De generatorgeneratie

Donderdag 30 juni 2011

Het is al weer ruim 25 jaar geleden. Op 26 april 1986 ontplofte in de Oekraïense grensplaats Tsjernobyl een kernreactor. Dat roept in heel Europa - maar ook ver daarbuiten - angst voor radioactieve besmetting op. In Wit-Rusland valt zo’n 70% van de nucleaire neerslag. Tijdens de eerste dagen na deze kernramp weten de meeste mensen in Wit-Rusland van niets. Later gelooft men nota bene dat de stralingsgevolgen wel zullen afnemen als men maar veel wodka drinkt. Niemand kent alle ware feiten en gevolgen. Informatie wordt achtergehouden en de gevolgen worden gebagatelliseerd. Later geconstateerde mismaakte kinderen, extreem veel gevallen van schildklierkanker en vruchtbaarheidsproblemen doen het ergste vrezen.

We zijn nu bijna één generatie verder. De kinderen van toen zijn inmiddels volwassen geworden. Velen tasten nog steeds in het duister over de toedracht en over de ware gevolgen van deze ramp. Freelance journalist Franka Hummels schreef over deze nieuwe generatie een boek vanuit de menselijke invalshoek. Ze sprak daartoe langdurig met veel Wit-Russen over de invloed van deze tragische gebeurtenis op hun leven. Aan de hand van gesprekken en flankerend onderzoek op locatie onthult ze voor haar en voor ons onbekende, soms ook schokkende feiten.

Franka’s boek kreeg als titel ‘De generatorgeneratie’, met als ondertitel ‘Leven na Tsjernobyl’. Ze ontving voor het schrijven van dit boek een beurs van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten. Het boek is dit jaar gepubliceerd. Durkje en ik kochten dit boek tijdens de ‘Landelijke Herdenking Tsjernobyl 25 jaar later’, de conferentie die ik als medelid van het Landelijk Comité Tsjernobyl 25 jaar later’ organiseerde op 23 april 2011 in de Christelijke Hogeschool Windesheim te Zwolle. We kochten het boek van Franka Hummels, die in het plenaire programma van deze conferentie als spreker optrad.

Op de omslag van het boek zie je een foto van het inmiddels wereldberoemde, verroeste en fotogenieke reuzenrad in het kinderpark van de door de kernramp zwaar getroffen Oekraïense stad Pripjat. Deze stad van destijds zo’n 55.000 inwoners werd ontruimd na de kernramp van het nabijgelegen Tsjernobyl. Het is tot op de dag van vandaag een spookstad.
Vóórin het boek staat een Witrussisch overheidskaartje uit 1998 van de gebieden in Oekraïne en Wit-Rusland, die ernstig tot zeer ernstig zijn vervuild met het radioactieve Cesium-137.

Hummels vraagt zich af: kan deze getroffen generatie veilig kinderen krijgen? Is de groente die ze eten gezond of vervuild? Hoe is het om onzekerheid een plek te geven in je leven? Hoe weet je wat door de ramp komt en wat niet? Als je de waarheid nooit zult kennen, is die dan nog belangrijk? Kortom: Hoe is het om te leven in besmet gebied na Tsjernobyl?
Aan de hand van de persoonlijke verhalen van de consultant Halina, van de vertaalster Paulina en van de journalist Siarzhuk probeert Franka Hummels hierop een antwoord te geven.

En wat blijkt?
* Terwijl wij in Nederland in 1986 onze spinazie vernietigden, dansten de mensen in het dorp van Halina in de warme regen. Toch zegt ze dat ze alles aan Tsjernobyl te danken heeft.
* Siarzhuk zag zijn kippen plotseling roze worden. En was zijn verhuizing naar een dorp verder van Tsjernobyl wel zo’n goed idee? Hij heeft er uiteindelijk wèl een vrouw aan over gehouden.
* Paulina komt uit de Tsjernobyl-regio, maar heeft weinig over het onderwerp nagedacht. Het heeft geen betrekking op haar, denkt ze. Maar ze heeft wèl een vergrote schildklier. Maar dat hebben velen rondom haar.

Enkele uitspraken in dit boek van Franka Hummels:
- De meeste mensen vinden het waarschijnlijk geen interessant onderwerp. Het is gewoon voor ons, we zijn eraan gewend;
- Maar als het dan toch een deel van ons leven is, kunnen we er toch maar het best een feestje van maken?;
- Mensen zijn zich daar niet van bewust, maar ik denk dat er inmiddels helemaal geen veilige plek meer bestaat in Wit-Rusland;
- Maar we weten ook dat juist paddenstoelen de meeste radioactieve stoffen uit de grond opzuigen en dus het gevaarlijkst zijn om te eten;
- Honing is naast vis en paddenstoelen het gevaarlijkste product als het om radioactiviteit gaat;
- Als je partij je iets vraagt, dan doe je dat, ook als je er ziek van wordt;
- ….. het karakter van de Wit-Russen. Dat is namelijk het meest rustige en geduldige volk dat er bestaat, heel goede mensen;
- Kanker in een kinderlichaam is altijd gevaarlijker en agressiever dan bij volwassenen;
- Hij laat op een kaartje zien dat kinderen uit de Tsjernobylregio veel vaker schildklierkanker krijgen dan kinderen uit andere gebieden in Wit-Rusland.