Hannekemaaierspad van Gasselternijveen naar Balloo

Donderdag 7 november 2024

 

Rondom het grote heideven van de Kampsheide

Stichting Hannekemaaiers-pad

De Stichting Hannekemaaierspad is opgericht om cultuurhistorisch waardevolle wandelpaden te behouden. Om haar doel te bereiken, houdt deze stichting zich sinds 1999 bezig met het ontwikkelen van een wandelpadennetwerk van meerdaagse trektochten, die zijn gebaseerd op de historische reisroutes van de zogenoemde Hannekemaaiers, de trekkende seizoen-arbeiders die al vanaf circa 1600-1650 vanuit Duitsland in Nederland kwamen werken.

Deze stichting vindt het belangrijk dat de bovengenoemde cultuurhistorische paden blijven bestaan, want anders zouden die meestal onverharde paden in rap tempo dreigen te verdwijnen. De stichting beijvert zich er derhalve voor om deze oude wandelpaden op te sporen, teneinde die cultuurhistorische wandelpaden op te nemen in wandelroutegidsen. Zo neemt de bekendheid ervan toe, en worden deze oude paden weer en meer belopen. 

Hannekemaaierspaden tussen Duitsland en Noord-Nederland

De stichting Hannekemaaierspad wil meerdere routes van Hannekemaaierspaden uitwerken. Daarbij wordt aangesloten op een oorspronkelijk trekroute van Bourtange via Bakkeveen naar Lemmer, en daar omheen komen uitbreidingen door het noorden van Nederland, vice versa tussen Duitsland en Nederland.

Een deel van de voormalige hannekemaaiers (1600-1900) ging vanuit Duitsland richting westen eerst aan de slag als veenarbeider in Nederlandse turfwinningsprojecten, voordat men verder trok naar de meer seizoensgebonden maaigebieden op de weidegronden in Fryslân.

Na de Nederlandse landbouwcrisis rond 1880 kwam er ook een omgekeerde stroom van trekarbeiders op gang.

De routes van het Hannekemaaierspad zijn beschreven in enkele handzame wandelgidsen, die zijn voorzien van wandelkaarten met bijbehorende routebeschrijvingen. Verder zijn de gidsen voorzien van  achtergrondinformatie over met name de geschiedenis, cultuur en natuur.

Deze routes zijn overigens niet bewegwijzerd, en ze maken ook geen gebruik van het wandelknooppuntennetwerk.

Hannekemaaierspad Neurhede - Bakkeveen

Eén van de wandelgidsen van het Hannekemaaierspad beschrijft de 106,3 kilometer lange trektocht van het Duitse Neurhede naar het Friese Bakkeveen, beginnend bij het Poepekruis in het Duitse Neurhede en eindigend bij het Poepekruis in het Friese Bakkeveen. 

• Deze wandelgids is de oostelijke voorloper van de wandelgids van het Hannekemaaierspad van Bakkeveen naar Lemmer.
• Deze wandgids maakt ook de noord-zuid-verbinding met de wandelgids van het Hannekemaaierspad van Winschoten via Neurhede naar Bourtange.

Durkje en ik hebben gebruik gemaakt van de derde druk van deze wandelgids, die is uitgegeven in het jaar 2014.

Een trektocht van Poepekruis tot Poepekruis

Deze wandelgids beschrijft in 18 etappes een route die voor een groot deel door Groningen en Drenthe loopt.

Dergelijke routes werden tussen de 16e en de 20e eeuw als jaarlijks terugkerende tocht van Duitsland naar Nederland gelopen door marskramers, turfstekers, blekers, steenbakkers of grasmaaiers.

Zulke Duitse mannelijke maar ook wel vrouwelijke trek-handelaren (in textiel), werkten soms zelfstandig, maar soms ook wel voor de Tödden (Duitse kooplui). Deze zogenoemde lapkepoepen (kiepkerels of marskramers) gingen in eerste instantie - doeken en lakens verkopend - van deur tot deur. 

Daarnaast richt deze wandelgids zich ook op de Duitsers die vroeger (circa 1650-1920) als grasmaaiers (hannekemaaiers) seizoensarbeid verrichtten voor bijvoorbeeld Friese (greid)boeren.

Maar het bleef niet alleen bij arbeiders, want deze regio was ook in trek bij Duitse predikanten, en mensen die een functie hadden in het leger en in het bestuur. Behalve economische, hadden deze Duitse migranten dus ook wel religieuze of politieke motieven om in het noorden van Nederland te komen werken.

Deze wandelgids laat je over zandruggen en door beekdalen wandelen, door ontveende gebieden, van schans naar schans, onder andere langs de Zwartendijksterschans (Een) en het Poepenhemeltje (Rolde).

Aanvankelijk liepen deze trekarbeiders, maar later werd ook wel gereisd in trekschuiten op turfvaartroutes naar bijvoorbeeld Groningen of Lemmer.

Traject 3 van Gasselternijveen naar Balloo

Vandaag bewandelen Durkje en ik het derde van onze vijf trajecten van dit Hannekemaaierspad, van Neurhede naar Bakkeveen, over een afstand van 21,5 kilometer, van het Drentse Gasselternijveen naar Balloo.

Daartoe vertrekken we vanmorgen om 7:45 uur met de auto vanuit Feinsum, om naar het Drentse Balloo te rijden, waar we de auto parkeren in het centrum van Balloo.

Daarna rijden we met de andere auto van Balloo naar Gasselternijveen, waar onze dagwandeling vandaag op de Hunzelaan aanvangt om 9:20 uur. 

Bij vertrek vanmorgen in Feinsum is het 8 graden Celsius met nauwelijks wind, en we staan aan het begin van een droge herfstdag. De temperatuur daalt tijdens deze etappe naar 6 Celsius bij aankomst in Gasselternijveen. Daarmee is het vandaag op zich goed wandelweer.

Sporen van Gasselternijveen via Gasselte

Het wordt vandaag een dag van overwegend spoorpaden. Dat begint direct al vanuit Gasselternijveen, als we over de Hunzelaan eerst langs het transformatorstation en de golfbaan van Gasselte naar het buurtschap Kostvlies over het tracé van de voormalige spoorlijn van Stadskanaal naar Assen lopen.

In Kostvlies liggen langs het spoorpad enkele zwerfkeien, met daarop plaquettes die informatie geven over de soort en de herkomst van deze zwerfstenen.

Een half uurtje na ons vertrek passeren we Gasselte over het spoorpad. 

Ten noorden van Gasselte draait het spoorpad in noordelijke richting, en passeren we het bungalowpark Ravijnzicht. Die naam is niet zo vreemd, want we lopen hier diep langs dat bungalowpark, omdat de spoorlijn hier vroeger diep door de Hondsrug heen is gegraven. Verderop lopen we onder een hooggelegen spoorbrug door.

Dan gaat het verder in noordelijke richting over het spoortracé, dat op een gegeven moment de naam Brummelpad draagt.

Pelgrim en koffie in Gieten

Nadat we het kombord van Gieten zijn gepasseerd, wandelen we op dit spoortraject de plaats Gieten binnen.

Het Brummelpad gaat dan over in Oude Spoordijk, en daarop ontmoeten we een inwoonster van Gieten, die haar hondje uitlaat, en die ons in het gesprek dat we met haar voeren, vertelt dat ze afgelopen jaar de Camino naar Santiago de Compostela heeft gelopen, vanuit het Franse Saint-Palais, over de Pyreneeën en dan op de Camino Franchés naar Santiago de Compostela.

In het centrum van Gieten vinden we aan de Stationsstraat een schitterende koffiepauzeplek bij Bakkerij Job, waar we in een smaakvol gedecoreerde bakkerswinkel in het horecagedeelte een heerlijke kop koffie drinken, onderwijl een onderhoudende ontmoeting hebbend met een mevrouw die hier enkele malen per week ook even een kopje koffie komt drinken.

Na deze koffiepauze wandelen we over achtereenvolgens de Parallelweg en de Oelenboom over de N34 Gieten uit.

Over de Jonkers Heide naar Anderen

Ten westen van Gieten en van de N34 gaat het dan weer verder over het verlengde deel van het spoorpad van zojuist. Bij het Boekweitenveentje gaan we het bosgebied van de Jonkers Heide in.

In het bos passeren we het diepgelegen Sekmeer.

Over het fietspad langs de Provincialeweg gaan we onder de N33 door, en direct daarna volgen we over een veldpad die autoweg in noordelijke richting. Langs het veldpad zien we in de bermen op een aantal plaatsen verschillende soorten paddenstoelen. Het is dit jaar een goed paddenstoelenjaar, zo lazen we onlangs.

Waar we van de N33 af moeten gaan lopen, komen we langs een voetgangerstunneltje dat onder de N33 doorgaat. Op de voorkant van die tunnel staat 'oude spoorlijn 2014' geschreven, dus het wordt ons daarmee direct duidelijk dat we weer verder gaan over het verlengde van de inmiddels welbekende spoorlijn richting Assen.

Bij de watertap aan het Nijend ten zuiden van Anderen staat een bankje, waarop we plaatsnemen voor onze lunchpauze.

Hunebedden en Jacobuskerk van Rolde

Daarna gaat het alsmaar verder over het spoorpad in westelijke richting. Net voorbij het Landgoed Tolhek steken we het Anderense Diepje over. 

Ter hoogte van de Slokkert bereiken we even later de plaats Rolde, op de plek waar de grote hunebedden D17 & D18 staan. Die bezoeken we tijdens onze doortocht.

Direct daarna doorkruisen we de begraafplaats van Rolde, en getuige de stukken spoorrails die hier in het pad liggen, doorkruisen we deze begraafplaats nog steeds via het tracé van de oude spoorlijn.

Deze spoorlijn tussen Stadskanaal via Rolde naar Assen is in gebruik geweest in de jaren tussen 1905 en 1967.

Als we de begraafplaats verlaten, zien we een eindje verder in het zuiden de bijzondere 15e eeuwse Jacobuskerk van Rolde staan, met haar imposante kerktoren, die met zijn 52 meter hoogte de op één na hoogste kerktoren van de provincie Drenthe is, en daarmee al eeuwenlang dus een baken in het landschap is geweest.

Dat Rolde voor toeristen - fietsers en wandelaars - een populaire locatie is, blijkt wel uit het feit dat er nogal wat wegwijzers staan op de kruising van de Rolder Hunebedweg en het spoorpad.

Aan de rand van Rolde passeren we een camping, waarop een model staat van een voormalig heidehuisje.

In het beekdal van het Deurzerdiep en het Looner Diep

Ook voorbij Rolde gaat de route weer verder over het spoorpad, nu in de richting van Balloo. Aan de zuidkant van Balloo volgen we het pad van de Weg van de Strengen.

Nog iets verder lopen we door, tot aan de brug over het Deurzerdiep.

We steken het Deurzerdiep over.

Even later gaat de route dan weer terug over het Deurzerdiep.

Vervolgens lopen we terug, eerst door en even later langs het beekdal van het Deurzerdiep en het Looner Diep.

In het beekdal links van ons is een medewerker van Staatsbosbeheer bezig met het mechanisch maaien van een nat grasland aan de rand van het beekdal. 

De ruige begroeiing van het afgelopen jaar wordt hier op dit perceel in het beekdal kort afgemaaid.

Langs het zandpad staat een afgezaagde boom, die zo hol is dat je ook dwars door de resterende boomstam heen kunt kijken. 

Over de Kampsheide naar Balloo

Nu gaan we de Kampsheide op. Ook hier weer zien we prachtige clusters paddenstoelen langs onze route.

Met een ruime bocht lopen we rondom een groot heideven op de Kampsheide.

Het is ook in deze tijd van het jaar een prachtig pad door het heideveld. 

Dan zien we rechts van het pad een grote grafheuvel.

En als je goed kijkt, is er niet één, maar zijn er veel meer grafheuvels in de directe nabijheid van elkaar.

Tussen de grafheuvels en de bomen door heb je een mooi uitzicht van bovenaf over het heideven van de Kampsheide.

We verlaten de Kampsheide over de Lienstukkenweg, en lopen rond 15:00 uur het dorpje Balloo binnen, waar onze auto staat geparkeerd.

Met de auto rijden we terug naar Gasselternijveen, waar we de andere auto afhalen, om dan vervolgens terug te rijden naar huis, waar we om 17:00 uur terugkeren.