Een historische wandeling door Ouwe-Syl

Zondag 24 september 2017 

Vanaf de Leijsterstreek zicht op Julianakerk & Aerden Plaats in Ouwe-Syl

Dorpswandeling door Oude Bildtzijl
Ruim een maand na de verhuizing en al bijna vijf maanden na onze vorige wandeldag is het vandaag eindelijk zover dat Durkje en ik weer eens een wandeldag kunnen beleven. We blijven in de regio waarin we wonen, en zullen vanmorgen vanuit onze nieuwe woonplaats starten, om daar vanmiddag ook terug te komen. Het wordt een gecombineerde wandeling, waarbij we een bestaande wandelroute opnemen in een langere wandeltocht.
In 2007 publiceerde de dorpshistoricus Sytse Keizer de dorpswandelgids 'Een historische wandeling door Ouwe-Syl'. Die gaan we vandaag wandelen, maar daartoe moeten wel eerst van Feinsum naar Oude Bildtzijl, en na afloop ook weer terug naar Feinsum.

Village of Tradition
Sinds de millenniumwisseling is Oude Bildtzijl één van de negen zogenoemde 'Villages of Tradition', (evenals het Friese Kimswerd en Veenklooster, Schokland en plattelandsdorpen in Ierland, Italië, Spanje en Portugal). Die dorpen vormen een internationaal netwerk ter bevordering van regionale activiteiten en tot het in stand houden van cultureel erfgoed.
Het beschermde dorpsgezicht van Ouwe-Syl ademt nog steeds de sfeer van vroeger. Ruim vijf eeuwen geleden ontstond hier een bloeiende gemeenschap rond de zijl (sluis) aan de drooggelegde Middelzee. Het markante dorpscentrum van Ouwe-Syl - met haar gerestaureerde Pyp (sluis), herberg De Aerden Plaats en het al meer dan 300 jaar oude dorpscafé Graauwe Paard - vormt ook het levendige knooppunt in een gevarieerd cultuurlandschap. Aan de hand van de beschrijving van de `Koiertocht` door Ouwe-Syl gaan we vandaag dit geboortedorp van mijn moeder nader bekijken en onderweg kennis nemen van de geschiedenis en de tradities van Oude Bildtzijl.

Door de mist
Om kwart voor tien vanmorgen vertrekken we vanuit onze woning in Feinsum. Vanaf de Holdingawei gaan we de Hege Hearewei op, om over het 'stienpaad' naar de Goadyk te lopen. We hullen ons in de mist, dus van uitzicht is hier nauwelijks sprake. Vanaf de Goadyk slaan we rechtsaf de Witewei op, om dan tussen de akkers door naar de Slachtedyk te lopen. Aan de noordzijde staat het waterpeil zo hoog, dat de sloten meer dan vol staan. De gewassen op de akkerranden staan bijkans onder water. Aan de overzijde van de Slachtedyk worden we in stilte van de mist gadegeslagen door twee grote witte schapen, die ons bijna roerloos observeren in het voorbijgaan.
Over de parallelweg van de Stienser Hegedyk lopen we naar Vrouwbuurstermolen.

Skiep yn 'e dize oan de Slachtedyk

Langs de Ouwe Rij naar Ouwe-Syl
Via de Leijsterhegedyk en een klein stukje Spoardyk gaan we naar Het Laaisterpadsy, dat we langs de Ouwe Rij volgen. Aan de overzijde van de Leister Feart vervolgen we het fiets- en wandelpad langs de poldervaart tot we bij de sportvelden over de Leijsterstreek Ouwe-Syl binnenwandelen.
De eerste vijf kilometer hebben we er nu op zitten, dus een kop koffie in dorpsherberg de Aerden Plaats hebben we wel verdiend. Daar worden we gastvrij ontvangen met koffie en het welbekende Sylster Keky (cake, gebakken door bakkers Nico & Aeltsje uit Stiens). We lopen binnendoor ook even door de doopsgezinde Julianakerk (1806). Na de koffie en een goed gesprek met onze verhalende gastheer die van Indische origine is, gaan we weer verder. Dan is de mist al opgetrokken, en schijnt de zon voor de rest van de dag volop. Wat een prachtig wandelweer is het vandaag.

Historie aan weerszijden van de Kadyksterfaart
Vanaf de Pyp gaan we over de Van Albadaweg (als Bildtkers noemen dat nog altijd ''t Wechy') in noordelijke richting, waarbij we de voormalige Grietenijschool (1523/1550), de plek van de vroegere graanmolen (1857), De Broederschap (zuivelfabriek (1892), het voormalige graanpakhuis, de Vrije Evangelische Kerk (1918), het geboortehuis van mim, en de inmiddels voor kerkdiensten niet meer in gebruik zijnde Gereformeerde Kerk (1927) van mijn beide pakes & beppen passeren.
Aan de overzijde van de Kadyksterfaart lopen we over de Tjeerd Thijssenstraat weer terug richting Pyp, om al vrij snel door een steeg door te steken naar de Krelis Annesstraat.
Bij de vroegere Kolk (waar voorheen de zeeschepen aan wal lagen) gaan we dan verder over het Klaine Keizer-padsy', langs de bungalow die momenteel via een vindingrijke verloterij wordt verkocht, met 11 november aanstaande als trekkingsdatum. Op de Ouwesylster Pyp hadden we al een echtpaar ontmoet, dat ook een lot had gekocht, en dat nu alvast even kwam kijken over welke woning het hier gaat. Spannend wie zich dit huis op de trekkingsdatum mag toeëigenen. Loterijdeelnemers zijn veelal in stilte al aan het nadenken wat ze met dit inmiddels beroemde Sylster huisje (zouden kunnen) gaan doen als het lot hen welgevallig is. Dromen kan nog tot Sint Maarten. Na die datum ziet iedereen een nieuwe realiteit onder ogen.

Over de Pyp
We komen door het dorpsbosperceel uit bij de Monnikebildtdijk, die we oversteken om aan voet aan de overzijde door de lopen naar de Van Egmondstraat, die we ook wel de Landbuurt noemen. Daarna lopen we om de sportvelden heen en komen dan weer uit bij de Ouwe Rij die we over het Laaisterpadsy en Leijsterstreek langs de voormalige Hervormde kerk (1905) wederom volgen tot op de Syl (Pyp).
Langs het dorpslogement De Witte Klok lopen we voorbij de Skitelbuurt, basisschool De Oprel (1898) en langs het grote dijkhuis waar mijn grootouders vroeger woonden tot aan Búttensyl. Dan gaan we een eindje terug over de 'Hooge Streek', tot we bij 'de dyk del' (oprel) door kunnen steken naar de achter de voet van de dijk liggende Dominee Mooystraat. Die voert ons weer naar de Van Albadaweg en de Pyp.

Met vaart langs en over de fearten
Langs de Ouwe Rij lopen we dan terug richting Froubuurt, maar bij de brug over de Leister Feart buigen we af naar Alde Leije, dat we binnenwandelen bij de nieuwe sluiskolk, die onderdeel uit maakt van de vrij recent geopende Elfstedenvaarroute. De sluiskolk wordt op dit moment van passeren gebruikt door een sportvisser en door enkele vaargasten die met een sloep schutten in de kolk.
Aan de overzijde van de brug over de Leister Feart vervolgen we onze route over De Streek en voorbij de jachthaven over It Skoalpaad, naar de Langedyk.
Daar wandelen we Alde Leije uit, om langs een aardappelrooiende boer naar de Hege Hearewei te lopen, die we dan volgen, tot we via de Feinsumer Brêge de Feinsumer Feart oversteken, en we weer thuiskomen in Feinsum.

Een weldaad voor lijf en leden
Met ons hebben vandaag - zo zagen we onderweg - velen wandelend, fietsend, vissend en varend genoten van deze schitterende mooi weer-nazomerdag. Onze wandeling van zo'n 14 kilometer ervoeren we na zoveel maanden wandelloos leven als een Friese weldaad voor lijf en leden. We wonen niet alleen op een mooie plek in een karakteristiek Fries dorp, maar ook in een schilderachtige regio met een heel eigen historie en cultuur.