Hannekemaaierspad - Rondje 5 Veele - Vlagtwedde & Rondje 6 Vlagtwedde - Weite

Donderdag 3 oktober 2024

 

Bij de Westerwoldse boerderij van Natuurmonumenten in Smeerling

Stichting Hannekemaaiers-pad

De Stichting Hannekemaaierspad is opgericht om cultuurhistorisch waardevolle wandelpaden te behouden. Om haar doel te bereiken, houdt deze stichting zich sinds 1999 bezig met het ontwikkelen van een wandelpadennetwerk van meerdaagse trektochten, die zijn gebaseerd op de historische reisroutes van de zogenoemde Hannekemaaiers, de trekkende seizoen-arbeiders die al vanaf circa 1600-1650 vanuit Duitsland in Nederland kwamen werken.

Deze stichting vindt het belangrijk dat de bovengenoemde cultuurhistorische paden blijven bestaan, want anders zouden die meestal onverharde paden in rap tempo dreigen te verdwijnen. De stichting beijvert zich er derhalve voor om deze oude wandelpaden op te sporen, teneinde die cultuurhistorische wandelpaden op te nemen in wandelroutegidsen. Zo neemt de bekendheid ervan toe, en worden deze oude paden weer en meer belopen. 

Hannekemaaierspaden tussen Duitsland en Noord-Nederland

De stichting Hannekemaaierspad wil meerdere routes van Hannekemaaierspaden uitwerken. Daarbij wordt aangesloten op een oorspronkelijk trekroute van Bourtange via Bakkeveen naar Lemmer, en daar omheen komen uitbreidingen door het noorden van Nederland, vice versa tussen Duitsland en Nederland.

Een deel van de voormalige hannekemaaiers (1600-1900) ging vanuit Duitsland richting westen eerst aan de slag als veenarbeider in Nederlandse turfwinningsprojecten, voordat men verder trok naar de meer seizoensgebonden maaigebieden op de weidegronden in Fryslân.

Na de Nederlandse landbouwcrisis rond 1880 kwam er ook een omgekeerde stroom van trekarbeiders op gang.

De routes van het Hannekemaaierspad zijn beschreven in enkele handzame wandelgidsen, die zijn voorzien van wandelkaarten met bijbehorende routebeschrijvingen. Verder zijn de gidsen voorzien van  achtergrondinformatie over met name de geschiedenis, cultuur en natuur.

Deze routes zijn overigens niet bewegwijzerd, en ze maken ook geen gebruik van het wandelknooppuntennetwerk.

Hannekemaaierspad Winschoten - Bourtange

Een kettingroute van 96 kilometer in 8 rondjes door Westerwolde

Eén van de wandelgidsen van het Hannekemaaierspad beschrijft de 96,4 kilometer lange trektocht van Winschoten naar Bourtange, beginnend op de oude Blijhamsterweg in Winschoten en eindigend in de vesting Bourtange. 

Deze wandelgids vormt de verbinding tussen de Hannekemaaierspaden van

• (1) Nieuweschans naar Leeuwarden (en daarmee ook van de wandelgids van het Hannekemaaierspad van Groningen naar Leeuwarden.) en van 
• (2) Neurhede via Bakkeveen naar Lemmer.

De hannekemaaiers konden langs deze route via Winschoten reizen tussen Groningen en de Nederlands-Duitse grensovergang van Bourtange.

Durkje en ik hebben gebruik gemaakt van de eerste druk van deze wandelgids, die is uitgegeven in het jaar 2016.

Deze wandelgids beschrijft de route van de oude verbinding tussen Winschoten en Bourtange, op de hoge zandrug, die circa vijf meter boven NAP ligt. Het boerenleven in de Groninger regio Westerwolde tussen de 17e en de 20e eeuw staat centraal in deze wandelgids.

Dergelijke routes werden tussen de 16e en de 20e eeuw als jaarlijks terugkerende tocht van Duitsland naar Nederland gelopen door marskramers, turfstekers, blekers, steenbakkers of grasmaaiers.

Zulke Duitse mannelijke maar ook wel vrouwelijke trek-handelaren (in textiel), werkten soms zelfstandig, maar soms ook wel voor de Tödden (Duitse kooplui). Deze zogenoemde lapkepoepen (kiepkerels of marskramers) gingen in eerste instantie - doeken en lakens verkopend - van deur tot deur. 

Daarnaast richt deze wandelgids zich ook op de Duitsers die vroeger (circa 1650-1920) als grasmaaiers (hannekemaaiers) seizoensarbeid verrichtten voor bijvoorbeeld Friese (greid)boeren.

Wandelopties van deze kettingroute door Westerwolde

Deze wandelgids bevat acht rondjes van ongeveer twaalf kilometer. Die acht rondjes zijn achtereenvolgens met elkaar verbonden door zogenoemde schakelpunten, waar je zonder onderbreking kunt overstappen van het ene rondje op het andere rondje. 

Daarmee zijn er verschillende manieren om alle routes te bewandelen, bijvoorbeeld:

• Zo zou je de route in één doorgaande lijn zuidwaarts kunnen lopen van schakelpunt 1 naar 7, en/of terug noordwaarts van schakelpunt 7 naar 1;
• Of je loopt alle routes door de Rondjes 1 tot en met 7 achtereenvolgens zuidwaarts te lopen, of andersom noordwaarts.
• Ook kun je tussen twee rondjes beginnen, om dan achtereenvolgens (op één of twee dagen) een rondje om de noord en een rondje om de zuid te lopen, of andersom.
• Durkje en ik kiezen ervoor om aan de noordzijde van een rondje te beginnen, en dan op die route de overstap te maken op het volgende rondje, waarna we na het afronden van dat tweede rondje, onze route op het eerste rondje hervatten en afronden. 

Rondjes 5 & 6 - Veele - Vlagtwedde & Vlagtwedde - Weite

Vandaag bewandelen Durkje en ik het vijfde en het zesde rondje van dit Hannekemaaierspad door Westerwolde. Dat zijn:

• Rondje 5: Veele - Vlagtwedde, over een afstand van 11,2 kilometer;
• Rondje 6: Vlagtwedde - Weite, over een afstand van 12,3 kilometer.

De totale afstand die we vandaag wandelen, is daarmee dus 23,5 kilometer.

We doen dat deze dag als volgt:

• Eerst lopen we van Rondje 5 (a) vanuit Veele naar Vlagtwedde;
• Daarna lopen we het hele Rondje 6 Vlagtwedde > Weite > Vlagtwedde;
• Vervolgens lopen we de rest van Rondje 5 (b), vanuit Vlagtwedde via Smeerling terug naar Veele.

Wandeldag 3 (van 4) van Winschoten naar Bourtange

Om bovenstaande twee rondjes te lopen, vertrekken we vanmorgen rond 8:00 uur met de auto vanuit het Duitse Heede, waar we vannacht hebben overnacht, om naar Veele te rijden, waar we de auto parkeren bij het oorlogsmonument aan het Mussel Aa Kanaal dat door Veele loopt.

Bij vertrek vanmorgen is het nog maar 5 graden Celsius en bewolkt,  maar dat verandert in de loop van de ochtend al vroeg naar een overwegend zonnig weerbeeld. 

De temperatuur loopt tijdens deze etappe op tot 16 graden Celsius. Het is vandaag aangenaam nazomers wandelweer.

Hieronder staat een beschrijving van de wijze waarop we vandaag Rondje 5 & 6 hebben gelopen.

Rondje 5 (a) vanuit Veele naar Vlagtwedde

De bewoner van het huis tegenover het oorlogsmonument van Veele haalt de krant uit de brievenbus, en als we de man vragen naar de aanleiding voor dit oorlogsmonument, vertelt hij dat hier bij deze brug van Veelen aan het eind van de Tweede Wereldoorlog verwoed is gevochten tussen de geallieerden en de Duitse bezetters, en dat daarbij op deze plek in april 1945 drie Belgische parachutisten om het leven zijn gekomen, die met dit monument worden herdacht.

Durkje en ik lopen langs het Mussel A Kanaal naar het fietspad van de Barlagerachterweg in de richting van Vlagtwedde. Bij de Wilmerskamp lopen we langs een vijver naar de Spetsebrugweg.

Parallel aan het Veelerdiep wandelen we verder richting dorpscentrum van Vlagtwedde.

Op de hoek van de Wilhelminastraat en de Kromme Elleboog verlaten we Rondje 5 tijdelijk even, omdat we aansluitend nu eerst Rondje 6 geheel gaan lopen.

Rondje 6 Vlagtwedde – Weite

We gaan de Kromme Elleboog in, om naar de 13e eeuwse kerk van Vlagtwedde te lopen. Daar maken we een rondje om de kerk.

Via de Schoolstraat, de Wilmerskamp, de Spetsebrugweg en langs de Oude Gracht (de in de 15e/16e eeuw mislukte waterverbinding tussen de Ems bij Heede en Groningen) lopen we naar de Barlagerveldweg. Hier verlaten we het asfalt, omdat we vervolgens over het schouwpad langs een sloot naar het Ruiten A Kanaal lopen.

Op het zandpad van de Ruiten A Kanaal West richting Weite passeren we een verkoopstalletje, waarin vers fruit wordt verkocht.

Bij camping de T-Tuin aangekomen, gaan we het kampeerterrein op om op de picknickbank bij de kippenren onze koffiepauze te houden, heerlijk in de volle najaarszon.

In Weite aangekomen, zien we dat vanaf hier de N365 richting Duitse grens geheel is afgesloten voor doorgaand verkeer wegens wegasfalteringwerkzaamheden, maar we kunnen op de N365 wel de andere kant op, zulks conform onze wandelgids.

Door beekdalen en over essen naar Vlagtwedde

We volgen nu de loop van de Ruiten- Aa. Als we langs deze waterloop de Ooster Esweg op gaan, komt zojuist een vrachtwagen achteruit de zandweg op gereden, om suikerbieten te laten laden door een klaar staande shovel. Het is nu de tijd van de bietencampagne.

Verderop bij de stuw in de Ruiten-Aa zien we dat de beschrijving en de wandelkaart niet meer overeenkomen met de route in het veld, maar dat is geen probleem, want we kunnen rechts van de aangegeven route een brede sloot oversteken via een houten brug, en komen dan iets hoger – op de Doene Es toch wel op de Doene-Esweg, en daarmee weer op de aangegeven route.   

We steken de Weenderstraat over, en gaan door een bosperceel en over de Rondweg, de Dikke Eikweg, de Harpelerweg en de Winselweg weer een beekdal in, waar we een beekje oversteken, daarbij uitgeblaft en nageblaft door vier honden van een vrouw die bij het bruggetje op een bankje zit te pauzeren.

Vlak vóór het buurtschap Ellersinghuizen steken we wederom de Weenderstaat over, en dan wandelen we over mooie veldpaden naar de Wischmei, waar we door de dorps-fruitgaard heen de bebouwde kom van Vlagtwedde binnenwandelen.

In het centrum van Vlagwedde voltooien we Rondje 6.

Rondje 5 (b) van Vlagtwedde terug naar Veelen

Langs de Wilhelminastraat in Vlagwedde vinden we enkele bankjes, waarop we onze lunchpauze zouden kunnen houden, maar op dit moment waait er even een hele koude wind door de straat, dus we gaan op zoek naar een andere lunchplek. Die vinden we al heel snel in een bijzaaltje van de openbare bibliotheek, waar we van harte welkom zijn om hier onze lunchpauze te houden.

Over de Onstwedderweg wandelen we Vlagtwedde uit, en dan gaan we het beekdal en het bosgebied van het Metbroekbos in.

Zodra we het Metbroekbos in gaan, volgen we voortdurend de bossloot aan onze linkerzijde.

Verderop zouden we bij een klaphek moeten kiezen of we de hoofdroute blijven volgen, of dat we de verkorte variant kiezen. Dat klaphek treffen we evenwel niet aan, dus we blijven de hoofdroute volgen, met alsmaar de sloot door het Metbroekbos aan onze linkerhand. We zien hier overduidelijk dat dit deels overwoekerde bospaadje nauwelijks wordt bewandeld. Maar dat hindert niet, want we kunnen toch voorwaarts over smalle paadjes, totdat we aankomen bij de Beneden Markeweg. Die volgen we eerst, waarna we verder gaan over de Eemboerveldweg die in het verlengde daarvan ligt.

Karakteristiek Smeerling met beschermd dorpsgezicht

Vanaf de Vennenweg gaan we een fietspad op, en verderop een karrenspoor, in de richting van Smeerling.

Eén van de karakteristieke Westerwoldse boerderijen van Smeerling is de huidige Gasterij Natuurlijk Smeerling van Natuurmonumenten. We gaan er naar binnen, waar op dat moment een groot gezelschap van oud-politiepersoneel bijeen is, in afwachting van een wandelexcursie of een bus-excursie door dit mooie Westerwoldse dorp en omliggende streken. Ze verkopen hier ook boeren-ijs, en daarom lassen we nu een ijspauze in op het zonovergoten terras van deze gasterij, die is gevestigd in een 18e eeuwse boerderij, een voormalig hallehuis, dat in 1867 is vervangen door een bredere, Friese schuur.

  

Van het monument van Veele naar de Riesenlinde van Heede

Aan de overzijde van de N365 dalen we dan overduidelijk af in een volgende beekvallei, namelijk het beekdal van de Ruiten A. Als we daar weer uit klimmen, gaan we de Scheferweg op, die ons over de afstand van zo’n anderhalve kilometer naar Veele terugvoert. 

Door Veele wandelen we dan tenslotte terug naar de brug over het Mussel A Kanaal, waar we ter hoogte van het oorlogsmonument arriveren bij onze auto. 

Op de terugweg naar ons vakantie-appartement in het Duitse Heede, brengen we in Heede eerst nog een bezoek aan de zogenoemde Riesenlinde van Heede. 

Deze linde is zo’n 600-800 jaar oud, en dateert wellicht van het jaar 1470. Het is één van de machtigste bomen van heel Europa, op nummer vijf van de Europese ranglijst, en het is de grootste boom van Duitsland, met een stamomtrek van zo’n 17 meter, een kroon van ongeveer 30 x 30 meter, en een hoogte van ongeveer 24 meter.

Deze immense boom staat op een veldje achter de woningen van de Hauptstrasse, en een bijgeplaatste informatiepaneel geeft nadere informatie over deze reusachtige linde.

Om ongeveer half vier zijn we vanmiddag weer terug in onze vakantiewoning in Heede. De zon schijnt nog de hele middag volop, dus het is heel aangenaam te verblijven op het zonovergoten terras van ons vakantieappartement.