Verloren zonen (en dochters?)

Maandag 12 mei 2025
 

Ds. Jak Verwaal in De Hege Stins

Vorming & Toerusting in Stiens

Vanavond verzorgt onze voormalige gemeentepredikant dominee Jak Verwaal in De Hege Stins van Stiens een lezing over het thema ‘Verloren zonen (en dochters?)’.

Deze lezing wordt georganiseerd door de Commissie Vorming en Toerusting van onze Protestantse Gemeente te Stiens

De spreker Jak Verwaal gaat vanavond in op uiteenlopende ‘vreemde verhalen’ uit de Bijbel, met ook aandacht voor welke vragen daaruit voorkomen. 

Talmoed Tora

Dergelijke vragen zijn opgetekend in de zogenoemde ‘Talmoed Tora’ (hetgeen zoiets betekent als: zorgvuldig luisteren naar de aanwijzing tot leven). 

Talmoed Tora verwijst naar de studie van en de betrokkenheid bij de Joodse teksten, met name de Thora (de eerste 5 bijbelboeken) en de andere belangrijke geschriften. Deze praktijk benadrukt het belang van onderwijs en de voortdurende zoektocht naar kennis binnen het jodendom, en het weerspiegelt een fundamenteel geloof in de kracht van leren om contact te maken met God en om de geboden in de Schrift te begrijpen.

Deze ervaring kunnen wij ook vandaag de dag raadplegen om te ontdekken hoe we met dit soort vragen om kunnen gaan. 

Lezing

We hebben gecollecteerd voor de Stichting Talmoed NL tijdens de afscheidsdienst van ds. Verwaal, met daarbij van zijn zijde de belofte dat hij nog eens bij ons in Stiens uitleg zou gaan geven over de terminologie van de Talmoed.

• In de Bijbel begint het met het spreken van God, tot bijvoorbeeld Abraham, Mozes en de profeten.
• In de Bijbel lezen we onder andere: 'Gij zult uw naaste liefhebben als u zelf'. Zoiets is het geschreven gedeelte van de Bijbel, ingegeven aan Mozes door God. 
• - Maar begrijpen we wat we lezen in de Bijbel?
• - Klopt het al dan niet als we daarmee iets gaan doen?
• Wie op de (bv. preek)stoel zit, geeft gezaghebbend uitleg over het Woord van God.
• Doe alles wat vanaf die stoel wordt gezegd, en bewaar het, als de (s)prekers tenminste oprechte verkondigers van het Woord zijn. Maar, pas wel op voor hun daden: pas op voor hypocrisie (huichelarij), voor schijnheiligheid.
• Probeer door de woorden van de (s)prekers heen te horen wat God tot je zegt.
• Het Woord van God is ons in eerste instantie gegeven door (over)schrijven, en ook door de mondelinge uitleg die je ernaast krijgt/hebt.

School en les 

Talmoed Tora zijn schooltjes/scholen, waar schriftgeleerden werden opgeleid.  

Daar werden aantekeningen gemaakt van hoe je de bijbelteksten kunt uitleggen. Een groot deel van al die verzamelde aantekeningen, vormen samen de zogenoemde 'Talmoed'. Dat schrijven en bewaren ervan was eigenlijk niet de bedoeling, maar het gebeurde wel, hetgeen dan toch leidde tot de Talmoed.

De Talmoed is na de Tenach (het oudtestamentische deel van de Bijbel) het belangrijkste boek binnen het jodendom. De Talmoed bevat dus de commentaren van belangrijke rabbijnen en andere schriftgeleerden op de Tenach, veelal in de vorm van discussies tussen voor- en tegenstanders van een bepaald standpunt

Zo staat er bijvoorbeeld in de Talmoed met betrekking tot het oplossen van conflicten: als je een gemeente vormt, stel dan rechters aan, die rechtspreken over de leden van de geloofsgemeenschap.

Voorbeeld 1: een vreemd verhaal

• Stel: Wat doe je met een opstandig kind?

Jezus geeft daarbij het welbekende verhaal van 'De Verloren Zoon', over de ongehoorzame verkwister, zuiper, vreetzak, brasser. Dat zou volgens de wet van Mozes moeten leiden tot het stenigen van deze weerspannige zoon. 

• Maar wat moeten we hiermee? 

Daarover werd in de Talmoed Tora gesproken: hoe ga je met zo iemand om? Dat riep vragen op over waar we het eigenlijk over hebben, over hoe erg het is, en wat je er dan aan moet gaan doen. 

Ten tweede is de vraag of vader en moeder het al dan niet geheel met elkaar eens waren over hoe nu verder. Praat dus eerste met beiden, praat met diens broers en zussen, en praat met zijn grootouders.  

Deze benadering van de verloren zoon (voor wat betreft het stenigen), geldt volgens de bijbeltekst niet voor de meisjes. Mozes zegt duidelijk dat je moet letten op het feit dat er verschil bestaat tussen jongens en meisjes. 

Ten derde kun je de vraag stellen over het onderscheid naar leeftijd, want wanneer word je als kind volwassen, hetgeen immers cultureel is bepaald. De verloren zoon in dit bijbelverhaal is geen kind meer, want hij is 13+, en heeft dan al iets volwassens, is al een klein beetje en wordt steeds meer man.

Boodschap: let goed op wat de jeugd doet; thuis, op school, op straat, op het werk!

Zo kun je vanuit de aantekeningen van de Talmoed steeds dieper in gaan op de problematiek die speelt, met - in dit geval - uiteindelijk als doel dat de verloren zoon – in tegenstelling tot wat Mozes schreef – niet gestenigd zou worden.

De tekst van Mozes wijst ons erop dat we onze kinderen goed in de gaten moeten houden, dat we ze niet al te zeer loslaten, maar dat we - zo werd veel later geredeneerd - bijvoorbeeld (zondag)schooltjes stichten, waarin we de kinderen begeleiden naar volwassenheid. Per saldo is dat eigenlijk de boodschap van de Talmoed. 

Voorbeeld 2: Wat mag al dan niet op de sabbat

• Waar het vooral om gaat, is het feit dat God ons een opdracht (met een uitdaging) geeft om een leuke dag in de week (sabbat/rustdag/zondag) te maken. 
• Als je je daartoe zelf een opdracht geeft, dan mag je die opdracht proberen uit te voeren, en als het je dan lukt (met of zonder hulp van anderen), dan zul je daar grote voldoening van voelen.

Conclusie van deze avond

God zegt: Ik geef je mijn Woord, en daar mag en kun je mee aan de slag.

• God spreekt door het geschreven Woord (de Bijbel), maar Hij wil ook dat wij meedoen, dat wij met elkaar praten, dat wij naar elkaar luisteren, en dat we geduld hebben met elkaar. 
• God heeft mij op aarde een plek gegeven, en ik moet wat God zegt ook voelen. Het moet ook uit mij komen; in het gesprek met anderen moet ook duidelijk worden wat mijn roeping is.
• De Tora gaat niet uit van dwang, maar van naar elkaar luisteren, met elkaar spreken, elkaar bemoedigen en opvoeden.
• Uiteindelijk is het de bedoeling dat we het samen doen, èn met God. Het gaat dus niet om de enkeling, maar om samen, en zéker ook samen met God.