zaterdag 29 juni 2024

Jacobspad - een pelgrimage van Uithuizen naar Groningen (v.v.)

Zaterdag 29 juni 2024
 
Cover van Jacobspad

Routegids sinds 1999
Op 9 september 1999 (dus bijna 25 jaar geleden) publiceerden Thom Oosterhof en Jan van de Zee hun eerste druk van de routebeschrijving 'Jacobspad - een pelgrimage van Uithuizen naar Groningen (v.v.)' met een oplage van 200 gidsen.
De versie die ik van deze routebeschrijving heb, is de 14e druk van 18 maart 2004, dus bijna vijf jaar later. Nog steeds is het dan een zwart/wit-uitgave, maar met de uitgave van die 14e druk hadden ze al meer dan 2.000 exemplaren van deze pelgrims- en onthaastingsgids stuk voor stuk handmatig ingekleurd met de rode routelijn.
Thom Oosterhof verzorgde het typewerk, en Jan van der Zee tekende de illustraties voor deze routegids. Samen verzorgden zij de redactionele inhoud van deze gids voor fietsers en voor wandelaars.

Routebeschrijving van 2004
Het leek de beide makers een aardige gedachte om vanuit het 'Finisterre' (einde der aarde) in de provincie Groningen (Uithuizen) een pelgrimsroute uit te zetten naar de stad Groningen, die vanuit die stad en door Drenthe via het Overijsselse Hasselt een aansluiting zou vinden op de grote doorgaande pelgrimsroute naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela.
Hun pelgrimspad van Uithuizen naar de stad Groningen is totaal ongeveer 42 kilometer lang, gaand door een landschap 'waar de klei nooit helemaal van je voeten te krijgen is'; tevens een landschap met weidsheid, stilte, rust en schone heldere lucht.
Deze wandelgids geeft naast de routebeschrijving qua tekst en kaartmateriaal ook de nodige nuttige wenken voor het bewandelen (of fietsen) van deze route, met aandacht voor bijvoorbeeld: overnachtingsadressen, proviand, kleding, kerken die je passeert, het landschap, en de bewegwijzering in het veld.
Achterin de gids vind je in het kort enige informatie over Santiago de Compostela, de patroonheilige Jacobus de Meerdere, motieven om te pelgrimeren, en een stukje geschiedenis van Spanje.
Dat onder Groningers vroeger de pelgrims niet in hoog aanzien stonden, blijkt uit een vermelding uit het Groninger woordenboek van K. ter Laan, waarin het spreekwoord 'Veur pelgrim loopn' je duidelijk maakt dat de Groningers het pelgrimeren maar een nutteloze bezigheid vonden. 

Van Uithuizen via Groningen en door Drenthe naar Hasselt
Deze routebeschrijving van Oosterhof & Van der Zee zou je kunnen beschouwen als een voorloper van de routegids die veel later verscheen van het Jacobspad in haar huidige beschrijving. In die nieuwe wandelgids-versie gaat het Jacobspad verder dan tot Groningen, want het actuele Jacobspad begint in het noord-Groningse Uithuizen, en loopt door Drenthe, en dan nog door tot in Hasselt, in de kop van Overijssel.
In Hasselt komen het Friese Jabikspaad en het Groninger Jacobspad bijeen, opdat men vanuit Hasselt verderop zuidwaarts pelgrimeert door Nederland, België, Frankrijk en Spanje naar Santiago de Compostela.
Durkje en ik hebben bij het bewandelen van het Jacobspad in 2013 en 2014 gebruik gemaakt van de uitgebreide routegids van het actuele Jacobspad uit het jaar 2008, uitgegeven door de huidige Stichting Jacobspad Groningen-Drenthe. Daarin staat dus ook het traject van Uithuizen naar Groningen van de oorspronkelijke gidseditie van 1999-2004 beschreven, door mij in de volgende twee blogs omschreven:

donderdag 27 juni 2024

Walk of Wisdom

Donderdag 27 juni 2024
 
Cover van de wandelgids voor de Walk of Wisdom
















Wel of geen pelgrimstocht
Na onze pelgrimage op de Spaanse Camino Mozárabe, weer teruggekomen in Nederland, beginnen Durkje en ik te wandelen op de 'Walk of Wisdom'.
De wandelgids ervan noemt deze wandelroute een eigentijdse pelgrimsroute. Het is echter geen pelgrimsroute in de gebruikelijke betekenis, onder andere omdat deze wandelroute niet leidt naar een heilige plek, zoals het graf van de heilige Jacobus al wel eeuwenlang door pelgrims wordt gezien als de heilige bestemming van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. In die zin is dit dus geen pelgrimsroute.
Daarentegen beschrijft de wandelgids van de Walk of Wisdom dit pad wel als een route waarop je de tijd kunt nemen om over je levenservaringen na te denken, wat je zou kunnen beschouwen als – zoals ze dat ook wel noemen – een innerlijke, interne pelgrimage, dus niet naar buiten, maar naar binnen. Iedereen maakt met het ouder worden wel zo’n reis naar binnen, ofwel een ‘Walk of Wisdom’.


Wandelroute Walk of Wisdom
De Walk of Wisdom is een 136 kilometer lange wandelroute over heuvels, door bossen, langs rivieren en door oude cultuurlandschappen rondom Nijmegen. De route begint en eindigt in de Nijmeegse Stevenskerk.
Buiten Nijmegen wandel je oostwaarts door de Ooijpolder, en dan buig je af naar het zuiden richting Beek en Groesbeek. In Duitsland ga je langs Kranenburg verder door het Reichswald richting Milsbeek. Daarna buig je af naar het noordwesten via Mook, Molenhoek en Malden, en dan verder via Grave, Ravenstein, Wijchen, Afferden en Deest langs de Waal terug in oostelijke richting naar de Stevenskerk in Nijmegen.
Deze keer lopen Durkje en ik niet samen, maar gaan zwager Eelke & schoonzus Ike met ons mee. Op de zesde dag wandelde ook achterneef Noud met ons mee. Zij wonen allen op een strategische plek, in Malden, redelijk centraal langs de grote omtrekkende beweging van de Walk of Wisdom rond Nijmegen. Malden gebruiken we derhalve elke dag als uitvalsbasis.
De planning was om de 136 kilometers gedurende acht aaneensluitende dagen af te leggen, in zeven etappes van gemiddeld zo’n 20 kilometers, met de vijfde dag van de acht dagen als pauzedag.
De routegids beloofde ons een meerdaagse wandeling door prachtige natuur, met een grote diversiteit aan landschappen, langs eeuwenoude plaatsen, en plekken met een bewogen geschiedenis. 
 

Verslagen van de 7 etappes van de Walk of Wisdom
Van onze zeven afzonderlijke etappes heb ik een dagverslag in de vorm van een blog geschreven, en die als praatje bij plaatjes (een fotoselectie) gepubliceerd op mijn (deze) weblog.
Hieronder staan van alle zeven etappes - zoals wij die met z'n vieren in juni 2024 hebben gelopen  - een weblink naar het dagverslag van de hieronder aangegeven 7 etappes.
De Walk of Wisdom liepen we in de volgende zeven dagen:

Zonsondergang in Feinsum

Woensdagavond 26 juni 2024
 
Zonsondergang in Feinsum

Sybrand Buma over Wite Buma

Woensdag 26 juni 2024
 
Lezing van Sybrand van Haersma Buma over Wiardus Willem Buma

















Buma & Buma
Vanavond verzorgt Sybrand van Haersma Buma – momenteel burgemeester van de gemeente Leeuwarden - een lezing voor het Koninklijk Fries Genootschap (ofwel: it Keninklik Frysk Genoatskip foar Skiednis en Kultuer (KFG)).
Deze lezing vindt plaats in Tresoar te Leeuwarden
Sybrand van Haersma Buma verhaalt vanavond over de tijd van zijn betbetovergrootvader Wiardus Willem (Wite) Buma (1802-1873); die leefde in een tijd waarin de geest van verandering voortdurend in botsing kwam met de wens tot behoud van wat restte van het oude Fryslân. 

Herontdekking van de Friese identiteit
In het begin van de 19e eeuw was Fryslân van een trots zelfstandig gewest met een eigen stadhouder veranderd in een perifere provincie, ondergeschikt aan de Hollandse regering in Den Haag. 
Dit verlies aan Friese eigenheid leidde tot een opleving van de belangstelling voor het roemruchte Friese verleden. 
Een kleine bovenlaag van de oude adel en van de nieuwe burgerij liep voorop in de herontdekking van de eigen Friese identiteit. De oprichting van het Fries Genootschap in 1827 was hier een belangrijke uiting van. 
Een prominente vertegenwoordiger van deze Friese elite was mr. Wiardus Willem Buma, gedeputeerde, tevens lid en president van het provinciaal gerechtshof van Fryslân. Als gedreven historicus en vooraanstaand lid van het Fries Genootschap diepte Wite Buma de ene na de andere vondst uit het rijke Friese verleden op, die hij op genootschapsavonden presenteerde en waarover Wite Buma publiceerde in De Vrije Fries.

Gezin Buma
Het geheugen van Fryslân speelt een belangrijke rol in Sybrand Buma zijn boek met als titel: ‘Wiardus Willem Buma en het geheugen van Friesland’.
Wite Buma is op de achtergrond in zijn tijd nogal aanwezig, en derhalve een man die er indertijd deed.
Wite is geboren in 1802, midden in de Franse tijd, en woonde aan de Nieuwstad. 
Zijn vader was advocaat, en werd later burgemeester. Hij ging wonen in een helft van het Stadhouderlijk Hof. De koning logeerde indertijd tijdens een werkbezoek bij de burgemeester. De koning wilde het Stadhouderlijk Hof terug, en kocht de helft terug voor 34 duizend gulden. Daarom vertrok het gezin Buma uit het Stadhouderlijk Hof.
Zijn ouders waren steenrijk, want ze hadden ongeveer een miljoen gulden.

De jongeheer Wite
Wite studeerde in Groningen, en verloofde met Maria de With. Vlak na zijn studie trouwden ze. 
Hij leefde in een wereld met een tempo dat al eeuwen zo verliep.
In 1823 is Wite afgestudeerd in de rechten, werd advocaat, en ging wonen aan de Wirdumerdijk, waar hij zijn advocatenkantoor begon. 
Later ging hij verhuizen naar de Weaze, naar een huis dat binnenkort gerenoveerd zal worden.

Waterbouwkundige werken
Het jaar 1825 van de watersnood heeft het beeld van Fryslân heel erg bepaald. In dat jaar braken de dijken namelijk door, en Fryslân overstroomde vanuit het zuidwesten. Wite gaat dan naar Peazens en loopt langs de kust naar Leeuwarden, en ziet onderweg overal schade, die is ontstaan door slecht onderhoud van de dijken.
In 1831 wordt hij gedeputeerde (hij zat toen al in de Staten van Fryslân), en ontwarde toen alle eigendommen van land langs de kust. Toen pas kon er worden gewerkt aan de zeekering. 
Er worden in die jaren vaarten gegraven, waar ook de scheepvaart (trekschuit en beurtvaart) gebruik van kon maken.

Crisis tussen arm en rijk
In 1845 was er sprake van rijkdom en armoede in Fryslân. Zo was er onder andere sprake van de zogenoemde Aardappelcrisis van 1845-1847. 
Wite was daarentegen bijzonder rijk te midden van de vele armen in Fryslân.
De onrust breekt dan uit in Leeuwarden. De schutterij wordt ingezet tegen de opstandelingen. Er vallen doden. Het huis van Wite zijn broer aan de Weaze wordt geplunderd. De daders worden gegeseld in Harlingen, en moeten vijf jaar de cel in.
Wite woonde toen inmiddels aan de Tweebaksmarkt.

De aartsconservatief
In Fryslân was het liberalisme erg groot, vooral op het Bildt.
Alles wat maar riekt naar vernieuwing, daar was Wite op tegen. Hij was aartsconservatief.
Fryslân heeft een belangrijke rol gespeeld bij de wijziging van de Grondwet in 1848, waar Wite overigens op tegen was als conservatief.
Het was politiek een polariserende tijd. Er werden veel pamfletten geschreven, waarmee men elkaar bestreed. Wite gaat zijn politieke uitlatingen ook in pamfletten doen. 
Waar elders kerkenraden werden gekozen, werden in Fryslân de kerkenraden nog samengesteld uit grondeigenaren. Wite was derhalve actief in diverse kerkelijke gemeenten, omdat hij daar gronden bezat. Zo beheerste Wite dus veel dorpen.
In 1845 werd Wite raadsheer in het Hof. Hij ging daarmee zijn grootvader achterna. In 1863 wordt hij president van het Gerechtshof, de hoogste rechterlijke functie in Fryslân. Daarom geeft hij een gigantisch diner. 

Fries Genootschap in de 19e eeuw
Wite is intelligent en een goed bestuurder, maar hij is wel heel ijdel en heel moeilijk. 
In 1834 werd hij lid van het Fries Genootschap. Zijn broer was toen al lid.
Het Fries Genootschap was in die tijd een wervelend genootschap, waarin heftige debatten plaatsvonden. Er was in die kring heel veel besef van de Friese geschiedenis.
De genootschapsleden gaan op zoek naar het verleden van Fryslân: doen aan opgravingen, onderzoeken het Friese rechtssysteem. Ze discussiëren over wat hen bezig hield, en ze schonken collecties aan het Fries Museum.
In 1862 laat Wite bijvoorbeeld foto’s maken van de leden van het Genootschap, waarmee een smoelenboek wordt gemaakt van alle leden van het Genootschap. Dat smoelenboek geeft ons nu een beeld van de elite van Fryslân in die tijd. Al die foto’s zijn er nog steeds.
Het Genootschap was toen niet friestalig, en ook Wite niet. Alle correspondentie in die tijd was altijd in het Nederlands. Pas toen het Frysk Selskip werd opgericht, veranderde dat. Toen nam het Fries aan belang toe, ook in het Genootschap.
In het Genootschap ontstaat een heftige discussie, want een lid van het Genootschap - Gerben Colmjon - had niet gestudeerd. Colmjon gaat echter wel samenwerken met het Genootschap. 
De Genootschapsvergadering over het geheimzinnige Oera Linda-boek was fameus. 

Fameuze leefstijl
Wite leefde met een luxueuze leefstijl aan de Tweebaksmarkt. Hij organiseerde diners met bijvoorbeeld wel 25 gangen, met een menukaart in het Frans. In de tijd dat er veel armoede was, was dat uitzonderlijk.
Wite had heel veel personeel.
Hij liet zilver maken, kocht damasten tafelkleden, en bestelde vlak voor zijn dood nog twee koetsen. 
In Wite zijn levensjaren is Leeuwarden geweldig veranderd. In 1873 was er al een trein naar Harlingen. Wite gaat kuren in Duitsland, waar hij met de trein naar toe ging.
Willem III komt bij hem op bezoek in Leeuwarden.
Wite Buma overlijdt op ruim 70-jarige leeftijd, en wordt begraven in Weidum.
Al Wite zijn voormalige huizen zijn inmiddels hotels geworden.
Wite Buma liet een forse erfenis na aan het Fries Genootschap, dus hij zorgde er ook voor dat het geheugen van Fryslân na zijn dood bewaard bleef.

Over de tijd waarin men leefde
  • De familie Buma werd eind 17e eeuw zo rijk. Ze waren aanvankelijk boeren, die de handel in gingen, in lakens. Ze trouwden in rijke families. Ze verwierven veel grond. Hun kinderen bouwden huizen, en gaven teveel geld uit.
  • Wite heeft heel veel tot stand gebracht, maar je moest hem niet tegen je hebben. Hij was ook voor zijn kinderen een moeilijke vader. Hij wilde altijd de baas spelen. Hij handhaafde tucht en gezag, en had de neiging om zijn heerschappij te voeren. Hij stond ook op zijn rechten. Hij ging bijvoorbeeld eindeloos in beroep tegen onder andere alle belastingaanslagen. Die processen verloor hij overigens wel vaak.
  • De kerk was voor hem een statussymbool. Hij maakte ruzies over zijn zitplaatsen in de kerk; en ging daar ook eindeloos over in beroep.
  • Zijn religieboekenbezit gaat eigenlijk allemaal over het vrijzinnige leven. Hij gebruikte nooit christelijke termen, maar drukte wel zijn stempel op lopende kerkelijke discussies.
  • Zijn wereld was een wereld waarin mannen alles bepalen.
  • Hij had twaalf kinderen. 
  • De vrouwen in die tijd gaan naar de Franse school, en komen daarna weer thuis bij moeder, om te bekijken hoe je een huishouding met bedienden runt.
  • De mannen daarentegen studeren in Groningen en hebben banen.
  • Toch waren er ook wel vrijgevochten vrouwen, die van hun mannen scheidden.
  • De vrouwen bleven thuis en kregen veel kinderen, stierven soms jong, terwijl de mannen wel de wereld in trokken.

dinsdag 25 juni 2024

Walk of Wisdom van Deest naar Nijmegen

Maandag 24 juni 2024
  
Op het Ossenwaardpad door het Nijmeegse Rivierpark

















Wel of geen pelgrimstocht
Na onze pelgrimage op de Spaanse Camino Mozárabe, weer teruggekomen in Nederland, beginnen Durkje en ik te wandelen op de Walk of Wisdom.
De wandelgids noemt deze wandelroute een eigentijdse pelgrimsroute. Het is echter geen pelgrimsroute in de gebruikelijke betekenis, onder andere omdat deze wandelroute niet leidt naar een heilige plek, zoals het graf van de heilige Jacobus al wel eeuwenlang door pelgrims wordt gezien als de heilige bestemming van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. In die zin is dit dus geen pelgrimsroute.
Daarentegen beschrijft de wandelgids van de Walk of Wisdom dit pad wel als een route waarop je de tijd kunt nemen om over je levenservaringen na te denken, wat je zou kunnen beschouwen als – zoals ze dat ook wel noemen – een innerlijke, interne pelgrimage, dus niet naar buiten, maar naar binnen. Iedereen maakt met het ouder worden wel zo’n reis naar binnen, ofwel een ‘Walk of Wisdom’.

Wandelroute Walk of Wisdom
De Walk of Wisdom is een 136 kilometer lange wandelroute over heuvels, door bossen, langs rivieren en door oude cultuurlandschappen rondom Nijmegen. De route begint en eindigt in de Nijmeegse Stevenskerk.
Buiten Nijmegen wandel je oostwaarts door de Ooijpolder, en dan buig je af naar het zuiden richting Beek en Groesbeek. In Duitsland ga je langs Kranenburg verder door het Reichswald richting Milsbeek. Daarna buig je af naar het noordwesten via Mook, Molenhoek en Malden, en dan verder via Grave, Ravenstein, Wijchen, Afferden en Deest langs de Waal terug in oostelijke richting naar de Stevenskerk in Nijmegen.
Deze keer lopen Durkje en ik niet samen, maar gaan Eelke & Ike met ons mee. Zij wonen op een strategische plek, in Malden, redelijk centraal langs de grote omtrekkende beweging rond Nijmegen. Malden gebruiken we derhalve elke dag als uitvalsbasis.
De planning is om de 136 kilometers gedurende acht aaneensluitende dagen af te leggen in zeven etappes van gemiddeld zo’n 20 kilometers, met de vijfde dag van de acht dagen als pauzedag.
De routegids belooft ons een meerdaagse wandeling door prachtige natuur, met een grote diversiteit aan landschappen, langs eeuwenoude plaatsen, en plekken met een bewogen geschiedenis.

Etappe 7 van Deest naar Nijmegen
Vandaag wandelen we van Deest naar Nijmegen, over een afstand van 20,3 kilometer.
We staan op om 5:30 uur, en na het ontbijt rijden we met z’n vieren naar Deest aan de Waal, waar we onze auto parkeren en achterlaten bij de dorpskerk, waar onze etappe van vandaag om 7:00 uur begint.
We zijn daarmee de wandeldag een uur eerder aangevangen dan in de voorgaande dagen; enerzijds omdat het vandaag een zonnige en bovenal warme dag gaat worden, en daarnaast omdat we na afloop van deze laatste etappe, en daarmee ook van de Walk of Wisdom nog de terugreis vanuit Deest naar huis zullen hebben.
Vanuit het dorpscentrum lopen we naar de Waalbanddijk, de rivierdijk van de Waal. Voorbij scheepswerf Ravestein gaan we vanaf de Dijk de Uiterwaard op.

Langs de Waal naar het voetveer Beuningen-Slijk Ewijk
Zo lopen we hoog door de Winssensche Waarden naar de Tacitusbrug van Ewijk, over de Waal. Vlak vóór die brug vervolgen we onze route op de Dijk, en de Dijk blijven we ook voorbij de Tacitusbrug volgen.
Onderaan de Dijk zien we een huisje staan, te midden van grote velden bereklauw.
In een bocht van de Dijk buigen we af naar de Waal, om de Ewijkse Plaat op te gaan.  
Vanaf dat punt volgen we de rivieroever van de Waal.
Als gevolg van de hoge waterstanden en van de golfslag van het groot aantal binnenvaart-schepen op de Waal, kalven fikse stukken oever af, en lopen we over een oeverwal van op enkele plekken zo’n twee meter hoogte.
Waar een groep bomen langs de oever staat, staat een groep runderen met kalveren onder enkele bomen in de schaduw. We gaan daar met een ruime boog omheen, om ze niet te verstoren. 
Daarna volgen enkele Waalstrandjes.
Dan komen we bij het voetveer van Beuningen naar Slijk Ewijk. We zijn ongeveer een uur te vroeg voor de eerste oversteek, maar eerst is daar alvast één van de vrijwilligers van het veer, en later ook de tweede. Tijdens onze koffiepauze op deze plek hebben we een gezellig onderhoud met de beide veerboot-vrijwilligers. We hoeven niet overgezet te worden, want onze route gaat vanaf de veerhaven verder langs de Waal.

Via Weurt richting Nijmegen
Enthousiast willen we na de koffie de aangegeven route langs de oever van de Waal vervolgen, maar dat is ons niet gegund.
De waterstand van de Waal is namelijk zo hoog dat we verderop door het water zouden moeten waden om het oeverpad de vervolgen. En iets hogerop is de uiterwaard dermate drassig dat het niet verantwoord is om die te doorkruisen. Er zit dus niets anders op dan maar weer door hoog opgaande grassen en brandnetels een eind terug te lopen naar de opgang van het voetveer, waar we de Dijk wederom op gaan, richting Nijmegen.
Om 10:30 uur passeren we Weurt, langs de grote dorpskerk onder aan de rivierdijk.
Om 10:45 uur lopen we op de Westkanaaldijk de bebouwde kom van Nijmegen binnen.

Van de Oversteek naar de Snelbinder
Na het oversteken van de Sluis Weurt gaan we het graspad op van de grasdijk die met enkele bochten door het haven- en industrieterrein van Nijmegen gaat.
Vanaf de Winselingseweg gaan we via de trappen de Oversteek op, de hoge brug die hier over de Waal ligt. 
Dan maken we over deze lange rivierbrug de halve oversteek naar het Rivierpark in de rivierdelta, waarin de wandelroute verder gaat.
Over het Ossenwaardpad gaat het dan verder door het Rivierpark
Ten behoeve van onze lunchpauze vinden we hier geen zitbanken, maar dat lossen we op door op enkele stapstenen te gaan zitten lunchen, op een doorwaadbare plaats in het Rivierpark.
Na deze lunchpauze in de volle zon – de temperatuur loopt vanmiddag op tot zo’n 27 graden Celsius – gaat het verder over het Ossenwaardpad, voorbij de Zaligebrug langs het Waalstrand naar de Spoorbrug, die de naam Snelbinder draagt.

Binnenkomst in de Stevenskerk van Nijmegen
Over het fiets- en voetpad van deze spoorbrug steken we de Waal wederom over.
Aan de overzijde kunnen we dan via de trappen de Waalkade van Nijmegen op.
Vanaf de Waalkade gaan we langs het Labyrinth (de weg naar binnen) door de Anthonispoort het centrum van de Nijmeegse binnenstad in. 
Vanuit de Stikke Hezelstraat gaan we langs het beeld van Moenen de trappen op naar de hoofdingang van de Nijmeegse Stevenskerk. 
De Sint Steven is gelukkig open, dus we maken een rondje door deze grote stadskerk.
Daar staat ook een groot model van het engeltje van de Walk of Wisdom, ook wel de zaailing genoemd, het logo van de Walk of Wisdom. 
In de sacristie van de kerk melden we ons bij de koster van de kerk, die ons registreert als binnengekomen ‘pelgrims’ van de Walk of Wisdom. We krijgen de nog ontbrekende vogelringetjes van de pelgrimsveter, en een felicitatiekaart wegens het volbrengen van de hele wandelroute, met erbij een kerkstempel in ons routeboekje.
Daarna gaan we nog langs de huidige expositie ‘A Gentle God’, en bekijken we ook het 15e eeuwse fresco van Sancta Ontcommer.  
In de kapel voorbij de prachtig decoratieve kerkramen zingen we onder leiding van Ike met z’n vieren meerstemmig het ‘Ubi Caritas’, hetgeen van de overige kerkbezoekers nog wel de waarderende aandacht krijgt.

Evalueren en thuisreis 
Buiten maken we de doorsteek naar de Waag van Nijmegen, waar we op een terras plaatsnemen voor een heerlijk afsluitend hapje & drankje. 
Dat is ook een mooi moment om met z’n vieren alle wandeldagen van de gehele Walk of Wisdom te evalueren, en gezellig na te blikken op ons groeien op ons levenspad van de wijsheid (Walk of Wisdom).
Vanaf de Waag lopen we naar het busstation, vanwaar Eelke & Ike naar huis rijden in Malden, en wij de andere kant op gaan met de bus terug naar Deest, waar we in onze auto stappen, en huiswaarts keren naar het Friese Feinsum, met genoegen terugkijkend op de zeven hele mooie wandeldagen van ons vieren op de Walk of Wisdom.

Walk of Wisdom van Leur naar Deest

Zondag 23 juni 2024
 
Over de Waalbanddijk langs de uiterwaarden van de Waal

















Wel of geen pelgrimstocht
Na onze pelgrimage op de Spaanse Camino Mozárabe, weer teruggekomen in Nederland, beginnen Durkje en ik te wandelen op de Walk of Wisdom.
De wandelgids noemt deze wandelroute een eigentijdse pelgrimsroute. Het is echter geen pelgrimsroute in de gebruikelijke betekenis, onder andere omdat deze wandelroute niet leidt naar een heilige plek, zoals het graf van de heilige Jacobus al wel eeuwenlang door pelgrims wordt gezien als de heilige bestemming van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. In die zin is dit dus geen pelgrimsroute.
Daarentegen beschrijft de wandelgids van de Walk of Wisdom dit pad wel als een route waarop je de tijd kunt nemen om over je levenservaringen na te denken, wat je zou kunnen beschouwen als – zoals ze dat ook wel noemen – een innerlijke, interne pelgrimage, dus niet naar buiten, maar naar binnen. Iedereen maakt met het ouder worden wel zo’n reis naar binnen, ofwel een ‘Walk of Wisdom’.

Wandelroute Walk of Wisdom
De Walk of Wisdom is een 136 kilometer lange wandelroute over heuvels, door bossen, langs rivieren en door oude cultuurlandschappen rondom Nijmegen. De route begint en eindigt in de Nijmeegse Stevenskerk.
Buiten Nijmegen wandel je oostwaarts door de Ooijpolder, en dan buig je af naar het zuiden richting Beek en Groesbeek. In Duitsland ga je langs Kranenburg verder door het Reichswald richting Milsbeek. Daarna buig je af naar het noordwesten via Mook, Molenhoek en Malden, en dan verder via Grave, Ravenstein, Wijchen, Afferden en Deest langs de Waal terug in oostelijke richting naar de Stevenskerk in Nijmegen.
Deze keer lopen Durkje en ik niet samen, maar gaan Eelke & Ike met ons mee. Zij wonen op een strategische plek, in Malden, redelijk centraal langs de grote omtrekkende beweging rond Nijmegen. Malden gebruiken we derhalve elke dag als uitvalsbasis.
De planning is om de 136 kilometers gedurende acht aaneensluitende dagen af te leggen in zeven etappes van gemiddeld zo’n 20 kilometers, met de vijfde dag van de acht dagen als pauzedag.
De routegids belooft ons een meerdaagse wandeling door prachtige natuur, met een grote diversiteit aan landschappen, langs eeuwenoude plaatsen, en plekken met een bewogen geschiedenis.

Etappe 6 van Leur naar Deest
Vandaag wandelen we van Leur naar Deest, over een afstand van 17 kilometer.
We staan op om 6:30 uur, en na het ontbijt rijden we met zijn vijven – want vandaag gaat ook onze veertienjarige achterneef Noud mee - naar Deest aan de Waal, waar we onze auto parkeren en achterlaten. Dan rijden we met de andere auto door naar de molen aan de Molenhoek tussen Leur en Hernen, waar onze etappe van vandaag begint.
Om 8:25 uur vertrekken we bij de molen van Hernen. 
Naast de molen gaan we het Hernensche Bosch van het Geldersch Landschap binnen. 
In het bos passeren we een uitgestrekt bosven met op de achtergrond nog de molen van zojuist.

Kerk en kasteel van Hernen
Nadat we onder de A50 door zijn gegaan, komen we in Hernen. Daar passeren we de kerk.
We zien dat de kerkdeur open staat, en gaan naar binnen. Verder dan de kapel komen we niet.
Wel kunnen we vanuit de kapel door de glazen deuren het interieur van deze kerk bekijken. 
Verderop komen we bij het kasteel van Hernen.
We wandelen rechts om het kasteel.
In het weiland achter het kasteel graast een kleine kudde koeien.
Tussen de koeien lopen ook enkele kalveren.
Ter hoogte van Het Schaar steken we een brede vaart over.

Molen en Kapelberg van Bergharen
Als we Het Schaar achter ons laten, zien we vanaf de Veldsestraat de kerk al van Bergharen.
We lopen wel in de richting van Bergharen, maar gaan het dorp niet binnen. Met een boog lopen we onder langs het dorp, en op de Wijksestraat laten we dan ook al vrij snel de bebouwde kom van Bergharen achter ons.
Op de Hebkesweg gaan we de Hebkesberg op. 
Na het oversteken van de Molenweg gaan we het bosperceel in, naar de molen van Bergharen.
Bij de molen draaien we af naar rechts, om de Kapelberg op te gaan.
Op de Kapelberg is een openbare bidplaats, bestaande uit een openluchttheater bij een kapel die op de Kapelberg ligt. 
Op de houten banken van de openluchtkapel houden we onze koffiepauze in de zon. 
Het is vandaag prachtig zonnig weer, waarbij de temperatuur oploopt tot zo’n 25 graden Celsius.
Na de koffiepauze volgen we de hele rondgang van de kruiswegstatie rondom de Kapelberg.
Daarbij komen we langs de veertien indrukwekkende staties, die zijn gemaakt door de kunstenaar Jac Maris.
  
Door De Elzent naar de Honesty Bar
We vervolgen onze etappe over de Elzendweg. Als we het natuurgebied De Elzent in lopen, krijgen we vanuit een andere richting nog eens weer het zicht op Bergharen.
De route gaat over een mooi veldpad.
We steken een sloot over via een smal bruggetje.
Aan de andere kant van een sloot gaan we verder, onder andere over een akkerpad door een graanveld.
Als we op De Donk lopen, komen we langs een Bed & Breakfast.
Daar staat een wegwijzer, waarmee we worden uitgenodigd om een kijkje te gaan nemen in de berghut hoger achter de woning.
Achter het huis is een zogenoemde Honesty Bar.
Vóór die blokhut ligt een veranda met een zitbank en stoelen, waarop we plaatsnemen voor onze lunchpauze.
Binnen is een slaapkamer met keuken en een toilet, dus voor de passerende wandelaar op de Walk of Wisdom van alle benodigde gemakken voorzien.
We hebben vanaf grote hoogte een prachtig uitzicht vanaf de veranda van deze mooie pleisterplaats. 

Van Afferden over de Waalbanddijk langs wielen/waaien naar Deest
Dan gaan we de Schriksestraat op, waarmee we eerst de Broeksche Leigraaf kruisen, en verderop de N322. En dan wandelen we Afferden binnen.
In Afferden gaan we linksom langs de kerktoren die hier op het kerkhof staat.
Langs en vanuit Afferden gaat het dan in een nagenoeg rechte lijn naar de hoge Waalbanddijk, waar het zogenoemde Moordkruis bovenop de rivierdijk staat.
Rechts van de Waalbanddijk liggen zogenoemde Wielen of Waaien.
Dergelijke waterplassen liggen ook aan de linkerzijde van de Waalbanddijk, aan de rivierzijde.
In die uiterwaarden grazen koeien.
Laag in de uiterwaard zien we ook een broedende zwaan op het nest. 
En verderop zien we enkele reigers, en zowaar ook enkele lepelaars.
Vanaf de hoge rivierdijk krijgen we een schitterend uitzicht over de uiterwaarden, waarin ook knoestige wilgen staan.
Zo wandelen we aangenaam in de zon met een licht verkoelend windje verder over de Waalbanddijk, totdat we de bebouwde kom van Deest bereiken.
Dan nog een klein stukje over de rivierdijk, en bij een binnendijkse wiel kunnen we dan naar beneden het dorp in lopen, waar we vanmorgen onze auto hebben geparkeerd bij de dorpskerk.
Met die auto rijden we om 13:30 uur terug naar de molen aan de Molenhoek tussen Leur en Hernen, en tot slot rijden we dan met beide auto’s terug naar Malden.
Dit was voor ons de voorlaatste etappe van de Walk of Wisdom, en morgen lopen we dan tot slot nog de laatste etappe. 

Walk of Wisdom van Velp naar Leur

Zaterdag 22 juni 2024
 
Bospad in het Leursche Bosch
Wel of geen pelgrimstocht
Na onze pelgrimage op de Spaanse Camino Mozárabe, weer teruggekomen in Nederland, beginnen Durkje en ik te wandelen op de Walk of Wisdom.
De wandelgids noemt deze wandelroute een eigentijdse pelgrimsroute. Het is echter geen pelgrimsroute in de gebruikelijke betekenis, onder andere omdat deze wandelroute niet leidt naar een heilige plek, zoals het graf van de heilige Jacobus al wel eeuwenlang door pelgrims wordt gezien als de heilige bestemming van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. In die zin is dit dus geen pelgrimsroute.
Daarentegen beschrijft de wandelgids van de Walk of Wisdom dit pad wel als een route waarop je de tijd kunt nemen om over je levenservaringen na te denken, wat je zou kunnen beschouwen als – zoals ze dat ook wel noemen – een innerlijke, interne pelgrimage, dus niet naar buiten, maar naar binnen. Iedereen maakt met het ouder worden wel zo’n reis naar binnen, ofwel een ‘Walk of Wisdom’.

Wandelroute Walk of Wisdom
De Walk of Wisdom is een 136 kilometer lange wandelroute over heuvels, door bossen, langs rivieren en door oude cultuurlandschappen rondom Nijmegen. De route begint en eindigt in de Nijmeegse Stevenskerk.
Buiten Nijmegen wandel je oostwaarts door de Ooijpolder, en dan buig je af naar het zuiden richting Beek en Groesbeek. In Duitsland ga je langs Kranenburg verder door het Reichswald richting Milsbeek. Daarna buig je af naar het noordwesten via Mook, Molenhoek en Malden, en dan verder via Grave, Ravenstein, Wijchen, Afferden en Deest langs de Waal terug in oostelijke richting naar de Stevenskerk in Nijmegen.
Deze keer lopen Durkje en ik niet samen, maar gaan Eelke & Ike met ons mee. Zij wonen op een strategische plek, in Malden, redelijk centraal langs de grote omtrekkende beweging rond Nijmegen. Malden gebruiken we derhalve elke dag als uitvalsbasis.
De planning is om de 136 kilometers gedurende acht aaneensluitende dagen af te leggen in zeven etappes van gemiddeld zo’n 20 kilometers, met de vijfde dag van de acht dagen als pauzedag.
De routegids belooft ons een meerdaagse wandeling door prachtige natuur, met een grote diversiteit aan landschappen, langs eeuwenoude plaatsen, en plekken met een bewogen geschiedenis.

Etappe 5 van Velp naar Leur
Vandaag wandelen we van Velp naar Leur, over een afstand van 19,8 kilometer.
We staan op om 6:30 uur, en na het ontbijt rijden we gevieren naar de molen op de Molenhoek bij Leur, waar we onze auto parkeren en achterlaten. Dan rijden we met de andere auto door naar Velp, waar we de auto parkeren bij het voormalige klooster De Bronkhorst, waar onze etappe van vandaag begint.
Om 8:30 uur vertrekken we vanaf het parkeerterrein van De Bronkhorst.
Direct daarna lopen we langs de kerk tussen de beide kloosterlocaties.

Emmaüsklooster van Velp
Voordat we Velp verlaten, gaan we eerst nog het kloosterterrein op van het Emmaüsklooster.
Gelukkig staat de kloosterkerkdeur open, en kunnen we naar binnen. In de kerkzaal zit een man aantekeningen te maken in een schrift. Verder zijn er geen andere bezoekers. 
We maken een rondgang door de kerk, om het interieur van deze kloosterkerk te bekijken.
Hier en daar vallen ons enkele details op in en buiten de kerk. 
Dit klooster is het oudste, nog  vrijwel in originele staat gebleven klooster van de minderbroeders-kapucijnen in Nederland.
Na dit kloosterbezoek verlaten we Velp.

Door de Keentsche Uiterwaard
Na de oversteek over de Hertogswetering gaan we de Mars en Wijthdijk op door polder de Lage Wijth.
Na het oversteken van de oude meander van de Maas lopen we op de Hans en Grietweg de Keentsche Uiterwaard binnen.
Een zwarte stier verjaagt met een briesend geluid een aantal paarden, die samen met de koeien van de kudde in het weiland rechts van de weg lopen.
Dan wandelen we het buurtschap Keent binnen.
Net buiten Keent verlaten we de Zuidenhoutstraat, om dan over een paadje bovenop de parallelle grasdijk te lopen.
Via de Keentseweg verlaten we even later de Keentsche Uiterwaard als we de voormalige Maas-meander oversteken.

Via Neerloon langs de Maas naar Ravenstein
Dan volgen we de hoge Maasdijk, eerst langs de Maas-meander, en daarna langs de Maas.
We komen dan ook langs het dorpje Neerloon. 
Verderop gaan we – nog steeds langs de Maas – onder de A50 door, en dan arriveren we in Ravenstein.
Voorin Ravenstein drinken we een kop koffie op het café-terras ter hoogte van het voetveer over de Maas.
Na deze koffiepauze gaan we niet direct de Maas over, maar gaan we eerst een stadwandeling maken door Ravenstein. Daartoe wandelen we het centrum van het stadje binnen door de Maas-poort.
In het centrum lopen we naar de grote centrumkerk. Die is helaas gesloten, dus de kerk bezichtigen, gaat niet lukken.
Wel kunnen we naar binnen in de volgende kerk, waar de kerkdeuren wel uitnodigend open staan. Binnen treffen we een expositie aan van de beeldend kunstenaar Andro de Jong uit Lent, die zelf aanwezig is om ons een toelichting te geven op zijn geëxposeerde kunstwerken.
In dit kerkje staat overigens ook een mooi wit orgel dat door twee personen moet worden bespeeld, waarvan de ene de organist is, en de ander trappend op een zijpedaal moet zorgen voor voldoende lucht in het orgel.

Niftrik
Bij een deel van een oud verdedigingswerk van Ravenstein verlaten we het stadje. 
Dan lopen we over de Maasdijk terug naar het voetveer over de Maas.
De twee vrijwilligers van het voetveer zitten aan onze rivierzijde te wachten op volgende passagiers, dus als we er aankomen, zetten ze ons direct over de Maas.
Over de Maasbanddijk lopen we dan langs de Maas onder de A50 door naar Niftrik.
Voorin Niftrik hebben we onze lunchpauze op een houten bank bij de basisschool en de kerk.
In de kapel van de kerk hangt een mooi glas in lood-raam met daarop de afbeelding van Jezus in de tempel.
Voorbij Niftrik kunnen we bij Hotel-restaurant-café Hoogeerd de zogenoemde vogelringetjes afhalen voor onze pelgrimsveters van de Walk of Wisdom.
Nabij de horeca-gelegenheid, maar ook gedurende de hele rest van deze etappe ontmoeten we steeds automobilisten die met hun oldtimers meedoen aan de Zeven Heuvelentour voor oldtimers.

Van Wijchen via Leur richting Hernen
Dan draaien we af van de Maas, om over de Ravensteinseweg naar Wijchen te lopen.
Via een mooi groen traject doorkruisen we even later de plaats Wijchen. Na onder een spoorlijn door gelopen te hebben, verlaten we onder de A326 door de plaats Wijchen. 
Buiten Wijchen vervolgen we onze route over de lange en rechte Leurseweg tot aan het café in Leur.
Bij de kerk van Leur nemen we plaats op een bank voor onze lunchpauze.
Ten noorden van Leur gaan we het Leursche Bosch in.
In het bos groeit een hele grote zwam op een oude, dikke boomstronk.
Veel bospaden staan plaatselijk onder water, of zijn nogal drassig.
Maar langs de randen van die drassige paden kunnen we toch nog prima voorwaarts door dit bosgebied.
Bij de molen van Hernen, tussen Leur en Hernen, eindigt rond half twee vanmiddag onze etappe van vandaag.
We kunnen nog wel even naar binnen, en ondertussen zijn de molen-vrijwilligers bezig om spullen in en rond de molen op te ruimen, omdat de molen straks sluit. 
Bij de molen aan de Molenhoek nabij Hermen stappen we in onze hier geparkeerde auto, en dan rijden we eerst naar Velp, waar we na een bezoek aan het kunstkerkje de andere auto afhalen.
Tot slot rijden we van Velp terug naar Malden.

Walk of Wisdom van Malden naar Velp

Donderdag 20 juni 2024
 
Wandelen door de Hatertsche Vennen

















Wel of geen pelgrimstocht
Na onze pelgrimage op de Spaanse Camino Mozárabe, weer teruggekomen in Nederland, beginnen Durkje en ik te wandelen op de Walk of Wisdom.
De wandelgids noemt deze wandelroute een eigentijdse pelgrimsroute. Het is echter geen pelgrimsroute in de gebruikelijke betekenis, onder andere omdat deze wandelroute niet leidt naar een heilige plek, zoals het graf van de heilige Jacobus al wel eeuwenlang door pelgrims wordt gezien als de heilige bestemming van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. In die zin is dit dus geen pelgrimsroute.
Daarentegen beschrijft de wandelgids van de Walk of Wisdom dit pad wel als een route waarop je de tijd kunt nemen om over je levenservaringen na te denken, wat je zou kunnen beschouwen als – zoals ze dat ook wel noemen – een innerlijke, interne pelgrimage, dus niet naar buiten, maar naar binnen. Iedereen maakt met het ouder worden wel zo’n reis naar binnen, ofwel een ‘Walk of Wisdom’.

Wandelroute Walk of Wisdom
De Walk of Wisdom is een 136 kilometer lange wandelroute over heuvels, door bossen, langs rivieren en door oude cultuurlandschappen rondom Nijmegen. De route begint en eindigt in de Nijmeegse Stevenskerk.
Buiten Nijmegen wandel je oostwaarts door de Ooijpolder, en dan buig je af naar het zuiden richting Beek en Groesbeek. In Duitsland ga je langs Kranenburg verder door het Reichswald richting Milsbeek. Daarna buig je af naar het noordwesten via Mook, Molenhoek en Malden, en dan verder via Grave, Ravenstein, Wijchen, Afferden en Deest langs de Waal terug in oostelijke richting naar de Stevenskerk in Nijmegen.
Deze keer lopen Durkje en ik niet samen, maar gaan Eelke & Ike met ons mee. Zij wonen op een strategische plek, in Malden, redelijk centraal langs de grote omtrekkende beweging rond Nijmegen. Malden gebruiken we derhalve elke dag als uitvalsbasis.
De planning is om de 136 kilometers gedurende acht aaneensluitende dagen af te leggen in zeven etappes van gemiddeld zo’n 20 kilometers, met de vijfde dag van de acht dagen als pauzedag.
De routegids belooft ons een meerdaagse wandeling door prachtige natuur, met een grote diversiteit aan landschappen, langs eeuwenoude plaatsen, en plekken met een bewogen geschiedenis.

Etappe 4 van Malden naar Velp
Vandaag wandelen we van Malden naar Velp, over een afstand van 18,8 kilometer.
We staan op om 6:30 uur, en na het ontbijt rijden Eelke en ik naar De Bronkhorst bij Velp, waar we een auto parkeren en achterlaten. Dan rijden we met de andere auto terug naar Malden, die we parkeren bij Eelke & Ike, omdat we vanuit hier onze vierde etappe vandaag beginnen.
Om ongeveer 9:00 uur verlaten we Malden als we over de brug van de Blankenbergseweg het Maas-Waalkanaal oversteken. Verderop gaan we met het viaduct over de A73.
Aan de overzijde gaan we het smalle pad van de Broekhofweg op.
Een ruiter die van de andere kant komt, vraagt ons of we even in de berm willen stilstaan, omdat haar paard zenuwachtig reageert op ons als vier wandelaars met hoeden en stokken. Dan stapt het paard rustig bij ons langs.
Een klein eindje verderop moeten we voorzichtig langs een haag van bramenstruiken om het onder water staande karrenspoor met droge voeten te vervolgen.

Door de Hatertsche Vennen
Via de Parksesteeg en de Hofsteeg gaan we het natuurgebied van de Hatertsche Vennen op.
Vanaf een hoge duin krijgen we een mooi uitzicht over dit prachtige natuurgebied.
Over de hoge zandrug gaan we verder in zuidwestelijke richting.
Verderop komen we langs de Koortsboom naast de ruïne van Sint Walrick.
Van het bouwwerk – ook wel de Koortskapel genoemd – resteren nog slechts enkele muurdelen.
Over de doorgaande weg passeren we een midden in het veld staande duiventil, door de Fransen ook wel pigeonnier genoemd.
We doorkruisen de Overasseltsche en Hatertsche Vennen naar de Heumenseweg.

Bloemenhulde bij de Mariakapel
Aan de overzijde van de Heumenseweg gaan we bij Bullenkamp op de Sparrenbosweg een bosperceel in. 
Als we verderop over de Boskantse Broekstraat lopen, komen we langs de Mariakapel.
Deze kapel heeft twee glas in lood-ramen, en langs het pad van de weg naar de ingang van de Mariakapel liggen meerdere bossen bloemen en kransen, en in de kapel wordt ons duidelijk waarom dat zo is. 
Negen dagen geleden is namelijk de vrouw die de eerste steen heeft gelegd van deze kapel, en die jarenlang heeft gezorgd voor deze kapel, overleden, dus de rouwkaarten in de kapel en de bloemen in en bij deze Mariakapel zijn een eer- en huldebetoon aan de vrouw (Anny Rossen, samen met haar man Sjaak de bouwers van deze kapel (2010)), die deze Mariakapel een warm hart toedroeg.
We zijn hier precies halverwege de Walk of Wisdom, en maken hier graag gebruik van het bankje in de zon bij de kapel, voor onze koffiepauze.

De Maasmolen van Maashoek
Nadat we de Zeedijksche Leigraaf over zijn gestoken, lopen we over de Baron van Brakelstraat naar de bebouwde kom van Nederasselt.
Aan de overzijde van de Broekstraat lopen we langs de waterplas van Molenhoek. 
Aan de andere kant van de plas staat de houten Maasmolen.
En aan onze kant staat een hoge paal, met er bovenop twee ooievaars op een ooievaarsnest. 
Het graspad langs de Molenhoek brengt ons naar de hoge Maasdijk.
Vanaf deze Maasdijk gaan we de Oude Veerstraat in.  
In een waterplas langs deze straat horen en zien we een groot aantal kikkers.
De kikkerkoppen steken boven het wateroppervlak uit.

Langs het Kroonwerk Coehoorn naar de John Thompsonbrug
We wandelen nu in de richting van de Maas. Langs de Kleefse Veerstraat komen we bij het zogenoemde Kroonwerk Coehoorn, een restant van het Graafse vestingwerk van de beroemde Friese Menno van Coehoorn aan deze zijde van de Maas, tegenover de stad Grave.
Hier houden we onze lunchpauze op een grote houten bank naast het informatiepaneel over dit Kroonwerk Coehoorn.
Daarna lopen we parallel aan de Maas langs de Graafse schutsluis in de Maas. Twee boten zijn hier geschut, èn we ontmoeten er een fietsend stel toeristen uit Malden, die woonachtig zijn in het Friese Boelenslaan.
Even later steken we over de John Thompsonbrug de Maas over.
Op deze Graafse brug ontmoeten we drie jongens, waarvan er twee graag op de foto willen, waarvan er één een fanshirt aan heeft van Ajax, en zijn metgezel een fanshirt van PSV draagt. 
Als ik de jongens met mijn fototoestel laat zien dat wij afgelopen maandag hebben gereisd in de PSV-spelersbus, maakt dat wel indruk op in elk geval de jonge PSV-supporter.
 
Grave
Bij de stuw onder de Graafse brug wordt fors water geloosd, dus er heerst een zeer sterke stroming aan de noordzijde van de stuw.
Op de overkant lopen we langs het oorlogsmonument nabij de kazematten, naar beneden lopend.
Voorbij de brug wandelen we de bebouwde kom van Grave binnen.
Daarna verwijderen we ons van de John Thompsonbrug, op weg naar de huizen van Grave.
Bij de haven wandelen we het centrum van Grave binnen.
Over een Graafs bolwerk lopen we naar het stadscentrum van Grave.
Op de Markt in Grave ontmoeten we tot onze verrassing weer de pelgrim Coby Dijkstra, die evenals ons ook de Walk of Wisdom loopt. Gisteren hebben we haar ook ontmoet, en inmiddels is zij nu eveneens in Grave aangekomen. 
Vandaag loopt zij naar het plaatsje Keent.
Voordat we verder gaan, willen we eerst nog de Sint-Elisabethkerk van Grave bezoeken. De kerkdeur staat uitnodigend open, dus we gaan naar binnen, en verwonderen ons nogal over de schoonheid van het interieur van deze rooms-katholieke kerk, één van de mooiste kruiskerken van Nederland.
In de kerk luisteren we naar de mooie zang van Ike, die het lied ‘Ubi Caritas’ zingt. Eén van de gastvrouwen van deze kerk zingt ook zachtjes mee. 
Na deze zang bekijken we het beeld van de heilige Jacobus – patroonheilige voor de pelgrims – in de kerk, en daarna krijgen we het kerkstempel in ons routeboekje van één van de gastvrouwen.
Door de binnenstad en over een deel van het stadsbolwerk verlaten we het centrum van dit mooie stadje.

Nog even regen tot De Bronkhorst
Door de buitenwijken van Grave, verlaten we even later de bebouwde kom van Grave, om dan langs de Hertogswetering naar het voormalige klooster De Bronkhorst (nabij Velp) te lopen. 
Tot nu toe hebben we vandaag prachtig zonnig en lekker warm wandelweer gehad, maar daar komt nu verandering in. De laatste kilometer krijgen we nog te maken met een lichte regenbui, dus we maken nog even gebruik van de paraplu voor de laatste honderden meters van deze etappe.
Dan arriveren we bij het voormalige klooster Bronkhorst, dat momenteel wordt gebruikt voor de huisvesting van arbeidsmigranten.
Vanaf dit eindpunt rijden we met de auto terug naar Malden.

Walk of Wisdom van Milsbeek naar Malden

Woensdag 19 juni 2024
 
Fotograferen op de Mulderskop

















Wel of geen pelgrimstocht
Na onze pelgrimage op de Spaanse Camino Mozárabe, weer teruggekomen in Nederland, beginnen Durkje en ik te wandelen op de Walk of Wisdom.
De wandelgids noemt deze wandelroute een eigentijdse pelgrimsroute. Het is echter geen pelgrimsroute in de gebruikelijke betekenis, onder andere omdat deze wandelroute niet leidt naar een heilige plek, zoals het graf van de heilige Jacobus al wel eeuwenlang door pelgrims wordt gezien als de heilige bestemming van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. In die zin is dit dus geen pelgrimsroute.
Daarentegen beschrijft de wandelgids van de Walk of Wisdom dit pad wel als een route waarop je de tijd kunt nemen om over je levenservaringen na te denken, wat je zou kunnen beschouwen als – zoals ze dat ook wel noemen – een innerlijke, interne pelgrimage, dus niet naar buiten, maar naar binnen. Iedereen maakt met het ouder worden wel zo’n reis naar binnen, ofwel een ‘Walk of Wisdom’.

Wandelroute Walk of Wisdom
De Walk of Wisdom is een 136 kilometer lange wandelroute over heuvels, door bossen, langs rivieren en door oude cultuurlandschappen rondom Nijmegen. De route begint en eindigt in de Nijmeegse Stevenskerk.
Buiten Nijmegen wandel je oostwaarts door de Ooijpolder, en dan buig je af naar het zuiden richting Beek en Groesbeek. In Duitsland ga je langs Kranenburg verder door het Reichswald richting Milsbeek. Daarna buig je af naar het noordwesten via Mook, Molenhoek en Malden, en dan verder via Grave, Ravenstein, Wijchen, Afferden en Deest langs de Waal terug in oostelijke richting naar de Stevenskerk in Nijmegen.
Deze keer lopen Durkje en ik niet samen, maar gaan Eelke & Ike met ons mee. Zij wonen op een strategische plek, in Malden, redelijk centraal langs de grote omtrekkende beweging rond Nijmegen. Malden gebruiken we derhalve elke dag als uitvalsbasis.
De planning is om de 136 kilometers gedurende acht aaneensluitende dagen af te leggen in zeven etappes van gemiddeld zo’n 20 kilometers, met de vijfde dag van de acht dagen als pauzedag.
De routegids belooft ons een meerdaagse wandeling door prachtige natuur, met een grote diversiteit aan landschappen, langs eeuwenoude plaatsen, en plekken met een bewogen geschiedenis.

Etappe 3 van Milsbeek naar Malden
Vandaag wandelen we van Milsbeek naar Malden, over een afstand van 21,1 kilometer.
We staan op om 6:30 uur, en na het ontbijt rijden we gevieren naar eetcafé De Diepen nabij Milsbeek, waar onze derde etappe vandaag aanvangt.
Om ongeveer 8:30 uur verlaten we de parkeerplaats van De Diepen. Daar steken we de Zwarteweg over, om dan ten zuiden van de laaggelegen Diepen in westelijke richting te lopen. 

Sint-Jansberg
Dat natte laagland steken we over, om ten noorden daarvan het bosgebied van de Sint-Jansberg in te gaan.
In het hellingbos komen we al vrij snel langs de twee benedenvijvers.
We gaan hoger en hoger het hellingbos in.
Dan komen we langs de voormalige moestuinen van het oude landgoed van de Sint-Jansberg.
Een klein eindje verder nemen we iets van het pad af een kijkje bij de oude ijskelder. 
Daarna gaat het verder over de prachtige heuvelachtige Sint-Jansberg.
We wandelen over een mooi pad langs een langzaam stromend bosbeekje.
En verder gaat het over de Sint-Jansberg, heuvelopwaarts en heuvelafwaarts.
Nog eens weer komen we langs een smal beekje langs het bospad.

Plasmolen
Langs een bosbeekje lopen we in de richting van de plaats Plasmolen.
Bij de Plasmolense Hof kijken we in het bos even bij de oude watermolen van Plasmolense Hof. Deze 18e eeuwse watermolen, heeft een vijftiende eeuwse voorganger, en draait af en toe nog wel eens ter demonstratie.
Vanuit Plasmolen gaan we het onverharde bospad van de Sint-Maartensweg op.
Als we even een koffiepauze hebben, komt een vrouw met een grote rugzak aanlopen. Het is Coby Dijkstra, een ervaren Sint-Jacobspelgrim uit Norg, die ook de Walk of Wisdom loopt, maar dan met een tentje in haar rugzak-bagage. 
Ze loopt een eind met ons mee naar de Mookerheide.

Mookerheide
Daar nemen we weer een korte pauze bovenop een mooi uitzichtpunt op de Mookerheide, vanwaar we bijvoorbeeld Cuyk kunnen zien liggen.
Op de Mookerheide passeren we een schaapskudde.
Dan klimmen we naar de uitkijktoren van de Mookerschans.
De volgende klim gaat via een hellingtrap de Heumense Schans op.
Een informatiepaneel informeert ons omtrent de geschiedenis van deze voormalige schans. 
Voorbij de Heumense Schans buigen we door het bos af naar het Jachtslot Mookerheide (1903). 
Onderweg komen we nog eens weer langs een kleine kudde Schotse Hooglanders.
Het Jachtslot Mookerheide is gebouwd in 1903, en recent gerestaureerd.

Mulderskop en Zweefvliegveldterrein
Op de Heumensebaan passeren we de plaats Molenhoek.
Langs het treinspoor lopen we naar het heideveld van Mulderskop.
Op de heide van Mulderskop passeren we de Limburgs-Gelderse provinciegrens, en lopen we Gelderland weer binnen. Vanaf een hoog punt hebben we weer een mooi vergezicht over de omgeving.
Via de spoorbrug steken we de spoorlijn over, en direct daarna lopen we langs het zweefvliegveldterrein, waar vlak bij ons pad enkele zweefvliegtuigen staan opgesteld om straks de lucht in te gaan.
Door het bosgebied van Heumensoord lopen we naar de Kluissestraat, waarmee we de Rijksweg nabij Malden oversteken.

Naar Malden
Aan de overzijde van de Rijksweg gaan we de Oprijlaan op, die we door het bosgebied van de Elshof volgen.
Over de Haterseweg lopen we de plaats Malden binnen, en vlak voordat we het Maas-Waalkanaal over zouden moeten steken, verlaten we de doorgaande route, om dan door enkele woonwijken van Malden met z’n vieren naar het huis van Eelke & Ike te gaan.
Eelke en ik rijden - na eerst een kop koffie gedronken te hebben - dan met onze auto naar eetcafé De Diepen nabij Milsbeek, om daar de andere auto af te halen, die we daar vanmorgen hebben achtergelaten.
Met beide auto’s rijden we terug naar Malden.
Hiermee sluiten we een prachtige wandeldag af, die vandaag buitengewoon aangenaam zonnig was, waarbij de temperatuur van vanmorgen (14 graden Celsius) vandaag opliep tot enkele graden boven de twintig graden Celsius.

Walk of Wisdom van de Duivelsberg naar Milsbeek

Dinsdag 18 juni 2024
 
Verrassend: Kranenburg op de route van een Duitse Pilgerweg

















Wel of geen pelgrimstocht
Na onze pelgrimage op de Spaanse Camino Mozárabe, weer teruggekomen in Nederland, beginnen Durkje en ik te wandelen op de Walk of Wisdom.
De wandelgids noemt deze wandelroute een eigentijdse pelgrimsroute. Het is echter geen pelgrimsroute in de gebruikelijke betekenis, onder andere omdat deze wandelroute niet leidt naar een heilige plek, zoals het graf van de heilige Jacobus al wel eeuwenlang door pelgrims wordt gezien als de heilige bestemming van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. In die zin is dit dus geen pelgrimsroute.
Daarentegen beschrijft de wandelgids van de Walk of Wisdom dit pad wel als een route waarop je de tijd kunt nemen om over je levenservaringen na te denken, wat je zou kunnen beschouwen als – zoals ze dat ook wel noemen – een innerlijke, interne pelgrimage, dus niet naar buiten, maar naar binnen. Iedereen maakt met het ouder worden wel zo’n reis naar binnen, ofwel een ‘Walk of Wisdom’.

Wandelroute Walk of Wisdom
De Walk of Wisdom is een 136 kilometer lange wandelroute over heuvels, door bossen, langs rivieren en door oude cultuurlandschappen rondom Nijmegen. De route begint en eindigt in de Nijmeegse Stevenskerk.
Buiten Nijmegen wandel je oostwaarts door de Ooijpolder, en dan buig je af naar het zuiden richting Beek en Groesbeek. In Duitsland ga je langs Kranenburg verder door het Reichswald richting Milsbeek. Daarna buig je af naar het noordwesten via Mook, Molenhoek en Malden, en dan verder via Grave, Ravenstein, Wijchen, Afferden en Deest langs de Waal terug in oostelijke richting naar de Stevenskerk in Nijmegen.
Deze keer lopen Durkje en ik niet samen, maar gaan Eelke & Ike met ons mee. Zij wonen op een strategische plek, in Malden, redelijk centraal langs de grote omtrekkende beweging rond Nijmegen. Malden gebruiken we derhalve elke dag als uitvalsbasis.
De planning is om de 136 kilometers gedurende acht aaneensluitende dagen af te leggen in zeven etappes van gemiddeld zo’n 20 kilometers, met de vijfde dag van de acht dagen als pauzedag.
De routegids belooft ons een meerdaagse wandeling door prachtige natuur, met een grote diversiteit aan landschappen, langs eeuwenoude plaatsen, en plekken met een bewogen geschiedenis.

Etappe 2 van de Duivelsberg naar Milsbeek
Vandaag wandelen we van de Duivelsberg naar Milsbeek, over een afstand van 21,4 kilometer.
We staan op om 6:30 uur, en na het ontbijt brengen we met z’n vieren eerst de ene auto naar ons eindpunt eetcafé De Diepen nabij Milsbeek, en dan rijden we met de andere auto naar de Duivelsberg, waar onze tweede etappe vandaag aanvangt.
Om 8:30 uur verlaten we de parkeerplaats aan de voet van de Duivelsberg, en gaan we het bos in. Het regent dan al, en dat zal op enkele korte momenten na zo blijven, want er is vandaag sprake van aanhoudende regen, nu eens lichte regen, maar ook wel harde regen.
In het bos moeten we een aantal malen over omgevallen bomen klimmen die de doorgang versperren.

Van Nederland naar Duitsland
Door het Voermansdoal en over de Waldgraaf lopen we naar de Wylerbaan. Aan de overzijde van de Wylerbaan gaan we vanuit het buurtschap Groenendaal het Groenendoalsepad op. We lopen deze lange landweg af, om aan het eind – vlak vóór de Nederlands-Duitse landsgrens - verder te gaan over een geasfalteerd fietspad.
Met alle bochten van dien komen we na een grote boog aan op de landsgrens, en wandelen we vanuit Nederland ons buurland Duitsland binnen. 
In Duitsland aangekomen, volgen we de Schwartzländerweg naar de boerderij Elsenhof. Net voorbij de Elsenhof gaat de route verder over de zogenoemde Europa Radbahn, een geasfalteerd fiets- en wandelpad over een met spoorfietsen nog wel in gebruik zijnd spoortracé. Waar we het spoortalud op gaan, staat een houten bank, waarop we onze koffiepauze hebben.

Bedevaartsoord Kranenburg
Dit spoorpad voert ons naar de bedevaartsplaats Kranenburg. We komen dan bij het voormalige treinstation, waarin ook de VVV is gehuisvest. 
In de VVV liggen de ringen voor ons klaar om mee te nemen, die behoren bij de Walk of Wisdom-pelgrimsveter.  
Een groot informatie-paneel vóór het station wijst ons erop dat deze plek ook een kruispunt is van enkele pelgrims-paden. Vanaf hier wijzen de gele Jacobsschelpen (van de Camino de Santiago) ons de weg voorwaarts
Voorbij het oude perron steken we bij de spoorwegovergang het spoor over, en aan de overzijde verlaten we Kranenburg langs een grote kwekerij over de In den Pferdeweide. Enkele mannen zijn in de regen in regenpakken aan het werk op het terrein van de kwekerij. 

Pelgrimeren door het Reichswald
In het verlengde van In den Pferdeweide gaan we een graspad op tussen twee maïsakkers.
Daarna lopen we na de Postweg in het verlengde van de Drullerweg heuvelopwaarts het Reichswald in.
Onze routegids meldt dat er geen toestemming was verleend door de Duitse autoriteiten om bewegwijzering van de Walk of Wisdom aan te brengen in het Reichswald, en dat we tot nader order wel de bewegwijzering van de Jacobsweg (het Duitse pelgrimspad) kunnen volgen. En die weg is heel goed aangegeven met de gele Jacobsschelp op de blauwe ondergrond, en daarbij als extra dan ook nog de gele caminopijl op blauwe ondergrond.
Vooralsnog blijven we de noordelijke bosrand volgen, tot aan de gedenksteen voor de onteerde hostie. 
Ter hoogte van de Genneperweg kunnen we de pelgrimsroute niet meer volgen, maar moeten we gedurende de rest van de bospaden door het Reichswald de beknopte routebeschrijving door het woud volgen, en goed opletten waar we van richting moeten veranderen.  
Nu volgt een ongeveer acht kilometer lang traject in zuidwestelijke richting door het Reichswald over allerlei brede en smalle bospaden.
Als we nog ruim vier kilometer hebben te gaan, gaan we – nog steeds in de aanhoudende regen – op een kruispunt van bospaden onder enkele bomen staan ten behoeve van onze - staande - lunchpauze.
Na deze lunchpauze gaat het verder over een smal en oplopend bospad. Dat is ook het moment waarop het hard begin te regenen. Het regenwater stroomt massaal over het smalle bospad naar beneden, waar wij heuvelopwaarts gaan.
Het wordt nu een kwestie van even doorzetten; nog maar enkele kilometers, maar wel met fikse regen. Niemand klaagt, maar loopt gestaag door, heuvel op en heuvel af. 

Over de Grensweg van Duitsland en Nederland
Dan breekt het moment aan dat we de bosrand van het Reichswald bereiken, bij de Grensweg, op de plek waar een betonnen Duits-Nederlandse grenspaal staat.
Nu hoeven we alleen nog maar over de geasfalteerde Grensweg langs de zuidelijke bosrand van het Reichswald te lopen, tot aan de Holleweg, die het Reichswald in noordelijke richting in gaat.
Dat is ook de plek waar het eetcafé De Diepen staat, waar we vanmorgen één van beide auto’s hebben geparkeerd.
We stappen vlak vóór twee uur in de auto – nog steeds in de aanhoudende regen – en rijden naar de Duivelsberg, waar we de andere auto afhalen.
Tot slot rijden we met beide auto’s terug van de Duivelsberg naar Malden, waarmee we deze tweede etappe van de Walk of Wisdom afsluiten.
Het regent ook in Malden, en het blijft regenen, de hele middag, en de hele avond.