De andere wang

Woensdag 30 november 2022
 

Thema-avond in De Hege Stins van Stiens

Geweld & Oorlog in de Bijbel
De commissie Vorming & Toerusting van onze Protestantse Gemeente van Stiens organiseert vanavond in De Hege Stins een thema-avond in Stiens over Geweld & Oorlog in de Bijbel. De titel van deze avond is ‘De andere wang'.
Van die commissie hebben commissielid Annet Brouwer en dominee Jak Verwaal deze avond voorbereid. Omdat de commissievoorzitter er vanavond niet bij kan zijn, begeleid ik op verzoek van de commissie het programma van deze avondbijeenkomst.

• Waarom staat er regelmatig iets over oorlog & geweld in de Bijbel?
• Een beroemde uitspraak van Jezus in Zijn zogenoemde Bergrede is: “Indien iemand u op de wang slaat, keer de andere wang toe!” Dat is weliswaar een vredelievend advies, maar ja, is dat eigenlijk wel uitvoerbaar?

Omdat we ook binnen onze kerkelijke gemeente regelmatig vragen en opmerkingen krijgen over geweld & oorlog in de Bijbel, gaan we dit onderwerp vanavond met zijn allen bespreekbaar maken.

Welkom & Opening
Bij de ontvangst krijgt iedereen koffie en thee aangeboden, en vindt een ieder een zitplaats in de zaal van De Hege Stins. 
Om 19:45 uur heet ik namens de commissie alle deelnemers van deze avond hartelijk welkom, en geef ik inzicht in het programma van vanavond.
Daarna volgt een opsomming over de uiteenlopende vindplaatsen, waar we zoal met geweld te maken krijgen, in bijvoorbeeld kranten/tijdschriften, foto's/films, muziek, boeken, binnenshuis/buitenshuis en ook in de Bijbel.
Om bij aanvang van deze thema-avond af te bakenen waarover wij vanavond met elkaar in gesprek gaan, definieer ik het begrip 'geweld', en maak onderscheid tussen met name lichamelijk, pychisch, seksueel geweld, en ook financieel misbruik en stalking, wat allemaal als geweld door personen wordt gezien. Daarnaast kennen we uiteraard ook het natuurgeweld, van bijvoorbeeld water, wind, vulkanen en vuur.
Aan de hand van enkele regels uit het boek '12 jaar slaaf' (van Solomon Northup) horen we op welke wijze er mis-gebruik van de Bijbel kan worden gemaakt, door als het ware bijbelteksten te gebruiken als een figuurlijke stok om mee te slaan.
Daarentegen open ik daarna deze avond met het lezen van enkele verzen uit het Bijbelboek Spreuken (3: Heb ontzag voor de Heer), waar we er op worden geattendeerd ons vooral niet te laten verleiden tot het gebruiken van geweld, ook niet als mensen die wij als voorbeeld nemen, wèl geweld zouden gebruiken.

In gesprek over geweld & oorlog in de Bijbel
Vervolgens maken we een inventarisatierondje onder alle aanwezigen, waarin eenieder een persoonlijke wens kan inbrengen over de inhoud van deze avond.

• Wat vind je bijvoorbeeld nogal een heftig voorbeeld van geweld of oorlog in de Bijbel,
• of wat zou je vanavond over dit onderwerp in elk geval graag besproken willen hebben,
• of wat zou je deze avond vooral graag te weten willen komen over oorlog of geweld in de Bijbel. 

Die voor-inventarisatie biedt direct al een groot aantal gespreksitems voor de rest van dit avondprogramma.
Eerst vertelt Annet Brouwen dan hoe het zo is gekomen dat dit toch wel beladen bijbelse onderwerp in het jaarprogramma van de commissie Vorming & Toerusting terecht is gekomen.
En daarna komt dominee Jak Verwaal aan het woord, om aan de hand van wat hij voor vanavond inhoudelijk heeft voorbereid over dit thema, en tevens aan de hand van de zojuist ingebrachte gespreksitems ons het een en ander te vertellen over (het denken over) oorlog & geweld in de bijbel.

• Je kunt jezelf afvragen waarom het betrekkelijk in het begin van de Bijbel - zo vlak na de Schepping - al zo nadrukkelijk over geweld gaat in de Bijbel. Geweld is bijvoorbeeld ook al heel prominent aanwezig in het boek Exodus, in het begin van de Bijbel, bijvoorbeeld in de tijd van Mozes. En het geweld gaat maar door. Dan vraag je je af of onze God wel een God is van zoveel liefde? Of zit er een aanleiding en/bedoeling achter dat geweld?
• In een aantal gevallen is de straf van God een reactie op de ongehoorzaamheid van de mens. En wat betekent dat voor mij als èn omdat ik zelf ook wel eens ongehoorzaam ben. We zien immers dat er veelal sprake is van een verband tussen oorzaak (bijvoorbeeld onrecht) & gevolg (bijvoorbeeld leidend tot straf).
• We kunnen constateren dat het toch wel goed is om dit lastige onderwerp over oorzaak & gevolg en geweld & oorlog vanavond eens aan te kaarten. Een heel aannemelijke vraag - die ook vanavond aan de orde komt - is bijvoorbeeld hoe heeft God het grote onrecht van de Holocaust ooit kunnen laten gebeuren.
• Welke oplossing zou je kunnen bedenken om het geweld uit de Bijbel te halen, als je dat tenminste zou willen. Een benadering die wel eens is gekozen, is: pak gewoon een schaar, en knip alles over geweld en oorlog uit de Bijbel. Zo houd je een dunne Bijbel over met daarin alleen aangename teksten van liefde. Als je zo je eigen bijbeltje zou willen maken, moet je wel je eigen keuzes maken. Dominees doen daar op een dergelijke wijze ook wel eens aan mee, door over bepaalde bijbelteksten onbewust of bewust bijvoorbeeld nooit te preken.
• Of - wat je ook zou kunnen doen - creëer zelf een Jezus-figuur die lief is. Als je op die wijze dan uitsluitend die lieve Jezus in gedachten houdt bij het bijbellezen, en daarop focust, kun je dus je eigen, lieve Bijbel creëren.
• Een andere - derde - manier is gebruik te maken van de zogenoemde 'allegorie'. In die benadering geef je aan de bijbelteksten niet een letterlijke, maar een symbolische betekenis, en zo verzacht je de ernst van het gewelddadige in de Bijbel.
• Uiteindelijk bepaal ik dus zelf – anderen gehoord hebbend – wat ik van en uit de Bijbel gebruik en toepas. Zo geef ik een eigen draai aan bijbelteksten. Let wel, uiteindelijk ben ik zelf verantwoordelijk voor wat ik zeg en doe. Ik moet zelf de keuzes maken. Het is mijn keuze, gebaseerd op mijn eigen geweten.
• De Bijbel is heilig, om mij te helpen, en niet om me achter te verschuilen. Het is en blijft van essentieel belang om over de inhoud van je Bijbel zelf na te denken, en ook zelf te kiezen wat je ermee gaat doen.
• De kunst is dan echter wel om goed na te denken over -  en terdege te onderzoeken wat de bedoeling is van een bijbelverhaal.
• Je kunt - lezend in de Bijbel, en handelend in je dagelijkse leven - in heel veel gevallen zelf een keuze maken.
• Welke modellen zou je bij het lezen en interpreteren van de Bijbel kunnen gebruiken? Hoe zou je bijvoorbeeld met een 'model' (motief) creatief kunnen worden om te leren de Bijbel (beter) te begrijpen. Het is niet verstandig overigens om altijd en overal hetzelfde model te gebruiken. Probeer al bijbellezend ook aangepast te variëren qua leesmodel. Modellen kunnen je helpen om problemen op te lossen. Zo'n model zou bijvoorbeeld kunnen gaan over gerechtigheid. Je kunt wel altijd vrede en samenwerking aanbieden in je leven, maar ja, soms is het ook echt nodig om een enkele keer eens terug te slaan als het echt niet anders kan.
• Naast de geschreven Bijbel kun je ook spreken over de zogenoemde mondelinge bijbel; ook die heb je nodig, opdat je vragen stelt, opdat je met elkaar in gesprek gaat over Gods bedoeling. Praat dan bijvoorbeeld over wat rechtvaardig is en wat eerlijk is. Eigenlijk is dat wat we hier vanavond ook doen.
• Bovengenoemde bijbelleesmodellen die vanavond worden benoemd, zijn bijvoorbeeld: het geweldsmodel, het onderhandelingsmodel, het wangmodel en het vredesmodel. Dergelijke modellen kunnen je dus helpen bij het lezen en verstaan van de inhoud van de Bijbel.
• We weten maar al te goed dat zaken als pijn en frustratie aan kunnen zetten tot geweld. Aanvankelijke meningsverschillen, kunnen zomaar transformeren in vijandschap en haat, ja tot zelfs het bijbelse 'Amalek', als het beeld van de onbegrijpelijke gewelddadigheid. Als je met ‘Amalek’ te maken hebt, moet je zeker een grens trekken, en dat geweld aanpakken.
• Aan het eind van de avond concluderen we dat de mondelinge Thora ons uitnodigt tot het stellen van vragen, met als gewenst resultaat dat wij ons eigen geweten gaan trainen.
• Dominee Jak Verwaal: "Ik geloof dat Gods rijk is gekomen. Wij gaan op weg naar Gods vredesrijk. Vrede groeit langzaam. Sprekend, vragend en wandelend leren wij het Woord van God kennen, om te gaan wandelen in het licht van God."