roman 'Onwetendheid' kado, geschreven door de in het Tsjechische Bohemen geboren auteur Milan Kundera. Dit boek is de derde roman die Kundera in de Franse taal schreef, in de jaren dat hij in Frankrijk woonachtig was. De oorspronkelijke titel van dit boek is 'L'ignorance'. De Nederlandse vertaling- die ik las - is van Martin de Haan.

Deze roman is een indrukwekkende uitwerking van één van Kundera’s centrale thema’s: 

1. de onmogelijkheid om een kans die je hebt laten schieten alsnog te benutten; 
2. de onmogelijkheid je leven vanaf een bepaald punt opnieuw te beginnen.

Op een subtiele, onnadrukkelijke manier verweeft Kundera scènes uit het heden en het verleden tot een meerstemmig geheel – waarbij je als lezer met meer vragen dan antwoorden achterblijft. 

Waar ben ik thuis? 

Na de val van het communisme wordt de in Frankrijk wonende Tsjechische emigrante Irena door haar omgeving gepusht om terug te gaan naar haar geboorteland. Haar Zweedse vriend Gustaf zet een vestiging van zijn bedrijf op in Praag. Ze pendelen heen en weer tussen Frankrijk en Bohemen, en zo maakt Irena opnieuw kennis met haar land van herkomst.
Maar het land waarin ze terugkeert, is niet meer het land waaruit ze is vertrokken. Niet alleen is Praag inmiddels onherkenbaar veranderd; voor haar vroegere vriendinnen bestaat zijzelf ook niet meer, of alleen als iemand uit het verleden, die ze niet meer is: niemand vraagt naar haar eigen leven in Frankrijk, iedereen neemt als vanzelfsprekend aan dat Praag voor Irena haar ware thuis is.

Het leven geeft geen tweede kansen

De enige die haar begrijpt, is een man die ze op het vliegveld van Parijs ontmoet. Dat is Josef, een Tsjechische emigrant die in Denemarken woont, en die ook voor korte tijd naar Bohemen gaat. Ze herkent in hem de man met wie ze na een feestje bijna een relatie was begonnen. Bijna, maar ze zag er indertijd van af, omdat ze toen verloofd was. 

Nu - jaren later - maken Irena & Josef een afspraak voor een ontmoeting in Praag. Nadat ze daar in zijn hotel hartstochtelijk de liefde hebben bedreven, blijkt hij haar tot haar verbijstering niet eens herkend te hebben. 

Hij laat haar slapend achter op bed en vertrekt weer naar Denemarken. Met pijn in het hart realiseert Irena zich dat het leven haar geen tweede kansen biedt.

Citaten

• Nostalgie is dus de pijn van het onvervulde verlangen om terug te keren.
• Hoe gruwelijk fascistische dictaturen ook zijn, ze verdwijnen met hun dictator, dus de mensen kunnen blijven hopen.
• De emigrantendroom: een van de vreemdste verschijnselen van de tweede helft van de twintigste eeuw.
• Als herinneringen niet steeds opnieuw worden opgeroepen in gesprekken tussen vrienden, verdwijnen ze.
• Emigranten die bij elkaar klitten in koloniën van landgenoten vertellen elkaar tot vervelens toe dezelfde verhalen, die daardoor onvergetelijk worden.
• Ze weten niet hoe moeilijk het is om in een vreemde wereld een plekje voor jezelf te vinden.
• Besluiten te sterven is voor een puber veel gemakkelijker dan voor een volwassene. Voor een jongere is de toekomst ver weg, abstract, onwezenlijk, iets waarin hij niet echt gelooft.
• Het geheugen kan van het verleden maar een klein fragmentje bewaren.
• Twee mensen hebben niet dezelfde herinneringen, beiden hebben ze een paar kleine situaties uit het verleden onthouden, maar niet dezelfde; hun herinneringen lijken niet op elkaar, vinden elkaar niet, en zelfs in kwantitatief opzicht zijn ze onvergelijkbaar.
• Bereid zijn je leven te geven voor je land: alle naties hebben die verleiding van de zelfopoffering gekend.
• Vroeger luisterde men uit liefde naar muziek, maar tegenwoordig brult ze overal en altijd.
• Amper twintig; de leeftijd van onwetendheid.