’t Bildt al in 1200 ingepolderd

Dinsdag 30 oktober 2018

Beamerpresentatie bij de lezing van Sytse Keizer

Lezing in de maand van de geschiedenis
De Documentatiestichting Leeuwarderadeel organiseert in samenwerking met Historisch Centrum Leeuwarden en d’bieb, dit jaar tijdens de maand van de geschiedenis, een lezing. Deze lezing wordt vanavond in de Skalm te Stiens verzorgd door de deskundige op het gebied van inpoldering van de voormalige Middelsee of Boorne, de heer Sytse Keizer, onder de titel: “'t Bildt al in 1200 ingepolderd”. 
Vanaf 2013 doet amateur-streekhistoricus Sytse Keizer al onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van Het Bildt, over de periode van vóór 1505. In dat jaar werd de Zomerdijk Monicke-Dijck, nu bekend als de ‘OuweDyk’ verder opgehoogd. Vooral vanaf 800 na Christus is het land hier uit de zee ontstaan, oftewel ‘opgebild’, en daarom noemt Keizer dat land ook ‘Billand’. De natuur werd hierbij geholpen door boeren en later ook door de monniken van de abdijen, die op en rondom het Billand woonden en werkten. De lezing van vanavond onderstreept ook de betekenis van die monniken voor dit prachtige landschap, gelegen in ’t ouwe estuarium fan de brede, maar ondiepe Middelsee.

Fryslân en ’t Bildt
Keizer is begonnen met zijn historisch onderzoek toen FAMKE (de Friese Archeologische Monumentenkaart Extra) aangaf dat archeologisch onderzoek in Het Bildt niet nodig is. Keizer: “Er is toch wel degelijks het een en ander aan historisch onderzoek te doen op dit gebied, zoals bijvoorbeeld: Werken aan kaartreconstructies, en over Hoe het landschap door de eeuwen heen is veranderd”. Keizer maakt voor zijn onderzoek onder andere gebruik van de Algemene Hoogtekaart Nederland. Verder kan gebruik worden gemaakt van alle boormonsters van oudsher, en natuurlijk zijn ook de beschikbare oude luchtfoto’s goed bruikbaar.
Sytse Keizer vond aanwijzingen dat Het Bildt al in het jaar 1200 was ingepolderd. Het Bildt was in die jaren al ondiep ‘land’, maar nog niet geheel drooggelegd. Volgens Keizer is de Oude Bildtdijk geen afsluitdijk, zoals wel eens wordt beweerd.

Chronologie
Ook in het jaar 100 na Christus was er al sprake van een ondiep land, waar een geul doorheen liep, met hier en daar kleinere uitlopers. In het jaar 800 was de Kapershoek en de Oude Rijd (Ouwe Rij) zichtbaar. In het jaar 800 lag het bodempeil in het hele Bildt al op nul. Toen is het opbillen begonnen. In 1100 na Christus komen op de kusten al de eerste nederzettingen. In het jaar 1300 zien we hier de eerste deltadijk. Verder kennen we hier ook de meer klassieke dijken, die jonger van jaren zijn. De landkaart van het jaar 1400 uur laat de Oude Bildtdijk als dichte kustlijn zien. In 1500 is de kust nagenoeg dicht, op enkele lagune’s na.
Het Bildt werd met zeeklei opgebild, met losse klei in het estuarium, in de loop van de eeuwen ingeklonken tot 1 meter hoogte, en gelegen op zand.

Bildt voor boeren en monniken
De boeren begonnen met de aanleg van de eerste dijken. Daarna gingen de monniken erbij helpen, want zij hadden verstand van bedijken, en hadden de missie om de mensen te redden in deze onherbergzame gebieden. Het was als het ware hun roeping, naast het feit dat ze ook de mensen kerstenden.
De Oude Bildtdijk werd verder opgehoogd, waarmee het achterland werd beschermd. In 800-1200 werd de rivier - de geul van de Bordine – afgesloten. In 1300 kwam de eerste deltadijk, en ook in het jaar 1505 werd die verder verhoogd. Deze dijk was overigens intussen al weer enigszins ingeklonken. De laatste inpoldering is van het jaar 1715, de Bildtpollen genoemd.
Er hebben hier in deze regio monniken van verschillende ordes gewoond en gewerkt; bijvoorbeeld in Mariëngaarde, (met Abt Siardus), bij Klooster Lidlum, en bij Anjum. Het is dan ook niet zomaar dat Het Bildt een Monniken(bildt)dijk kent. De monniken zorgden voor het kerstenen en voor de kerkstichting en kloosterstichting. Ze sloten de getij-kreken af en speelden zo – samen met de boeren - een belangrijke rol bij het offensief bedijken, met zomerdijken. In 1583 echter werd klooster Mariëngaarde verwoest.
Keizer vond aanwijzingen voor wielen en dijken, in bijvoorbeeld Oude Bildtzijl en ook vond hij twee voormalige stinsen in de Westhoek.
De hele Oude Bildtdijk wordt in oude geschriften ook wel Monnikendijk genoemd.
Aan de gemaakte dwarsdoorsneden van enkele oudere dijken kun je zien aan de gelaagdheden dat de dijken in de loop van de eeuwen steeds (verder) zijn opgehoogd.
Er zijn kalkovens en tichelwerken bekend uit de 13e eeuw. Daarvan zijn bodemvondsten gevonden.
Er was dus al wel degelijk leven (bewoning) op Het Bildt vóór 1505. Denk daarbij aan Franken, lokale edelen, kapers/piraten en Noormannen. En we kennen hier uit die tijd ook de  kloostermeiers: de pachters van kloosterboerderijen.