Hoe lossen we de watercrisis op?

Donderdag 19 september 2024

 

Lezing van Cees Buisman in Leeuwarden

Hoe te leven in een cultuuroorlog

De veilige grenzen van het milieu voor onze planeet worden op allerlei manieren overschreden. Bijvoorbeeld door watertekorten, klimaatverandering, en stikstof. 

Het lukt ons niet onze vervuiling en verspilling voldoende te stoppen; ondanks al onze nieuwe innovaties en maatregelen. 

Er moeten grote dingen gebeuren, maar dat lukt ons niet. We zijn het niet met elkaar eens hoe we verder moeten, mede dankzij de cultuuroorlog die er gaande is, versterkt door de sociale media. De cultuuroorlog verdeelt ons bijvoorbeeld in mensen die wel of niet geloven dat de klimaatverandering het gevolg is van menselijke activiteiten. We zouden er moedeloos van worden.

Daarom kunnen we ons zo langzamerhand afvragen: Moeten we niet eerst zelf veranderen?

Integraal bewustzijn en duurzaamheid

Over deze problematiek organiseert Studium Generale Leeuwarden vanavond een lezing in de Beurs te Leeuwarden.

Deze lezing wordt verzorgd door professor Cees Buisman. Hij is hoogleraar biologische kringlooptechnologie aan Wageningen Universiteit en tevens directeur van Wetsus, het centrum voor duurzame watertechnologie in Leeuwarden.

Buisman neemt ons in zijn lezing vanavond mee in het gedachtengoed van Ken Wilber over integraal bewustzijn. In de visie van Ken Wilber neemt ons bewustzijn als mensheid steeds toe. Hoger bewustzijn kan de oplossing zijn voor onze cultuuroorlog als we meer integraal gaan denken. Integraal bewustzijn is een bron van optimisme. Wat dat precies is, wordt verder uitgediept tijdens deze lezing. 

• Welke stappen kunnen we vandaag zelf zetten naar een eerlijke en schone wereld? 
• Zijn duurzaamheid en eerlijkheid met elkaar verbonden? 

In deze lezing zal Cees Buisman verschillende visies verbinden aan het thema duurzaamheid.

 

Mogelijkheden en beperkingen van technologie

Aanvankelijk dacht Cees Buisman: Als we maar genoeg technologie ontwikkelen, dan krijgen we de duurzaamheidproblematiek wel onder controle. Maar later realiseerde hij zich - ziende op het gedachtengoed van Ken Wilbur - dat het maar de vraag is of dat lukt.

Wellicht moeten we anders naar nieuwe technologie kijken. We kunnen niet zonder technologie, maar het probleem van ons als rijke mensen lossen we niet op met louter alleen technologie. 

Planetary Boundary

'Planetary Boundary' stelt negen grenzen vast waarbinnen de mensheid moet opereren om duurzaam gebruik te kunnen blijven maken van de hulpbronnen op aarde. 

Planetary Boundary gaat uit van 9 milieugebieden, waarin je kunt zien of èn waar we de grenzen van wat de aarde aankan, overschrijden. 

Wereldwijd is het stikstofprobleem het grootste probleem dat de capaciteit van de aarde overschrijdt. 

We komen er veelal te laat achter waar we èn in welke mate we de grenzen van de aarde overschrijden.

Tot nu toe zijn de problemen op alle 9 items nog niet kleiner geworden, maar daarentegen alleen maar groter.

Voor iedere ton graan verkrijg je 40 ton zout, als je bij alles wat bij graan-toepassing behoort, gebruik gaat maken van zout water.

Het water uit oceanen – door verdamping - staat ons ter beschikking. Als we niet meer dan dat gebruiken, doen we aan duurzaam watergebruik, 

Bossen zijn als het ware de rivieren door de lucht, dus als je bossen omhakt, heb je op termijn ook geen water meer diep landinwaarts.

Watervoorraad en waterverbruik

'Blauw' water is wat we zien, wat we kunnen oppompen; en ook het water in de bergen noemen we blauw water. In de zomer heb je meer water nodig, en daar zorgen de bergen met hun ijs en sneeuw middels de rivieren voor. Van dit oppervlaktewater hebben we maar een beperkte hoeveelheid.

'Groen' water is alles wat met regen te maken heeft; alles wat in de lucht en in de bodem zit, waarop de planten groeien.

Beide systemen (blauw en groen) zijn nu als onvoldoende (qua hoeveelheid) verklaard, dus we hebben een serieuze waterschaarste en er is derhalve sprake van waterstress bij en door de helft van de mensheid, kijk maar naar België en naar Spanje.

De watervoorraden op aarde raken op. Het systeem herstelt zich maar uitermate langzaam. 

Grondwatervoorraden nemen af, maar onder de prairies van Amerika ligt een grote hoeveelheid, waar we overigens in honderd jaar al de helft van op hebben gemaakt.

Verbruiken wij meer water of minder water dan wat we zouden mogen verbruiken? Wij verbruiken bruto gemiddeld 4.000 liter water per dag als Nederlanders. Eerlijk zou zijn als we 2.300 liter water per dag gebruiken. We moeten ons waterverbruik dus danig verminderen. Dat zou kunnen door minder vlees te verbruiken, wat al voor 24% van ons totale waterverbruik zorgt.

Drijfveren en oplossingen

Wat zijn de drijfveren voor het feit dat wij overal teveel van gebruiken? 

• I. Dat we steeds meer luxe willen gebruiken (door onze statusangst). Er is een hang naar steeds meer luxe. De jeugd van tegenwoordig heeft er geen idee van hoe rijk we als Nederlanders zijn. 
• II. De angst voor de dood. De dood en het sterven geven we niet meer de plek die het verdient, bijvoorbeeld van waar ik èn hoe ik wil sterven. Daarentegen klampen wij ons vast aan het 'leven', in plaats van aan 'gezondheid'. 40% van ons nationaal product gaat nu naar de gezondheidszorg. We slikken bijvoorbeeld nu al gemiddeld 160 pillen per persoon per jaar.

Oplossingen zijn:

• 1. We moeten 'Minder' (mensen) & 'Minderen';
• 2. 'Meer Innovatie' (meer, meer, meer) is eigenlijk zeggen dat we méér willen
• 3. Hogere waarden: we moeten leren genoeg te hebben aan genoeg. Dat gaat over wat we samen delen (en die visie moeten we hebben).

Elke cultuur gaat uiteindelijk ten onder aan een milieuramp. De mens moet zich dus aanpassen aan het milieu.

'Hogere waarden' betekent: gericht zijn op A. 'Toekomstige oriëntatie'; we moeten doen aan B. 'Gemeenschapszin'; met een (nieuw) C. 'Wereldperspectief' (immers: de meeste problemen zijn wereldproblemen geworden).

Ken Wilber

Positief is het gedachtengoed van Ken Wilber. Hij zegt dat de mens een steeds hoger bewustzijnsniveau krijgt, waarmee we beter in staat zouden zijn om de milieuproblemen op te lossen. 

De meeste mensen in Nederland zijn 'rationeel' (zo vinden we bijvoorbeeld dat iedereen gelijke rechten heeft). 

De moraliteit van de maatschappij stijgt als het bewustzijnsniveau van de samenleving stijgt. 

We moeten van magisch, via mytisch en rationeel en pluralistisch (van de gelijkwaardigheid van ieder mens) naar integraal en superintegraal bewustzijn.

De huidige Traditionelen, Modernen en Postmodernen leven in strijd met elkaar, in een cultuurstrijd, en dat lossen we momenteel nog niet met elkaar op. We moeten met zijn allen naar een integraler bewustzijn, waarbij we met zijn allen àlle kanten van de tegenwoordige problematieken willen bekijken. 

Ken Wilber schat dat zo’n 5% van de mensen integraal zijn. Als dat 10% wordt, kunnen we hopelijk een nieuw perspectief in gaan van 'heelheid'.

We denken niet coherent (ik & het & wij); kijken dus niet naar het gehele plaatje, omdat we in een zogenoemde 'het'-wereld leven; in een technocratische maatschappij. We kijken niet of nog onvoldoende naar het 'ik' en het 'wij', wat eigenlijk de basis is voor een optimaal bewustzijn. 

Ga gezond leven

De maatschappij wordt steeds sneller door de innovaties die er zijn.

Meer dan de helft van de Nederlandse bevolking is chronisch ziek. Dat is toch te gek voor woorden. We zien dat onze gezondheidszorg ons dus eigenlijk niet gezond maakt. 

Coherent zou zijn dat je investeert in gezondheid, zodat je gezond leeft, en dat je daarna snel dood gaat.  Dat is beter dan net zolang te leven, waarbij we ons (met onze ziekten) leven rekken.

We moeten er dus aan werken dat we gezonder gaan leven, opdat we de huidige ziekten - van al die mensen om ons heen - niet meer krijgen.

Het zou veel coherenter zijn dat we alleen maar (bijvoorbeeld schoonmaak-) middelen in huis nemen, die in een rioolwaterzuivering goed verwerkt kunnen worden.

Plant bomen

Je kunt beter gaan werken aan een goed bodembeheer en aan gezonde voeding.

CO2-opslag is geen oplossing voor de wereld, want dat kost veel geld en energie. Beter kun je CO2 vastleggen in bomen, bijvoorbeeld in woestijnen. Bossen zorgen er namelijk voor dat in arme landen weer welvaart komt. Dat wordt in het Löss-plateau in China al gedaan, met succes.  

Bomen koelen de hele aarde. Met zoveel nieuwe bomen in China, draagt China fors bij aan de afkoeling van de aarde. Dat effect zouden we ook bereiken als we vooral bomen gaan planten in de Arabische landen en in woestijnen. De uitdaging is om in die gebieden een regionale watercyclus te creëren, waarin het water binnen een gesloten cyclus in dat gebied blijft. 

Verdampen & vergroenen

Al het water van van de huidige overstromingen (vandaag de dag) in Centraal Europa komt uit de Middellandse Zee. We zouden ervoor moeten zorgen dat dat water in het gebied van de Middellandse Zee blijft. Als je pech hebt (en dat zien we momenteel), komt (valt) dat water allemaal in hetzelfde gebied, wat we heden ten dage in midden-Europese landen al zien gebeuren.

De verdamping van de zee moeten we versnellen vóór de kust, met daar te bouwen verdampingsinstallaties. Dan kan het gebied landinwaarts vergroenen als je ook bomen gaat planten.

Belang van goed persoonlijk leiderschap

• De 'zonnen' zijn de mensen die inherent goed zijn. 
• De 'manen' onder de mensen zijn alleen maar goed in een goede omgeving.
• De 'zwarte vlekken' onder ons zijn de slechte mensen. 

De zonnen moeten zich realiseren wat hun verantwoordelijkheid is, namelijk dat ze de manen zich gaan laten realiseren dat zij iets goed(s) moeten doen.

Richt je niet op de zwarte vlekken, want die mensen willen toch niet veranderen/verbeteren.

Persoonlijk leiderschap betekent:

• 1. Bepaal wat genoeg is;
• 2. Eet vlees als een leeuw (dus vier dagen per week);
• 3. Bepaal een moedig doel.

Wees Integraal & Stralend!

Zelfbewustzijn

• Zonder innovaties kunnen we niet met 8 miljard mensen op aarde leven.
• We moeten minderen èn tegelijk ook innoveren.
• De rest van de wereld kijkt naar ons; dus wij als rijken moeten het goede voorbeeld voor de anderen op aarde geven.
• We kijken (vandaag) niet alleen naar de zichtbare vervuiling (door bijvoorbeeld sigarettenpeuken), maar vooral naar de onzichtbare vervuiling. 
• We hadden voorheen de kerk, waarin we allen tenminste een uur per week werkten aan ons 'zelfbewustzijn', maar dat hele systeem hebben velen onder ons al behoorlijk losgelaten, en daarvoor in de plaats hebben we niet iets nieuws gecreëerd.
• Wij zouden jaloers moeten zijn op de eensgezindheid van de Chinezen, want daarmee zouden wij meer en betere stappen in de goede richting kunnen zetten.