Jabiksrûntsje Franeker (2013-4)

Op het bordes van het Franeker stadhuis

Zaterdag 3 juli 2021

Rûntsjes op it Jabikspaad

Op initiatief van het stichtingsbestuur van het Fries-Overijsselse pelgrimspad 'It Jabikspaad' organiseerde de Stichting Tsjerkepaad in samenwerking met Stichting Jabikspaad Fryslân en met Stifting Nijkleaster in de zomers van 2013 & 2014 & 2015 een aantal 'Rûntsjes op it Jabikspaad', ook wel de 'Jabiksrûntsjes' genoemd.

Zo zijn er prachtige wandel- en fietsroutes uitgezet met verschillende afstanden, die tijdens de gehele zomeractiviteitenperiode van Tsjerkepaad in de kerken op en nabij het Jabikspaad lagen tijdens de zomeropenstelling van de kerken in die drie genoemde jaren.

Belangstellenden konden zelf bepalen wanneer ze zo'n Jabiksrûntsje wilden lopen of fietsen, en ook vanuit welke kerk ze dan wilden starten.

In die drie jaren zijn (onder andere) de volgende route-beschrijvingen en route-kaartjes als Jabiksrûntsje gemaakt:

• 2013-1 vanuit Wolvega (16 km) - deze route wandelden we 's ochtends op 19 juni 2021;
• 2013-2 vanuit Aldeboarn (17 km) - deze route wandelden we 's middags op 19 juni 2021;
• 2013-3 vanuit Jorwert, route A (30 km) - deze route wandelden we op 26 juni 2021;

• 2013-4 vanuit Franeker (28 km);

• 2013-5 vanuit Hasselt (18 km);
• 2014-1 vanuit Sint-Jacobiparochie, route A (13 km);
• 2014-2 vanuit Sint-Jacobiparochie, route B (9,4 km);
• 2014-3 vanuit Sint-Jacobiparochie, route C (13,5 km);
• 2014-4 vanuit Sint-Jacobiparochie, route D (12 km);
• 2014-5 vanuit Friens (16 km);
• 2014-6 vanuit Haskerdijken (20,5 km);
• 2014-7 vanuit Jorwert route B (15 km);
• 2014-8 vanuit Jorwert route C (5 km);
• 2015-1 vanuit Zwarte Haan (16,5 km);
• 2015-2 vanuit Rinsumageest (20 km);
• 2015-3 vanuit Stiens (15 km).

Als extra activiteit werden in enkele gevallen op zaterdagen korte 'pelgrimstochten' (pylgertochten) georganiseerd. Die mini-pelgrimages begonnen ’s morgens met een korte viering, waarna er gelegenheid was om gezamenlijk koffie te drinken. Daarna werd dan nog een gezamenlijke wandeltocht gemaakt van meestal zo'n 10-15 kilometer.

In de afgelopen jaren was het er bij ons beiden nog niet van gekomen om Jabiksrûntsjes te gaan lopen. Maar daar gaan we verandering in brengen. Bovenstaande Jabiksrûntsjes hebben we geselecteerd uit het aanbod van de genoemde drie jaren, en daarmee gaan we vandaag verder.

De draak op de terp

Voor vandaag hebben Durkje en ik ervoor gekozen om het vierde Jabiksrûntsje te gaan lopen. Vandaag wandelen we het Jabiksrûntsje vanuit Dronryp, alhoewel dat het 'Jabiksrûntsje Franeker' (2013-4) is.

Dit vierde Jabiksrûntsje voert ons door het hart van Westergo. Vertrekplaats is de Friese Elfsteden-stad Franeker met haar rijke traditie. De Franeker Martinikerk, waar de wandeling eindigt, had in de Middeleeuwen jaarlijks in de zomer 13 dagen het recht van Santiago, het verlenen van een volledige aflaat. Friezen hoefden dus niet naar het Spaanse Santiago de Compostela te pelgrimeren om een volledige aflaat te verkrijgen. 

Je verlaat Franeker in oostelijke richting Via een zeer oude weg kom je langs Zweins op Kingmatille. Het pontje brengt je over het water, en door de weilanden bereik je Wjelsryp en Baaium. In Baaium kun je het legendarische doopvont bezichtigen. Op Alde Monnickenbaaium stond in de Middeleeuwen het Klooster ‘Michaëlsberg’, zeg maar: de ‘Mont Saint Michel’ van Fryslân. Michaël - de drakendoder - staat voor de strijd tegen de watervloeden. Het klooster werd bewoond door Norbertinessen. Over een oeroude strandwal wandel je naar Dronryp. Dronryp is trots op de Rooms Katholieke kerk van Maria Geboorte - een zogenoemde ‘Waterstaatskerk’ uit het begin van de negentiende eeuw - en ook trots op de laat-gotische Sint Salviuskerk. Vóór die kerk staat de unieke toren, ‘De âlde Wite’ genaamd. De plaats van de kerk is door twee ossen aangewezen. Vanuit Dronryp ga je via Skingen en Schalsum naar de Academiestad Franeker terug.

Starten in Dronryp in plaats van in Frentsjer

Maar, Durkje en ik pakken het anders aan. We vertrekken vanuit Feinsum vanmorgen bij een temperatuur van 16 graden Celsius om 7:20 uur en rijden dan niet naar Franeker, maar naar Dronryp. Het is een prachtige zomermorgen, en we willen vooral vroeg in de ochtend van start. Als we nu vanuit Franeker zouden starten, zouden we al vóór 9:00 uur in Kingmatille bij de fietspont Keimpetille staan. Op internet hadden we gisteravond gelezen dat deze pont echter pas vanaf 10:00 uur gaat varen. Dan zouden we een uur op de pont moeten wachten, en dat willen we niet. Omdat de wandeling van vandaag een rondje is, maakt het eigenlijk niet uit waar je de wandeling aanvangt, en omdat Dronryp nabij Feinsum ligt, hebben Durkje en ik ervoor gekozen om vanuit Dronryp van start te gaan, om van daaruit de gehele ronde te lopen van 28 kilometer.

Daarom staan we vanmorgen om 7:45 uur bij 'De âlde Wite', de witte Salviuskerk van Dronryp. We gaan van start bij het geboortehuis van Eise Eisinga, wiens standbeeld tegenover zijn geboortehuis en tegenover de kerk staat. De kerktoren staat in de steigers. Zo vroeg in de ochtend is het stil op straat in de Tsjerkebuorren. De kerk is nog gesloten.

Langs de Buorster Feart en vervolgens langs de Harnzer Trekfeart lopen we naar de Rijksstraatweg. Op de Strjitwei laten we Dronryp achter ons.

Van Skingen via Peins naar Schalsum

Via een fietsers- en voetgangstunnel onder de A31 door komen we op de Skingsterdyk. Op weg naar Skingen verlaten we heel even deze weg, om over de doodlopende Wobbemaleane naar de locatie te lopen van een archeologische terp uit het begin van onze jaartelling. Daar bezoeken we ook de beeldentuin van Skingen. Daarna lopen we door naar Skingen, om een rondje om de dorpskerk te lopen.

Vanuit Skingen volgen we de ongeveer twee kilometer lange Alddyk tot in het dorp Peins. In Peins bezoeken we de Sint Gertrudiskerk, gebouwd van forse oude kloostermoppen, die we in Fryslân 'âlde Friezen' noemen. Op de gevel kun je nog zien waar vroeger de oorspronkelijke zadeldaktoren heeft gestaan. Iets verderop ontmoeten we een Peinzer, bekend met de kerkhistorie, die ons een en ander over de geschiedenis van deze karakteristieke dorpskerk vertelt.

Via de Dorpsstraat en de Schalsumerweg lopen we richting Schalsum. Als we weer onder de A31 door zijn gelopen, wordt dit (bijna vanzelfsprekend) de Peinserweg. Over de Schalsumer Dorpsstraat en de Kerkstraat wandelen we door naar de Nicolaaskerk van Schalsum. Ook hier weer een rondje rond de kerk, die overigens aan de zuidkant uit 'âlde Friezen' is opgebouwd, en aan de noordzijde met baksteen van veel later datum.

Terug in de Dorpsstraat ontmoeten we een aanwonende, die zijn handelswaar aan de kant van de weg - ten verkoop - zet. Het is volgens de verkoper niet veel bijzonders, maar daarmee doet hij zichzelf enigszins tekort.

Het verdriet van Arkens

Daarna gaat het over de Franekerweg verder naar Franeker. Bij Arkens wandelen we Franeker binnen. De routebeschrijving (2013) geeft aan dat we door het buurtschap Arkens zouden moeten lopen. Ik weet echter dat daar een boer woont die onder geen beding wil dat het publiek daar over zijn erf loopt, en schat in dat het beter is om in plaats daarvan langs de zuidkant van de vaart te gaan lopen. De bewegwijzering van het Jabikspaad geeft echter aan dat je wel over Arkens zou moeten lopen, dus we gaan toch maar dat betonpad op, ondanks het feit dat er 'Eigen weg' langs de betonweg staat. Voorbij de eerste boerderij staat er echter een 'verboden toegangsbord', en de combinatie van die twee borden betekent voor wandelaars altijd dat je niet verder moet gaan. Jammer, maar we keren toch om, om langs de andere zijde van de vaart Franeker binnen te wandelen. Zo kan het ook prima.

We kennen de situatie hier ter plekke goed, dus we lopen door Bloemketerp naar de Opvaart en de Noorder Gracht. Op het schelpenpad langs de Noorder Gracht ontmoeten we een inwoner van Franeker, met wie we in gesprek raken. Hij vertelt ons over die koppige boer uit Arkens, die in zijn ogen de kwade genius is door het bestaande recht van overpad dóór Arkens met hand en tand te bestrijden. Jammer dat het zo moet, want het levert de boer zelf veel ergernis, en bovendien hebben veel goedwillende wandelaars en fietsers last van zijn stijfkoppigheid. Noem het maar 'het verdriet van Arkens'.

Een hartverwarmend verhaal over 15 jaar Victory4All

Desalniettemin wandelen wij blijmoedig de oude binnenstad van Franeker binnen. Tussen groepen jongeren lopen we over het Franeker bolwerk. Verderop zien we een aantal solar-boten in de Noorder Gracht liggen, waar deze jongeren naar toe gaan. Vanaf hier vertrekken straks de zonne-boten voor een zonovergoten wedstrijdvaartocht in en door Franeker. Vandaag doen hier namelijk 20 teams van middelbare scholen mee aan de Nederlandse scholencompetitie, de zogenoemde 'Young Solar Challenge'.

Via de Froonacker en de Zilverstraat lopen we onder andere langs het oude Korendragershuisje en het museum van Eise Eisinga aan de Eise Eisingastraat naar het schitterende bouwwerk van het Franeker stadhuis. 

Via het Raadhuisplein en de Voorstraat arriveren we bij de Martinikerk aan het Sint-Martiniplantsoen. Tegenover de Elfstedenfontein 'De Oortwolk' zit een echtpaar bij de ingang van de Martinikerk. Tijdens ons gesprek met hen krijgen we van hen koffie en een gevulde koek aangeboden. Ze vertegenwoordigen hier - en al jaren - de humanitaire organisatie 'Victory4Allprojects', die liefdevolle zorg en christelijk onderwijs aanbiedt voor kinderen in Zuid-Afrika, om daar voor die (600) kinderen de negatieve spiraal van armoede te doorbreken. Met voelbare passie vertelt dit Franeker echtpaar over hun jarenlange inzet voor de verschillende humanitaire projecten in de sloppenwijken van het Zuidafrikaanse Jeffrey's Bay en Humansdorp. Een mooi hartverwarmend verhaal op deze warme zomerdag in juli (24 graden Celsius). 

Zweins en Kingmatille met Keimpetille

Dan is het de hoogste tijd om Franeker te verlaten. Voorbij de Noorder Gracht nemen we de Salverderweg langs de Alde Trekfeart. Na enkele kilometers in oostelijke richting arriveren we bij Zweins. We lopen door naar Kingmatille. Daar willen we straks met de fietspont het Van Harinxmakanaal oversteken. Maar eerst drinken we een kop koffie op het terras aan het water van de Fietspont Keimpetille. De zelf ook genietende vrijwilligers van de pont schenken ons en een echtpaar uit Minnertsga koffie, en daarna worden we met zijn vieren met de solar-fietspont het kanaal overgezet.

Aan de overzijde van het kanaal gaan we via de Dykshoek, Tsjeppenbür en een smal betonnen veldpad door het grasland naar de onbewaakte overgang van de spoorlijn tussen Leeuwarden en Harlingen Haven.

Van Wjelsryp naar Monnicken Baaium

Aan de overzijde van de spoorlijn gaat het veldpad verder als Greate Buorren naar het dorp Wjelsryp. Hier is het papierophaaldag. Een grote papiercontainer wordt geheel gevuld met het opgehaalde papier en karton. 

Via de Galemawei en de Lytse Buorren lopen we met een grote boog terug naar de plaatselijke Ursulakerk.

Tegenover de dorpskerk vinden we een zitplaats op de grens van de speeltuin en het kaatsveld. Daar wordt een springkussen opgeblazen, en verzamelen de kaatsers zich voor het kaatsspel. Wij nemen hier plaats voor een lunchpauze in de schaduw van de grote bomen die het kaatsveld scheiden van de speelplaats voor kinderen.

Na deze pauze verlaten we Wjelsryp via de Oasterein. Bij de brug over de Baaiumer Opfeart zien we een grote groep ganzen met al forse jongen. 

Via de Werpsterwei en de Kleasterwei lopen we daarna door naar Monnicken Baaium. Hier staat een oud boerderijtje op de plek waar vroeger een klooster heeft gestaan, tussen Baaium en Winsum.

Themamiddag met jongeren in de Baaiumer dorpskerk

In Baaium lopen we naar de dorpskerk. Iedereen is hier vandaag welkom om een inspirerend middagprogramma bij te wonen. Hier gaat vanmiddag namelijk de Friese openkerkenroute van start. Samen met Tsjerkepaad heeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken een interessant en inspirerend programma voor deze dag samengesteld, waarin (de ook aanwezig) jongeren centraal staan. Directeur Hester Simons van de stichting gaat straks met jongeren in gesprek om te praten over de toekomst van kerkgebouwen. Dat gesprek met jongeren sluit aan op het gezamenlijk jaarthema van Tsjerkepaad en Alde Fryske Tsjerken: ‘Kerken in het heden, verleden en toekomst.' Het is de eerste keer dat jongeren een prominente rol krijgen. Dit zal steeds vaker gebeuren. Hun ideeën over de toekomst van kerkgebouwen zijn zeer relevant. De wijze waarop kerkgebouwen betekenis hebben of kunnen krijgen in het leven van jongeren, is een gezamenlijk vraagstuk voor zowel Stichting Alde Fryske Tsjerken alsmede Tsjerkepaad. In deze fraaie dorpskerk raken we geruime tijd in gesprek met Joke Bakker (impresariaat) van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en ds. Gerrit Groeneveld, al vele jaren het gezicht van Tsjerkepaad. 

Auke Zeldenrust van Omrop Fryslân TV is buiten bezig met een tv-interview met de deelnemers van deze boeiende themamiddag.

Op zich was het heel interessant geweest om deze themamiddag straks bij te wonen, maar ja, wij moeten vanmiddag nog enkele kilometers lopen om ons Jabiksrûntsje uit te lopen, dus we nemen toch maar afscheid van de bevlogen organisatoren en wensen hen een geslaagde themamiddag.

Over Hatsum naar Salviuskerk van Dronryp

Via de Aldedyk en de Alde Bayumerdijk wandelen we naar Hatsum 

Daar steken we de spoorlijn tussen Harlingen Haven en Leeuwarden wederom over, ter hoogte van Op Hatsum.

Als we over de Longbuorren en Lytsehuzen naar het It Heech lopen, is heel goed te zien dat we vanaf de oeroude, hooggelegen strandwal afdalen naar het veel lager liggende Dronryp. 

Aan de overzijde van het Van Harinxmakanaal wandelen we Dronryp binnen. 

Over de Dûbelestreek, het Skilpaed en de Tsjerkebuorren wandelen we door het centrum van Dronryp langs de Vredenhof en de rooms-katholieke Maria Geboortekerk terug naar de protestantse Salviuskerk, waar we vanmorgen het Jabiksrûntsje begonnen.

Nu is de Salviuskerk - getuige de vlag - wel geopend, evenals in Baaium ter gelegenheid van Tsjerkepaad. Tot onze verrassing worden we al buiten de kerk welkom geheten door gastheer Wopke van der Schaaf, die wij al vele jaren kennen van onze activiteiten in het kader van Stichting Rusland Kinderhulp, met wie wij onder andere in 2010 als Dronrypster en Stiensers samen naar het Witrussische Mogilov zijn geweest. Wopke vertelt ons een en ander over deze  bijzonder kerk en ondertussen luisteren we naar het orgelspel van de organist op dit oudste kerkorgel van Fryslân.

Daarna nemen we afscheid en lopen we terug naar onze auto naast de kerk, om daarna weer terug te rijden naar huis, terugkijkend op een prachtige dag met een mooi aantal bijzondere ontmoetingen, die je niet organiseert, maar die je - verrassend - zomaar in de schoot worden geworpen op zo'n wandeldag.