Martenastate: hoe schoon ook, 't zal eenmaal vergaan

Woensdag 13 mei 2009

“Niets is hier blijvend. Alles, hoe schoon ook, zal eenmaal vergaan.” Woorden uit de Zangbundel van Johannes de Heer, die wijzen op de vergankelijkheid van de mens, van natuur en cultuur. Eergisteren (over cultuur) en gisteren (over natuur) schreef ik de eerste twee delen van een drieluik over het landgoed Martenastate in Cornjum (zie mijn weblogberichten van 11 en 12 mei 2009). Vandaag het derde en laatste deel van deze serie: over de vergankelijkheid van de mens.

De familie Martena is lang eigenaar geweest van het landgoed Martenastate te Cornjum. Verschillende generaties Martena hebben het oude kasteeltje Martenastate bewoond. Jonkheer Duco Martena Burmania van Vegelin van Claerbergen was de laatste adelijke bewoner van het geslacht Martena.

De familie Vegelin van Claerbergen liet in het begin van de negentiende eeuw - in 1809 - op hun landgoed Martenastate een eigen familiegraf aanleggen, in de vorm van een grafheuvel. Deze grafheuvel is te vinden aan de zuidoostkant van het landgoed. Onder de tien grote grafstenen van deze particuliere begraafplaats ligt de familie Martena begraven. Ook de al eerder genoemde jonker Duco, die als laatste bewoner geen nageslacht achter liet.

Deze grafheuvel wordt omzoomd door verschillende monumentale beuken. Bijzondere bewoners zijn de Blauwe Reigers, die bij deze grafheuvel – gelegen naast de eenvoudige natuurcamping aan de zuidkant van het terrein van Martenastate - een Reigerkolonie bevolken.

Martenastate ook van W.C. de Groot

Maandag 11 mei 2009

Vanmiddag ben ik even op mei-bezoek geweest op het botanisch-weelderige landgoed van Martenastate in Cornjum. Deze state (en landgoed) is genoemd naar één van zijn eerste bewoners: de heer Duco Martena, ooit getypeerd als staatsman, held en geleerde in de geschiedschriften van Wopke Eekhof.

De laatste bewoner van de voormalige state was jonker Duco Martena van Burmania Vegelin van Claerbergen. Aangezien hij geen nazaten had, vermaakte hij Martenastate aan de kerkvoogdij van Cornjum. De Nederlandse Hervormde gemeente werd daarmee echter eigenaar van een vervallen en verpauperd hoofdgebouw.

De kerkvoogdij besloot in 1899 de voormalige state te slopen en te vervangen door een “slot”. Dit gebouw bestaat nog steeds en is gelegen op het eiland in de slotgracht van het park van Martenastate. Het tegenwoordige Martenastate is een ontwerp van de bekende Leeuwarder architect Willem Cornelis de Groot (1853-1939), die dit miniatuur-kasteeltje ontwierp in Neo-Renaissancestijl, met de opvallende "sipel op 'e toer": het ui-vormige dak van de toren.

In de nu kleinere 19e-eeuwse state zijn ornamenten van de oude state hergebruikt. Het in neorenaissancistische trant uitgevoerde miniatuurkasteeltje heeft een L-vormige plattegrond met een traptoren in de oksel van de vleugels. De toren heeft een vierzijdige onderbouw, die overgaat in een achtzijdige bovenbouw als overgang naar de ui-vormige bekroning. Beide vleugels kregen verzorgde trapgevels met zware hoekschoorstenen. Boven de ramen zijn hoge boogtrommels met siermetselwerk (à la W.C. de Groot) aangebracht. De schildhoudende leeuwen op een zware cordonlijst tegen het torentje en op de hoek van de lange vleugel zijn nog onderdelen van de oude state.

Een bijzondere state, zo in het buitengebied tussen Leeuwarden en Stiens. Een mooie "W.C. de Groot", de architect die in Leeuwarder zulke prachtige bouwwerken op zijn naam zette; denk maar eens aan het Gabbema Gasthuis (1906) in de Leeuwarder Wybrand de Geeststraat, ook zo'n monumentaal topstuk van deze vermaarde architect.