Hannekemaaierspad van Lohne naar Neuenhaus

Woensdag 30 oktober 2024

 

Bij Klooster Frenswegen

Stichting Hannekemaaierspad

De Stichting Hannekemaaierspad is opgericht om cultuurhistorisch waardevolle wandelpaden te behouden. Om haar doel te bereiken, houdt deze stichting zich sinds 1999 bezig met het ontwikkelen van een wandelpadennetwerk van meerdaagse trektochten, die zijn gebaseerd op de historische reisroutes van de zogenoemde Hannekemaaiers, de trekkende seizoen-arbeiders die al vanaf circa 1600-1650 vanuit Duitsland in Nederland kwamen werken.

Deze stichting vindt het belangrijk dat de bovengenoemde cultuurhistorische paden blijven bestaan, want anders zouden die meestal onverharde paden in rap tempo dreigen te verdwijnen. De stichting beijvert zich er derhalve voor om deze oude wandelpaden op te sporen, teneinde die cultuurhistorische wandelpaden op te nemen in wandelroutegidsen. Zo neemt de bekendheid ervan toe, en worden deze oude paden weer en meer belopen. 

Hannekemaaierspaden tussen Duitsland en Noord-Nederland

De stichting Hannekemaaierspad wil meerdere routes van Hannekemaaierspaden uitwerken. Daarbij wordt aangesloten op een oorspronkelijk trekroute van Bourtange via Bakkeveen naar Lemmer, en daar omheen komen uitbreidingen door het noorden van Nederland, vice versa tussen Duitsland en Nederland.

Een deel van de voormalige hannekemaaiers (1600-1900) ging vanuit Duitsland richting westen eerst aan de slag als veenarbeider in Nederlandse turfwinningsprojecten, voordat men verder trok naar de meer seizoensgebonden maaigebieden op de weidegronden in Fryslân.

Na de Nederlandse landbouwcrisis rond 1880 kwam er ook een omgekeerde stroom van trekarbeiders op gang.

De routes van het Hannekemaaierspad zijn beschreven in enkele handzame wandelgidsen, die zijn voorzien van wandelkaarten met bijbehorende routebeschrijvingen. Verder zijn de gidsen voorzien van  achtergrondinformatie over met name de geschiedenis, cultuur en natuur.

Deze routes zijn overigens niet bewegwijzerd, en ze maken ook geen gebruik van het wandelknooppuntennetwerk.

Hannekemaaierspad Fürstenau - Hardenberg

Eén van de wandelgidsen van het Hannekemaaierspad beschrijft de 106,2 kilometer lange trektocht van het Duitse Fürstenau naar het Nederlandse Hardenberg, beginnend bij de het Slot in Fürstenau en eindigend bij het museum Stadhuus in Hardenberg.. 

Hannekemaaiers liepen over oude wegen, waarvan sommige delen nog uit de Romeinse of Keltische tijd. De Romeinse hoofdwegen werden ook wel Hellwegen genoemd. Veel van die oude wegen verbonden de Hanzesteden.

Deze wandelgids is de westelijke opvolger van de wandelgids van het Hannekemaaierspad van Rahden naar Fürstenau, dat Durkje en ik bewandelden van 23 tot en met 27 oktober 2024.

Durkje en ik hebben gebruik gemaakt van de eerste druk van deze wandelgids, die is uitgegeven in het jaar 2018.

Westfalen over Hunte en Hase

Deze wandelgids beschrijft in 19 etappes een route die begint in de voormalige Duitse Hanzestad Fürstenau, en in de westelijke richting gaat van de Duits-Nederlandse grens, via Thuine, (wegenknooppunt van de Vlaamse en de Friesestraat; en pleisterplaats) Lingen, over de Ems, via Nordhorn, Neuenhaus en Uelsen, om dan de landsgrens over te steken en te eindigen in het Nederlandse Hardenberg. 

Het eerste deel (tot Lingen) volgt een morene (gletscher uit de IJstijd), en vanaf Nordhorn volg je de stuwwal van de Vecht, en vanaf de landsgrens daal je dan af naar Hardenberg (aan de Vecht).

Uit de regio van Westfalen kwam aanvankelijk het grootste deel van de Duitse trekarbeiders naar Nederland. Veiligheidshalve vertrokken de hannekemaaiers in groepen. Rahden was één van de grotere vertrekplaatsen.  

Dergelijke routes werden tussen de 16e en de 20e eeuw als jaarlijks terugkerende tocht van Duitsland naar Nederland gelopen door marskramers, turfstekers, blekers, steenbakkers of grasmaaiers, ook wel de Hollandgangers genoemd.

Zulke Duitse mannelijke maar ook wel vrouwelijke trek-handelaren (in textiel en klompen), werkten soms zelfstandig, maar soms ook wel voor de Tödden (Duitse kooplui). Deze zogenoemde lapkepoepen (kiepkerels of marskramers) gingen in eerste instantie - doeken en lakens verkopend - van deur tot deur. 

Daarnaast richt deze wandelgids zich ook op de Duitsers die vroeger (circa 1650-1920) als grasmaaiers (hannekemaaiers) seizoensarbeid verrichtten voor bijvoorbeeld Friese (greid)boeren.

Deze wandelgids volgt zoveel mogelijk de oorspronkelijke route, die voor een groot deel uit zeer oude verbindingen bestaat, die ook nu nog gedeeltelijk in gebruik zijn als lokale verbindingswegen. Elementen als onverharde paden en wandelen door oude landschappen staan bij deze route centraal, waarbij je door soms uitgestrekte en rustige gebieden wandelt.

Aanvankelijk liepen deze trekarbeiders, maar later werd ook wel gereisd in trekschuiten op turfvaartroutes of over de Zuiderzee.

Traject 3 van Lohne naar Neuenhaus

Vandaag bewandelen Durkje en ik de derde van onze vijf trajecten van dit Hannekemaaierspad tussen Fürstenau en Hardenberg, namelijk van Lohne naar Neuenhaus, over een afstand van 24 kilometer.

Eergisteren zijn we van een vakantiewoning (Ferienwohnung) verhuisd naar een vakantiewoning in Nordhorn, waar we een accommodatie voor vier overnachtingen hebben geboekt, ten behoeve van onze tiendaagse wandeltocht van het Duitse Rahden naar het Nederlandse Hardenberg.

Om het traject vandaag te lopen, vertrekken we vanmorgen om 7:55 uur met de auto vanuit Nordhorn, waar we vannacht hebben overnacht.

Dan rijden we naar Neuenhaus, waar we de auto in de berm bij een boerenhoeve parkeren.

Bij vertrek vanmorgen is het 12 graden Celsius, met een zwaarbewolkte lucht. De zon breekt vandaag maar heel even één keertje door, en we worden vandaag slechts een enkele keer met hele lichte buien van motregen geconfronteerd, en ook die zijn – evenals de zonneschijn - van heel korte duur. De temperatuur loopt tijdens deze etappe op tot 16 graden Celsius. 

Hieronder staat een beschrijving van de wijze waarop we vandaag dit traject hebben gelopen.

Bladeren, boeren, wolf en wilde zwijnen in Lohne

Vanuit Neuenhaus rijden we naar Lohne, waar we de auto parkeren aan de Heideweg. Hier begint onze etappe vanmorgen om 8:55 uur. Maar voordat we vertrekken, hebben we nog een geanimeerd gesprek met een man vóór wiens huis we onze auto hebben geparkeerd, en een vrouw bij wiens huis onze auto nu staat. Zij gaan vandaag aan hun beide zijden van de weg druk in de weer met het ruimen van herfstbladeren in de grasbermen van de gemeente, die zij hier als aanwonenden zelf onderhouden. Het wordt ons ook al heel snel duidelijk dat zij zich ergeren aan de boeren, die met hun grote landbouwvoertuigen bij tijd en wijle die mooi gemaaide grasbermen kapot rijden met hun zware materieel. 

Als we hen vragen of we de auto even elders moeten parkeren, zeggen ze het prima te vinden dat we onze auto vooral in de berm laten staan, want die maakt geen diepe sporen in de berm, en zij bladharken wel om de auto heen, en ruimen de rest van onder onze auto later nog wel op.

Beiden meldden ons al dat men hier lokaal last heeft van een rondlopende wolf, en de vrouw vertelt dat haar beide ezels onlangs zijn aangevreten door de wolf. Als we afscheid van hen nemen, waarschuwt de oude vrouw ons daarnaast ook nog even voor de wilde zwijnen die in het bos lopen dat we straks zullen doorkruisen.

Bommen en bosarbeid in het Klausheider bos

Vlak buiten Lohne steken we via een viaduct de Deutsche Autobahn 31 over, en dan wandelen we parallel aan de A31 naar het bos. In de berm naast ons graspad zie ik dat een zwerm wespen een groot wespennest ondergronds heeft gebouwd in een oud vossenhol. Het nest is duidelijk zichtbaar in het hol, en de wespen vliegen in en uit.

Verderop staan mooie paddenstoelen in de berm.

Over brede bospaden lopen we naar het vliegveld Nordhorn-Lingen.

Onze route gaat dan tussen het vliegveld en een bosperceel door. Borden waarschuwen ons het pad niet te verlaten, het bos niet in te gaan, omdat daar het gevaar bestaat van nog resterende oorlogsmunitie, van wellicht de Tweede Wereldoorlog. Waarschijnlijk hebben de Geallieerden dit vliegveld gebombardeerd, en zijn er ook projectielen in het bos naast het vliegveld terecht gekomen.

Op het brede bospad komen we langs twee vrachtwagens, die worden geladen met kaphout dat op hoge stapels in de berm langs het pad ligt. 

Enkele honderden meters verderop staat een vrachtauto, die wordt geladen met de houtsnippers van dikke boomtakken die op dit moment daartoe worden versnipperd.

Nog weer verderop in het Klausheider bos komen ons mannen met een kiepwagen tegemoet, die bezig zijn om de gaten in het halfverharde wegdek van het bospad te vullen met asfaltgrit.

Paddenstoelen, AB Texel en (niet meer) biologische varkens langs de Immenweg

Dan gaan we de Immenweg op, een bospad dat het bos uit gaat richting Nordhorn. Waar we de Immenweg op gaan, staat een man op zijn vrouw te wachten bij de picknickbank. Wij gaat hier zitten voor onze koffiepauze. De man – een inwoner van Nordhorn – vertelt dat zijn vrouw het bos in is gegaan om paddenstoelen te zoeken, die zij thuis dan gebruiken bij het koken en eten van hun maaltijden. Even later wordt de man door zijn vrouw afgehaald met de auto.

Verderop ontmoeten we twee vrachtwagenchauffeurs van AB Texel, die op zoek zijn naar een aardappelakker met een boer met zijn aardappelrooier, want zij moeten de te rooien aardappelen straks meenemen op transport. Maar op dit adres dat zij op hebben gekregen, is geen boer en geen aardappelrooier te zien, en wij hebben die ook niet gezien op het traject tussen het bos en de vrachtwagens. Ze proberen de boer telefonisch te bereiken, en even later hebben ze hun vrachtwagens gekeerd, en komen ze achter ons aan. Eén van de chauffeurs vertelt in het voorbijrijden dat ze nu het goede adres van de boer hebben gekregen, en dat ze nu naar die akker verderop op weg gaan.

Vlak vóór Nordhorn passeren we een varkenshouderij. 

Een groot informatiepaneel meldt dat hier op biologische wijze varkens worden gehouden. De foto’s op het paneel tonen de oude situatie, waarbij de varkens allemaal in grote velden kunnen scharrelen. 

Maar nu worden er voor die varkens nieuwe megastallen gebouwd, waarbij de varkens in afgesloten hokken onder een groot afdak op beton leven, inclusief hun biggen.

Het is maar de vraag of deze varkenshouder het predikaat ‘biologische varkenshouderij’ met zijn nieuwe wijze van varkenshouderij mag en kan behouden.

Door Nordhorn aan de Vechte

Dan lopen we Nordhorn binnen. 

Al vrij snel steken we via de brug van de Immenweg het Ems-Vechte-Kanal over. 

Langs het kanaal lopen we naar de Lingener Strasse. Aan het eind van de Lingener Strasse komen we weer terug bij de Vechte, op de plek waar naast de warenmarkt de grote Evangelisch-Lutherse Kerk staat.

Met klokgelui van deze kerk wandelen we het stadscentrum van Nordhorn binnen. Aan de overzijde van de Vechte vinden we in de hoofdwinkelstraat een plek waar we een kop koffie met een broodje kunnen eten.

Na deze pauze steken we de Vechte weer over, en gaat het verder langs deze rivier. 

Bij de Vechte-Wehr-ölmühle steken we de Vechte wederom over.

Ook hier langs de paden in de stad vinden we padden-stoelen.

Ook een boom is behoorlijk aangetast door een vertikale rij paddenstoelen aan de voet van de boomstam.

Langs de Vechte wandelen we Nordhorn uit.

Rondgang door Klooster Frenswegen

Voorbij de rioolwaterzuiveringsinstallatie aan de Vechte laten we de snel stromende rivier achter ons, op weg naar het Klooster Frenswegen.

Op weg naar het klooster passeren we de Paradieswegstein, een enkele meters hoge gebeeldhouwde zwerfkei.

Bij aankomst bij Klooster Frenswegen zien we een spandoek, waarop staat dat men van plan is om hier van een vervallen boerderij een pelgrimsherberg te  maken.

We gaan rechtsom het kloosterterrein op, en komen dan eerst langs een verkoopstand, waar allerlei soorten pompoenen te koop zijn.

Dan wandelen we langs het klooster-café.

Naast de deur van de vroegere klooster-school is de toegang tot de aula.

We nemen de deur naar de aula om het klooster binnen te gaan. In de hal ontmoeten we twee mannen, en vragen we of we dit voormalige klooster binnen mogen bekijken. We vertellen deze twee klooster-huismeesters ook over onze ervaringen met het nieuwe Friese protestantse klooster Nijkleaster, waarin zij nogal geïnteresseerd zijn, en daarna mogen we het hele gebouw door om alles te bekijken. 

We beginnen in de lange kloostergang, die rondom de grote binnenplaats van het kloostercomplex loopt. 

Op advies van de twee huismeesters gaan we achterin het complex met de trap naar beneden, en dan kunnen we onder het kloostergebouw door lopen, door lange gangen onder de oude stenen gewelven van dit klooster; heel mooi om dat ook zo te mogen bekijken.

Na de bezichtiging van dit voormalige Augusteiner klooster (sinds 1394), dat momenteel voor allerlei doeleinden wordt geëxploiteerd, verlaten we het kloosterterrein.

Grensweg en landengrenspunt

Via de  Fuchsweg steken we een spoorlijn over, net nadat de trein voorbij is gereden.

Over de bospaden van Resum en de Bussardweg lopen we om een bosperceel heen.

Over het pad van de Rotkehlstrasse wandelen we de bebouwde kom van het dorpje Grasdorf binnen.

Dan komen we op de Grenzstrasse, en gaan we op een punt van de Duits-Nederlandse landsgrens aan de overzijde van deze weg de Thesingfelder Strasse in, en dan is het nog slechts enkele honderden meters te gaan alvorens we aankomen bij de boerderij waar we vanmorgen onze auto hebben geparkeerd.

Met de auto rijden we om 15:35 uur terug naar Lohne, waar we de andere auto afhalen, en op de terugweg naar onze overnachtingsaccommodatie in Nordhorn halen we bij een supermarkt nog enkele boodschappen voor vandaag en morgen.