Wat kostbaar is, vraagt zorg

Maandag 5 mei 2025 - Bevrijdingsdag

 

Thom de Graaf in de Dorpskerk van Huizum

Vijf Mei Rede van Thom de Graaf

Elk jaar wordt de zogenoemde ‘Vijf Mei Rede’ in de Dorpskerk Huizum verzorgd door een prominente Nederlander. Dit jaar is de vice-president van de Raad van State - Thom de Graaf - daarvan de spreker, die voorheen ook fractievoorzitter van D66 was in de Eerste en de Tweede Kamer en vice-premier in het tweede kabinet-Balkenende.

De Graaf spreekt vanmiddag onder andere over de volgende twee thema’s:

• Gaat de democratische rechtsstaat ten onder? 

• Wordt Europa na 80 jaar vrijheid opnieuw bedreigd?

Muziek van Britta & Maurits Fondse 

De muzikale omlijsting wordt vanmiddag verzorgd door het Amsterdamse duo Britta & Maurits Fondse. Dit duo heeft voor deze bijzondere gelegenheid een uniek en bij de Bevrijdingsdag passend muziekprogramma samengesteld. 

De thema’s van hun optreden zijn:

• Heb het leven lief;

• Moed houden in deze onrustige tijd.

Zij zingen in twee sessies de volgende liederen:

• 1. 'Zing Dan' (tekst van Ivo de Wijs & muziek van Nino Rota);
• 2. 'Antonis'; uit de ‘Mauthausencyclus’ (tekst van Lennaert Nijgh & muziek van Mikis Theodorakis);
• 3. ‘Joodse Vrouw’ (tekst van George Groot & muziek van Ruut Weissman); over een Amsterdams Joods meisje, dat in de Tweede Wereldoorlog gaat onderduiken in Fryslân, die na de oorlog haar ouders nooit meer heeft gezien;
• 4. 'La Tendresse / Zonder Liefde' (tekst van Cees Nooteboom & muziek van Noël Roux & Hubert Giraud); over waar we zouden zijn zonder tederheid, zonder de liefde;
• 5. 'De Optocht' (tekst van Ivo de Wijs & muziek van Maurits Fondse);
• 6. ‘Heb het leven lief’'(tekst van Han Kooreneef & muziek van Pascal Obispo & Lionel Florence);
• 7. 'Houd Moed' (tekst van Erris van Ginkel & muziek van Maurits Fondse).

Wat kostbaar is, vraagt zorg

Na de eerste muzikale bijdrage introduceert middagvoorzitter Peter de Haan de spreker van vanmiddag: Thom de Graaf.

Het thema van zijn lezing is: 'Wat kostbaar is, vraagt zorg'.

Hieronder volgen enkele items uit deze Vijf Mei Rede van Thom de Graaf:

• 15 april (naar de bevrijding van Leeuwarden) en 5 mei (naar de bevrijding van Nederland) zijn belangrijke data in Nederland geworden. 
• Vrijheid en bevrijding zijn subjectieve begrippen, want na de bevrijding ging alle geleden leed van de Tweede Wereldoorlog als zware bagage met de slachtoffers van de oorlog mee.
• Dat wetende, moeten we ons realiseren dat wij de verantwoordelijkheid hebben om onze vrijheid te koesteren.
• Verschil van inzicht mag niet leiden tot het verstoren van een goede verstandhouding.
• Vrijheid moet actief onderhouden, verdedigd en gevierd worden.
• Geopolitieke spanningen zijn momenteel helaas terug van weggeweest.
• Internationale stabiliteit en internationale rechtsorde zijn wereldwijd vaak ver te zoeken.
• Internationale rechtsorde blijkt geen vanzelfsprekendheid te zijn.
• Autocratische bestuursvormen breiden zich momenteel wereldwijd uit. Ze zijn vaak zelfs aan de winnende hand. Kijk maar naar bijvoorbeeld Hongarije, Turkije en ook Amerika.
• Maatschappelijke (ook politieke) groeperingen zijn in Nederland zichtbaar bereid om de nationale rechtsorde te passeren om zaken (zoals bijvoorbeeld onze stikstofproblematiek) op te lossen. Daarmee komen we op de glijbaan van de democratie, en kan democratie verworden tot autocratie.
• Verval van democratie en rechtsstaat is een glijdende schaal, waar we erg voor moeten oppassen. 
• Nederland is nu gelukkig nog een redelijk functionerende rechtsstaat.
• Hoe kan het dat onze verworvenheden van democratie zo weinig wordt gewaardeerd en gekoesterd?
• De kracht van de fundamentele openheid van onze democratie draagt een zekere kwetsbaarheid met zich mee. Anti-democratische bewegingen krijgen daarmee namelijk ook de ruimte om onze democratie te ondermijnen. 
• Qua welvaart scoren we op nagenoeg alle criteria hoger dan ooit, maar toch blijven we - of worden we - ontevreden. De ongelijke verdeling van welvaart speelt daarbij een rol. De welvaartskloof is nauwelijks kleiner geworden. 
• De desillusie en het wantrouwen zijn in onze huidige tijd groter geworden.
• Onze grote (omvangrijke) politieke overheid heeft alle wensen van onze welvaartsstaat niet kunnen realiseren en niet kunnen waarborgen. Toezeggingen van de politiek blijken veelal niet waargemaakt te kunnen worden.
• Hans van Mierlo waarschuwde 20 jaar geleden al voor uitputting van vrijheid en democratie. Dat uitputten kan ernstige schade veroorzaken.
• Elke vrijheid kent grenzen: jouw vrijheid eindigt bijvoorbeeld waar die van anderen begint.
• Onze grondwet kent geen hiërarchie van onze grondrechten. Ze moeten alle geborgd en gerespecteerd worden. Rechters moeten daar desgevraagd een deskundig oordeel op geven. 
• Samenleven is balanceren, en dat is lastig in de dagelijkse praktijk: thuis, op je werk, en in onze samenleving.
• In Nederland hebben we de machten (wetgevende & uitvoerende & rechterlijke) gescheiden. 
• Actieve betrokkenheid van burgers is de zuurstof van onze democratie. Onverschilligheid is in dezen nadelig voor de kwaliteit van onze democratie.
• Ons kiesstelsel met evenredige vertegenwoordiging dwingt tot coalitievorming en samenwerking.
• Ons rechtssysteem kent gelukkig een aantal 'safe guards' voor het democratisch bestel, en dat moeten we blijven koesteren.
• Eerbiediging van elkaars rechten is moreel essentieel, en van groot belang.
• Wie minderheden marginaliseert, ondermijnt onze democratie.
• In Nederland zijn we sterk in compromisvorming. 
• Democratie is ook een kwestie van respect hebben voor de rechterlijke macht. Maar ook van zorgvuldig debatteren, en van actieve participatie.
• Het is een grondwettelijke plicht voor politici dat zij een voorbeeldfunctie hebben èn dat ze de rechtsstaat (moeten) bewaken. Dat past bij onze rechtsstaat. Woorden doen ertoe. Voorbeeldgedrag van politici is daarbij essentieel.
• Politieke aandacht en regelgeving alleen helpen niet. Een gedegen kennis qua constitutionele geletterdheid van maatschappelijke organisaties is van belang voor de kwaliteit van onze democratie. 
• Versterking van wetenschap en hoger onderwijs zijn belangrijk (in plaats van daarop te bezuinigen). 
• Veel begint bij goed burgerschap van onszelf en van onze naasten. We zijn daar teveel aan voorbij gegaan in ons onderwijs en in onze democratische instituties. We zullen in Nederland veel meer moeten doen aan burgerschapsonderwijs.
• Vrijheid en een ware democratie moeten worden gekoesterd en verdedigd, want ook al is die krachtig, democratie is niet onaantastbaar. We moeten allemaal eraan bijdragen dat vrijheid en democratie niet worden ondermijnd. 
• Democratie is een hoopvol verhaal, dat vorm heeft gegeven aan ons welzijn.
• Een volwaardige democratie is voortdurend werk in uitvoering. Dat zal ons moeten aanzetten tot actie. 

Poëzie op muziek van Hans Wigman en Sebas Postma  

Deze middag wordt afgesloten met een primeur, want het muzikale duo Hans Wigman & Sebas Postma brengt hier en nu voor het eerst de twee door Wigman op muziek gezette oorlogs-gedichten uit de Leeuwarder Poëzieroute ten gehore.

We luisteren achtereenvolgens naar:

• 1. ‘Begraafplaats te Huizum’ (tekst van Willem van Toorn); over de daar begraven vijf geallieerde piloten.
• 2. ‘Wurden’ (van Fries naar Nederlands vertaalde tekst van Tiny Mulder):

"Vertrouw niet op woorden

zodra de vrijheid op de tocht staat.'