Handboek voor de pelgrim

Donderdag 27 oktober 2022
 

Cover van het 'Handboek voor de pelgrim'

Pelgrimeren

Op pelgrimstocht gaan, betekent: onthaasten, afstand nemen van het dagelijkse leven, en vrijheid. 

Pelgrimsroutes zijn bronnen van kracht en ontmoetingsplaatsen. Ze bieden een natuurervaring en een beleving van de geschiedenis. 

Met de juiste zelfinschatting, routekeuze en voorbereiding kan bijna iedereen de sprong als pelgrim in spe wagen. 

Het hoeft niet altijd een Sint-Jacobsroute te zijn. Je kunt namelijk kiezen uit talloze pelgrimsroutes door heel Europa, en ook daarbuiten. 

Maar waar moet je rekening mee houden als je een pelgrimsroute gaat lopen?

Cordula Rabe

De Duitse pelgrim-fotografe-auteur Cordula Rabe kijkt terug op meer dan 20 jaar pelgrimservaring. 

Tijdens de pelgrimage van Durkje en mij op de Camino de la Costa hebben we Duitse Cordula Rabe en haar Britse echtgenoot John Cabney enkele malen ontmoet, onder andere op 22 juli 2016 op de etappe van Muros de Nalón naar Soto de Luiña.

Cordula Rabe schreef een groot aantal routegidsen, ook voor pelgrims; onder andere die van de:

• Caminho Portugués;
• Camino Primitivo;
• Camino del Norte;
• Spaanse Sint-Jacobsroute;
• Via de Plata.

Haar boeken zijn inmiddels in meerdere talen uitgegeven.

In Cordula Rabes nieuwe boek 'Handboek voor de pelgrim' ( 2022) deelt ze haar kennis die ze heeft opgedaan, en geeft ze inzicht in de dagelijkse praktijk van de pelgrimstocht. Zij geeft toekomstige pelgrims waardevolle adviezen en suggesties over de pelgrimstocht. 

De bijpassende subtitel van dit pelgrimshandboek is: 'Plannen - Pakken - Wandelen'.

Adviezen & suggesties voor pelgrims in spe

Haar nieuwe boek - het Handboek voor de pelgrims - is ook bedoeld als aanmoediging aan al diegenen die graag op pelgrimstocht willen gaan, maar nog twijfelen of ze er wel aan moeten beginnen.

In haar voorwoord schrijft Cordula: 

• Geen enkele andere vorm van reizen geeft mij zo'n intens gevoel van vrijheid als de pelgrimstocht.
• Op pelgrimstocht gaan, is meer dan alleen reizen. Het is een levenshouding.
• Op pelgrimstocht gaan, is geen kwestie van kwantiteit, maar van kwaliteit.

Na dit voorwoord volgen onderstaande vijf hoofdstukken, en daarna sluit Cordula Rabe haar boek af met een Paklijst voor de pelgrimsrugzak en een Register van trefwoorden.

Behalve de tekst zijn ook de meeste foto's in dit boek van de hand van Cordula Rabe, en de Nederlandstalige versie die ik in de afgelopen dagen heb gelezen, is uit het Duits van Cordula Rabe vertaald door Henk Filippo.

Pelgrimstocht: wat is dat eigenlijk?

• De combinatie van verschillende spirituele benaderingen, ideeën en wereldbeelden spreekt een breed publiek aan.
• Het aardse leven is een pelgrimstocht op zoek naar God, redding en verlossing.
• Aartsvader Abraham wordt beschouwd als de eerste pelgrim.
• Aanvankelijk gebruikten de pelgrims de moeilijke route langs de noord-Spaanse kust en door het bergachtige Asturië. Later werden de pelgrims verder zuidwaarts langs oude Romeinse wegen door gemakkelijker terrein geleid.
• De apostel Jacobus had een enorme spirituele aantrekkingskracht.
• Pelgrims verspreidden kennis en nieuwe tendensen op het gebied van architectuur en kunst. De Sint-Jacobsweg wordt zelfs beschouwd als de wortel van een gemeenschappelijk Europa.
• De 'peregrinus' (pelgrim) is iemand die zijn vertrouwde omgeving heeft verlaten, en zijn heil zoekt 'in den vreemde'.
• Aan het eind van de 20e eeuw werd het begrip 'pelgrimstocht' losgemaakt uit zijn zuiver religieuze context. Veel pelgrims zoeken en vinden momenteel de werelden die zij in zichzelf ontdekken.
• De ouderwetse pelgrimstocht werkt als een 'nooduitgang'. Zijn eenvoud en overzichtelijkheid vormen het ideale tegenwicht voor de eisen van deze tijd.
• Het meemaken van de verscheidenheid - die de pelgrimstocht uniek maakt - is van onschatbare waarde.
• Pelgrimstochten passen bij alle stemmingen, levenssituaties en interesses. Ongeacht leeftijd, beroep, sociale status - iedereen kan een pelgrim zijn.
• Op weg gaan is altijd beter dan stil blijven staan. Alleen wie begint te lopen, komt verder.
• Zelfs als we onze eigen weg gaan, maken we deel uit van een geheel.
• De voornaamste zorg voor pelgrims in de Middeleeuwen was het bereiken van de bestemming.
• Wij bepalen zelf de mate van lijden.
• We kunnen gewoon elke dag op ons af laten komen.
• De pelgrimstocht is een vakantie voor lichaam en geest.
• Als je eenmaal geïnfecteerd bent met het pelgrimsvirus, kom je er niet snel meer vanaf.
• Bedevaartsgangers houden zich bezig met de bestemming; pelgrims met de weg erheen.
• Bij langeafstandswandelroutes staat het wandelplezier op de voorgrond.
• Op pelgrimstocht zien mensen zichzelf meer als een gemeenschap, verenigd door het pad en het doel.
• Toen we voor het eerst op pad gingen, hadden we geen idee waar de reis ons zou brengen.

Welke pelgrimstocht past bij mij?

• Vele wegen leiden naar Jacobus.
• De Sint-Jacobsroute is een symbool van verzoening en vrede in Europa.
• De verandering van perspectief en de traagheid van de reis deden mij het zogenaamd vertrouwde op een heel andere manier, intenser waarnemen.
• Als je een land echt wilt leren kennen, moet je er te voet doorheen reizen.
• Bij de keuze van de route moet je goed nadenken over wat je van de reis wilt en verwacht. Veel factoren spelen een rol. Ook het seizoen is van invloed. Meestal is een specifiek traject de doorslaggevende factor.
• Voor een ontspannen pelgrimstocht moeten tijd, geld en de route bij elkaar passen.
• Het gevoel van vrijheid en onafhankelijkheid is juist zo aantrekkelijk aan een pelgrimstocht.
• De Camino Franchés heb je niet voor jezelf. Het is rustiger op andere, minder bekende pelgrimsroutes.
• Corona's aanslag op de pelgrimsroutes in Spanje was hard.
• Met een beetje culturele voorbereiding haal je meer uit de reis.
• Je goede wil opent harten en deuren.

De reis begint thuis

• De voorbereiding van de middeleeuwse pelgrim was vooral gericht op het geval van niet-terugkeer: vraag de zegen van de priester, los geschillen op, verzoen je met iedereen, en maak het testament.
• Wij mensen zijn niet gemaakt om te zitten, maar om te lopen.
• Als pelgrims laten we ons alledaagse ego grotendeels achter ons.
• Niets hoeven voor te stellen of te verbeelden en gewoon mogen zijn, is ook één van de charmes van de pelgrimstocht.
• Ook al heeft de pelgrimstocht de glans van het spirituele, het blijft een tastbare fysieke uitdaging.
• Je moet zelf uivinden wat je kunt en wilt bereiken.
• Wijzelf, onze gemakzucht, onze zelftwijfel en angsten vertragen ons.
• Je kunt veel meer bereiken dan je dacht.
• Je houding, je ervaring en gevoelens maken je tot een pelgrim.
• Een pelgrimstocht is als een boek: niet in één keer lezen, maar bladzijde voor bladzijde, en hoofdstuk voor hoofdstuk.
• De route ontwikkelt zijn eigen dynamiek.
• Je zult het meeste onderweg wel leren en ervaren.
• Jouw weg is jouw verhaal.
• Je pelgrimspad moet als een leeg boek vóór je liggen.
• Een pelgrimstocht is geen kwestie van leeftijd, maar van houding en de juiste zelfbeoordeling.
• Bewegen in de frisse lucht geeft je een nieuw lichaamsbewustzijn.
• Als je overdrijft, zul je snel gefrustreerd raken.
• Liever langzaam je bestemming bereiken, dan helemaal niet.
• Als je een speciaal dieet volgt, kan dit een uitdaging zijn tijdens een pelgrimstocht.
• Je hoofd moet je steeds voorzien van genoeg motivatie, passie, plezier, en af en toe een extra scheutje doorzettingsvermogen.
• Veerkracht (waarop veelal een beroep werd gedaan tijdens de coronacrisis) kun je geweldig trainen op een pelgrimstocht. Als je eenmaal een pelgrimstocht achter de rug hebt, zul je beter in staat zijn om met veel andere moeilijke situaties om te gaan.
• Een pelgrimstocht is vooral een reis voor en naar onszelf.
• Zonder afleiding beleef je de wandeluren intenser en geniet je er meer van.
• De ontmoeting en de confrontatie met jezelf hoort ook bij de pelgrimstocht.
• Ik wandel alleen, maar ik ben nooit alleen.
• De pelgrimssfeer is meestal ontspannen en ongecompliceerd.
• In je eigen tempo en met je dagelijkse kilometers bereik je je doel misschien langzamer, maar waarschijnlijk gelukkiger en tevredener.
• Pelgrimspaden zijn nog echte sociale netwerken, waarin mensen elkaar opmerken en naar elkaar omkijken.
• Zelfs als er iets fout gaat, heeft dat zelden echt dramatische gevolgen.
• Ook met z'n tweeën op pelgrimstocht gaan, kan ook heel gelukkig, verrijkend en uniek zijn.
• Het is bijna onmogelijk om elkaar intenser te ervaren dan tijdens een gezamenlijke pelgrimstocht. Speciale momenten en ervaringen creëren unieke herinneringen. We leren onszelf en onze metgezellen vanuit een nieuw perspectief kennen. Op menige inspannende etappe ontdekken we hoe crisisbestendig onze relatie of vriendschap is.
• Beweging is het beste medicijn.
• De pelgrimstocht verbindt spirituele contemplatie en een pauze van het dagelijkse leven door middel van fysieke activiteiten.
• Er valt veel te ontdekken voor kinderen.
• De pelgrimsreis wordt vrouwelijker.
• De bedevaart wordt beschouwd als een tamelijk veilige manier van reizen. Dit maakt pelgrimstochten ook aantrekkelijk voor vrouwen.
• Minder reisdagen betekent ook minder kosten.
• Een pelgrimstocht leeft van de traagheid, van het geleidelijk groeiende contact en de uitwisseling met andere pelgrims - met de fiets valt dat grotendeels weg. 
• Als je het echte pelgrimsgevoel wilt ervaren, kun je beter te voet gaan.
• Niet jij maakt de weg, maar de weg maakt jou.
• Een pelgrimstocht maken, kost tijd.
• De route beslist hoe snel of hoe langzaam we onze bestemming bereiken.
• Wie al meerdere keren op bedevaart is geweest, weet dat elke route anders is.
• Het belangrijkste is om van elke kilometer te genieten zonder stress.
• Het is beter om overnachtingsaccommodaties onderweg te boeken.
• Het is een ongelooflijk belangrijke les om bescheiden te zijn, om nederig te zijn, om de dingen te aanvaarden, in plaats van ze mijn wil op te leggen.
• Op de Sint-Jacobsroute word je geduldiger en vergevingsgezind.
• De rugzakken van veel pelgrims zitten vol angst, dus ze zijn veel te zwaar. Je rugzak mag niet meer dan 8 kilo wegen.
• Wandelsokken met een percentage merinowol hebben zeer goede eigenschappen.
• Een regenjack is voldoende bij lichte regen. Voor zwaardere regen is een regenponcho een goede oplossing.
• Je uitrusting: zoveel als nodig, zo weinig mogelijk.
• Je smartphone is praktisch en essentieel voor het boeken van accommodaties.
• In de Middeleeuwen reisden alleen zij die een geldige reden hadden.
• Vaak wordt aanbevolen je kleding thematisch te sorteren in plastic zakken.
• Vrijheid op de pelgrimstocht betekent dat je je zo min mogelijk zorgen hoeft te maken.
• De wandelschoen is je belangrijkste bondgenoot tijdens de wandeling.
• Laat bij de keuze van je wandelschoen je voetgevoel beslissen, totaal niet beïnvloed door merk, kleur en design.
• Als je bespaart op wandelschoenen, bespaar je op de verkeerde spullen.
• De wandelschoen en je voet moeten een beetje aan elkaar wennen.
• De rugzak is het op één na belangrijkste uitrustingsstuk.
• Een goede voorbereiding vergroot de kans dat je vanaf de eerste dag meer plezier beleeft aan de wandeling.
• Lichaam en geest hebben een paar dagen nodig om over te schakelen van de dagelijkse naar de actieve pelgrimsmodus.
• Het echte trainingseffect komt onderweg, als je drie, vier, vijf dagen achter elkaar hebt gelopen.
• We kunnen de pelgrimstocht niet tegen de wil van ons lichaam in maken, maar alleen met ons lichaam.

Op weg

• Het is altijd spannend, ontroerend en zeer emotioneel om uiteindelijk op weg te gaan en te zijn.
• Op pelgrimstocht gaan, betekent de dingen nemen zoals ze komen.
• Vertrouw op je eigen ogen, en volg de markeringen.
• Hoe meer je tijdens het wandelen op de wegwijzers, en dus op je omgeving, let, hoe beter je ruimtelijke waarneming zal worden; ook in steden.
• Er zijn twee soorten gevaren bij de pelgrimstocht: die op de loer liggen op het pad zelf, en die van andere mensen komen.
• Je moet nooit te goed van vertrouwen zijn.
• Wederzijdse hulpvaardigheid en solidariteit zijn de hoekstenen van de pelgrimstocht.
• Als het lichaam geen energiereserves meer heeft, komt de hongerklop snel opzetten.
• Wat qua voeding goed smaakt en goed voelt, is toegestaan. Als je lichaam iets tekort komt, zal het je dat laten weten.
• Als je onderweg trek krijgt in bepaalde dingen, moet je die je lichaam gewoon geven - in de hoeveelheid en wijze die bij je individueel dieet past.
• Als je niet genoeg drinkt, heeft dat allerlei negatieve effecten op je lichaam.
• Je moet niet meer drinken dan waar je je goed bij voelt. Het is beter om regelmatig kleine hoeveelheden te drinken, dan ineens liters tegelijk.
• Zeer populair zijn pelgrimsherbergen die een gezamenlijk pelgrimsdiner aanbieden.
• Bij het gezamenlijk eten kom je tot rust, ontstaan er gesprekken, verhalen worden verteld, misschien worden er zelfs vriendschappen gesloten. 
• De maaltijden met andere pelgrims zijn steevast de beste momenten op een pelgrimstocht.
• Afwisseling en diversiteit zijn de specerijen van het leven. Het heeft zijn charme om 's morgens niet te weten waar je 's avonds zult slapen.
• Het Latijnse woord 'hospitalis' betekent: gastvrij.
• Meestal moet je je pelgrimspaspoort laten zien om te mogen overnachten en om te profiteren van gereduceerde pelgrimstarieven.
• Pelgrimsherbergen zijn de plaats waar onze reis het meest verschilt van andere soorten vakanties.
• Door elkaar onderweg steeds weer te ontmoeten, ontstaat vaak een gemeenschapsgevoel.
• Als pelgrims genieten we voorrechten.
• Ik wandel graag alleen, maar waardeer de gemeenschap in de herbergen.
• Pelgrims stellen geen eisen; zij zijn dankbaar voor wat zij krijgen. Een toerist stelt eisen; de pelgrim is dankbaar. Soms echter legitimeren dergelijke slagzinnen een dubieuze praktijk.
• Veel belangrijker is met wie je de herberg deelt. Een goed gezelschap helpt je over veel heen.
• Veel pelgrims hebben het erg druk met zichzelf en hun indrukken, problemen, zorgen en behoeften. Rekening houden met anderen is het sleutelwoord.
• De meeste ochtenden is er in de pelgrimsherbergen een collectieve vertrekstemming op een bepaalde tijd.
• De pelgrimstocht is een goede gelegenheid om te leven volgens je innerlijke klok.
• Je dagelijkse pelgrimsroutine: wandelen, douchen, eten en slapen.
• Het mooie van een pelgrimstocht is zijn eenvoud.
• Iedereen heeft zijn eigen 'feel good'-afstand.
• De bedoeling van een pelgrimstocht is: de tijd te nemen, te genieten van het wandelen, de landschappen op je in te laten werken.
• Zonder pauzes overbelast je jezelf.
• Ook dat is de bedevaart: empathie voelen voor anderen.
• Houd moed. Na de etappe kun je nog wat doen.
• Ook je lichaam past zich aan het nieuwe, actieve levensritme aan.
• Gezond verstand, respect, discretie, oplettendheid en verdraagzaamheid vormen de basis voor vreedzaam samenleven.
• Benader pelgrims altijd met de nodige bedachtzaamheid en gevoeligheid.
• Wees behulpzaam, maar niet betweterig of opdringerig.
• Je kunt het weer niet veranderen, alleen je er op instellen.
• Achteraf gezien, zullen het de slechte dagen zijn die je je het meest intens herinnert.
• Te veel ambitie mag je nooit in de verleiding brengen om stommiteiten uit te halen.
• Er is een dunnen lijn tussen avontuur en tragedie.
• Zelfs te mooi weer geldt als ongunstige omstandigheid. Wandelen in de brandende zon en hitte kan net zo onaangenaam zijn, en zelfs gevaarlijk zijn, als regen of sneeuw.
• Typische pech, tegenslagen en ongelukjes op een pelgrimstocht zijn vervelend, maar zelden een reden om de wandeling te staken.
• Gevaarlijke situaties kunnen nooit voor honderd procent worden uitgesloten.
• Op een pelgrimstocht worden we dag na dag fysiek en emotioneel op de proef gesteld, soms zelfs overbelast.
• Een pelgrimstocht is de perfecte combinatie van actieve vakantie, natuurbeleving, ontmoetingen met anderen en tijd met onszelf.
• Het dagelijkse lopen schudt de geest op, ruimt mentale barrières op, maakt gedachtepaden vrij.
• De waarheid is ook dat we soms de eenzaamheid, onze emotionele chaos, de verwarring van gedachten op het pad moeten toelaten en verdragen.
• De pelgrimsreis is niet elke dag een fantastische reis naar het geluk.
• Actief herstel is het toverwoord: het is beter om maar tien kilometer te lopen, dan om op dezelfde plaats te blijven.
• De meeste pelgrimskwalen kunnen vermeden worden met een beetje voorzichtigheid.
• Als kilometers de valuta zijn op de pelgrimstocht, dan zijn blaren de boetes.
• Regelmatige pauzes zijn belangrijk om overbelasting van je voeten te voorkomen.
• Als je teveel vocht verliest, drogen de peeskanalen uit en leidt de wrijving tot pijnlijke ontstekingen.
• Veel ongelukken gebeuren door gebrek aan concentratie.
• Oriënteer je uitsluitend op je eigen welzijn.

Na de pelgrimstocht

• Het is belangrijk om je innerlijke reis voldoende tijd en ruimte te geven.
• We realiseren ons tijdens de wandeling hoe weinig we nodig hebben om tevreden te zijn.
• Het beste is om meteen je volgende pelgrimstocht in te plannen. Er zijn veel routes, ook in jouw omgeving.