De Onlanden als broedplaats voor nieuwe wildernis

Woensdag 24 februari 2021

Over de Oude Stuw Sterrebos in het Lieversche Diep

Fascinerende voetreis door de kop van Drenthe

De Groninger Onlanden en de fijnmazige waterlopen tussen de stad Groningen en het Drentse Veenhuizen vormen een natuurlijke loper die de stad en het platteland verbinden. Hier is in korte tijd een prachtige wildernis geschapen en ontstaan, die zich kan meten aan de vermaarde Oostvaardersplassen of de Veluwe. Reeën fourageren hier tot aan de rand van de Groningse nieuwbouwwijken, de vos struint door het Groninger Stadspark en de bever en de otter voelen zich thuis in de nieuwe, langgerekte moerasdelta.

De in 2016 gepubliceerde wandelgids 'Langs de mooiste diepjes in de kop van Drenthe' is het tweede deel in de 'Wandelknooppuntenreeks' van landschapsjournalist en voetreiziger Fokko Bosker. Deze wandelaar-schrijver  neemt je als wandelaar als het ware mee op een voetreis door een fascinerend landschap met een heel eigen geschiedenis. 

De twaalf thematische verhalen die bij de twaalf etappes horen, staan stil bij de rijke cultuurhistorie van de streek, bij de opmerkelijke flora en fauna en daarnaast ook bij de ultieme schoonheid van het wandelen. De auteur omarmt de neerbuigende kwalificatie van 'landloper' als geuzennaam en geeft aan het bestaan als lanterfanter een nieuwe, positieve betekenis. 

Deze 'landloper' Bosker heeft in zijn wandelgidsen al vele duizenden kilometers in Fryslân en Groningen verkend. De Kop van Drenthe - waarover deze wandelpublicatie gaat - behoort qua afwisseling en ongeplaveide wegen volgens Fokko tot de mooiste streken voor voetreizigers. Bosker voert je met deze wandelgids verhalenderwijs door een wandel-eldorado.

Een lustoord onder handbereik

In zijn wandelgids beschrijft Bosker een uitgestrekt gebied met verhalen, die de historie, de natuurbeleving en het wandelgenot met elkaar verbinden.

De route voert je in zeven etappes over een afstand van 122 kilometer van Groningen, via Roden, Norg en Een naar Veenhuizen, waarna je via Zeijen, Donderen en Eelde weer terug loopt naar de stad Groningen. Deze langeafstandswandeling is verrijkt met vijf rondwandelingen, in en vanuit Roden, Norg, Veenhuizen, Eelde en Groningen, over een totale afstand van 93 kilometer.

De totale afstand van 215 wandelkilometers toont je in twaalf trajecten de schoonheid van de natuur, en vooral van de variatie in oude landschappen. Door het in de loop van de afgelopen jaren herinrichten van de beekdalen is in dit gebied als het ware een samenhangend wildpark van nieuwe natuur geschapen en ontstaan.

In de begeleidende etappeteksten is veel aandacht besteed aan de natte en kruidenrijke groenlanden langs het netwerk van beken en stroompjes, voor de aardkundige vorming van het gebied en voor de cultuurhistorische elementen van deze regio.

Wandelknooppuntenreeks 

Alhoewel het boek als tweede deel van een Wandelknooppuntenreeks wordt betiteld, tref je als lezer-wandelaar de Wandelknooppunten niet in de reisgids aan. De wandelgids bevat dus geen routebeschrijving in opeenvolgende wandelknooppunten. Wel wordt in het verhalende deel in globale bewoordingen iets aangegeven van markante punten onderweg, die enige indruk geven van de te volgen route, maar dat is niet een complete routebeschrijving zoals die in wandelgidsen te doen gebruikelijk is. Maar wat wel de route goed aangeeft, dat is de wandelkaart die als bijlage bij deze wandelgids is gevoegd. Die toegevoegde wandelkaart is goed gedetailleerd, en daarop staan in verschillende kleuren de routes van de zeven etappes van het hele traject en ook van de vijf rondwandelingen. Deze wandelkaart zou moeten volstaan om correct 'en route' te blijven.

De Onlanden als broedplaats voor nieuwe wildernis

Durkje en ik hebben ervoor gekozen om vandaag de eerste etappe van deze wandelgids te gaan lopen.

Deze eerste etappe is volgens de wandelgids 18 kilometer lang, maar als we vanmiddag terug in Roden constateren dat we zo'n zes uren onderweg zijn geweest, kunnen we met zekerheid stellen dat de route veel langer dan die 18 kilometer is, waarschijnlijk zoiets als 25 kilometer. Op zich is dat niet erg, integendeel, want dat betekent zo'n zeven kilometer meer & langer wandelplezier.

De temperatuur loopt vandaag op van 14 naar 18 graden Celsius, dus warm voor de tijd van het jaar.

Het thema van deze wandeling is 'De Onlanden als broedplaats voor nieuwe wildernis'. De Onlanden is het open veenweidegebied tussen de stad Groningen in het noordoosten, de plaats Peize ten zuiden, en de plaats Roden in het zuidwesten. Grote delen van deze vroeger in cultuur gebrachte gronden zijn weer teruggegeven aan de natuur. De mens en de natuur hebben deze natte gronden in de loop der jaren veranderd in wat we tegenwoordig ook wel 'nieuwe wildernis' noemen. In De Onlanden heeft de natuur weer meer vrij spel gekregen, waardoor je het als een soort broedplaats voor nieuwe wildernis zou kunnen betitelen.

Deze eerste etappe van vandaag begint in het centrum van de stad Groningen, en voert ons dan door De Onlanden en via de dorpen Peize en Altena naar de plaats Roden als bestemming.

De stad uit

Om 7:45 uur verlaten we Feinsum en rijden we met de auto naar het busstation in het centrum van Roden. We parkeren de auto en wandelen naar de bushalte, en juist op dat moment komt de bus naar Groningen aanrijden. We stappen in, en de bus vertrekt direct om 8:46 uur richting Groningen. Omdat er elk kwartier een bus vanuit Roden naar Groningen gaat, hadden we niet specifiek op een bepaalde vertrektijd gereden, maar een nog snellere aansluiting van uit je auto stappen en dan onmiddellijk in een bus stappen die direct vertrekt, is niet mogelijk. In 27 minuten brengt de bus ons naar de bushalte van het Hoofdstation van Groningen. Hier in het centrum van de stad Groningen begint namelijk onze eerste etappe. Na enkele startfoto's gemaakt te hebben in het stationsgebied, zijn we om 9:15 uur klaar voor vertrek. 

Door het Groninger Stadspark lopen we naar de tunnel onder de A7. Ten zuiden van de A7 lopen we langs het Groninger volkstuincomplex Piccardthof, en vervolgens aan de westzijde om de Piccardthofplas heen. Even later lopen we over de Madijk langs het Omgelegde Eelderdiep. Rechts van ons zien we de huizen van de nieuwbouwwijk, links stroomt het Eelderdiep door de Hoogemaden, en vóór ons ligt Bruilweering en zien we het verkeer over de A7 rijden.

Ter hoogte van de Borchsingel bij Knarsrensweering gaan we De Onlanden in, en daarmee laten we de stad Groningen achter ons. Tijdens de elfde etappe zullen we weer terugkeren in de stad, om tenslotte als twaalfde etappe nog een rondje Groningen te lopen. Maar voor nu zijn we de stad uit.

De Onlanden doorkruist

Als we over het pad richting Peizermade lopen, zien we - vlak voordat we het meanderende Eelderdiep oversteken - een eekhoorn tussen de bomen door huppelen. Even later klimt hij in een boom en gaat zich daar tegoed doen aan de boombast van enkele dunnere takken van die boom. 

Met de zoomlens maak ik foto's en een filmpje, en ondertussen gaat de eekhoorn rustig door met zijn maaltijdje boombast.

Getuige de naampalen langs de Groningerweg verlaten we het Groninger Stadspark aan de zuidkant van Peizermade.
We stekende N372 over en gaan dan via de Langmadijk dieper De Onlanden in. Vrij snel nadat we de Gouwe overstaken, komen we bij de brug over het Peizerdiep. Daar nemen we een koffiepauze op een bankje aan de overzijde van het Peizerdiep. Bij de splitsing van de Roderwoldsedijk gaan we het onverharde pad van de Onlandsedijk op, dieper de Polder Matsloot Roderwolde in. Het pad loopt hier tussen hoog opgeschoten rietvelden door een drassig laagveengebied.

Nadat we de Onlandse Wijk over zijn gegaan, slaan we af in zuidelijke richting om door de veenpolder over een brede polderdijk verder te lopen. Dit grasdijkpad voert ons langs het elzenbroek-moerasbos Het Waal, en verderop komen we dan weer op de Rodewolderdijk. Die volgen we totdat we vlak voor Roderwolde arriveren. We gaan Roderwolde echter niet in, want onze route voert ons nu naar het oostelijker gelegen Peizerdiep.

We steken het Peizerdiep over, en gaan dan eerst over een verhard pad, en verder over een graspad alsmaar langs het Peizerdiep. Verderop zien we in het westen de dorpskerk en de molen van Roderwolde.

Peize en De Pol

Verderop verlaten we het Peizerdiep, om door het open weidegebied van de Stenhorsten en van Noordbroekstukken over smalle veldpaden richting Peize te lopen.

Peize wandelen we over de onverharde Esweg binnen aan de noordzijde en onze route gaat linksom aan de oostzijde door en langs Peize. Op een speelveld met trimveld komt een jongen ons tegemoet, en vraagt ons of we 'de schat' al hebben gevonden. Hij veronderstelt dat wij bezig zijn met geocaching. Als we hem vertellen dat we daar niet mee bezig zijn, vraagt hij waar we dan wel naar op zoek zijn. Wij wijzen hem op de picknickbank verderop, want daar willen we weer een korte rustpauze nemen om onze laatste broodjes te eten. We nemen plaats en hebben het zicht op jongeren en ouderen die verderop hun sportoefening afwerken op het parcours van het trimveld. Net op het moment dat we de broodjes hebben verorberd, komt de puber weer bij ons, en noemt het zelf ook wel een beetje een gekke vraag, maar wil toch graag weten of we voor hem wellicht nog een broodje hebben. Als we hem vertellen dat hij dan net te laat is, heeft hij zijn oplossing al klaar: "O.k., dan gaan we nu naar McDonalds".

De jongen vertrekt met zijn metgezel, en wij gaan naar Het Bosplan Peize, om dat bosperceel te doorkruisen in zuidelijke richting. Van Peize lopen we daarna naar De Pol.

Via Altena naar het Lieversche Diep

Bij De Horst veranderen we van richting, om verderop het buurtschap Witte Veenskampen te passeren. Omdat de Oostingslaan onderbroken wordt door de N386 moeten we met een kleine omweg via de Hornweg en de Boerlaan onze weg vervolgen. Waar we dan weer bij het eind van de Oostinglaan komen, is het de bedoeling dat we het veld in gaan. De route loopt hier namelijk verder als veldpad door de weilanden, onder andere langs een dorpsbosje, met het dorp Altena vóór ons in zicht.

Altena verlaten we over de Lieverseweg. Na de Groote Velddijk en de Scharenhulsedijk door het Groote Veld zien we op een gegeven moment het Sterrebos al in het beekdal van het Lieversche Diep. Voordat we bij het Sterrebos komen, moeten we eerst het Lieversche Diep oversteken. Dat gebeurt in twee fasen, namelijk eerst over een brug en daarna over De Oude Stuw Sterrebos. Dit is zichtbaar een populaire recreatieplek - ook vanwege de mooie vistrap - want her en der staan en lopen de mensen.

Van het Sterrebos naar Roden

Aan de overzijde van het Lieversche Diep nemen we het oeverpad langs het Lieversche Diep / Oude Diep (tevens de bovenloop van het Peizerdiep). Op een plek waar vanaf het hoger gelegen weiland het regenwater wegvloeit naar de waterloop, kunnen we nog maar net met droge voeten verder. 

Ook als we iets verderop langs een brede sloot verder gaan over een veldpad in de richting van Roden, zijn er regelmatig plaatsen waar we diep door de drassige modder voorzichtig verder gaan. Tractoren hebben het veldpad van de oever aan de rechterzijde stuk gereden, dus daar kun je niet lopen. En de smalle strook diep langs de sloot is hier en daar zo drassig, dat we op dergelijke plekken laag over de aflopende slootwal moeten lopen om droog over te komen. Aan het eind van het pad zien we dat de wandelaars uit tegenovergestelde richting met een tekst op een geel-rode streekpadwegwijzer worden gewaarschuwd voor de slechte kwaliteit van dit oeverpad. Met een kleine omweg kun je een zandpad volgen als droege voeten-variant. 

Voorbij dit waarschuwingsbordje gaan we verder over twee zandpaden richting Roden. Bij het Landgoed Mensinge wandelen we Roden binnen. Op het landgoed zijn verschillende werklui van een bomenverzorgingsbedrijf met veel en groot materieel bezig om de bomen op het landgoed de nodige verzorging te geven.

Nu nog enkele honderden meters, en dan arriveren we bij de Catharinakerk van Roden, het eindpunt van deze eerste etappe.

Over de lock down op straat

Omdat we vanaf hier nog terug moeten naar onze auto bij het busstation, wandelen we vervolgens door het hoofdwinkelgebied van Roden naar onze auto aan de andere zijde van het winkelcentrum. In het winkelgebied horen we een buiten zijn kapsalon op straat staande kapper aan voorbijgangers vertellen dat hij nu direct al voor enkele weken volgeboekt is met knipklanten, nadat gisteren door het kabinet bekend werd gemaakt dat de behandelsalons van de zogenoemde contactberoepen - zoals kappers - weer open mogen na bijna drie maanden sluiting door de 'lock down' als maatregel tegen verspreiding van het Corona-virus. Begrijpelijk dat kappers en consumenten hier blij van worden, maar zorginstellingen uiten vandaag hun bezorgdheid, want wat gaat dit betekenen voor de wijze waarop het Corona-virus zich verder zal gaan verspreiden? 

Als we bij onze auto arriveren, stappen we in en rijden we tot slot weer terug naar Feinsum. De eerste etappe - beginnend in de stad Groningen - door de provincies Groningen & Drenthe zit erop. De volgende etappe zal het 'Rondje Roden over Terheijl' zijn, maar daarover in een volgende blog meer.